کارت اعتباری، فرصت ها و چالش ها

شرکت های سرویس دهنده خدمات پرداخت (PSP) می توانند مهمترین نقش را در این چرخه داشته باشند. این شرکت ها می تواند خدماتی را که امروزه در جهان بر اساس کارت های اعتباری ارائه می شود را توسعه دهند و به مشتریان خود معرفی نمایند.

عصر بانک؛*محمدرضا روشناس: با اعلام برخی از بانک ها از اول مهر 1395 بطور رسمی صدور کارت اعتباری بر اساس عقد مرابحه آغاز شده است با این وجود برخی از بانک ها از سال گذشته صدور انواع کارت را آغاز کرده بودند و با رسمیت یافتن آن همزمان با حضور ریاست محترم بانک مرکزی در بانک ملی ایران، عرصه جدیدی از ارائه خدمات اعتباری شروع شده است. در این نوشته تلاش می شود تعریفی از کارت اعتباری و مسائل مربوط به آن به همراه چالش های پیش رو ارائه شود تا راه گشائی برای ادامه و توسعه کارت اعتباری بعنوان خدمتی نوین در بانکداری اسلامی باشد.

در دو ماه اخیر که از اعلام صدور کارت اعتباری می گذرد اظهار نظرهای گوناگونی با برآیند نه چندان مثبت در رسانه ها از قول برخی از صاحبنظران شنیده و خوانده شد. برای درک بهتر موضوع ابتدا کارت اعتباری بر اساس آنچه در غرب جاری است تعریف می شود و بعد از آن کارت اعتباری بر اساس عقد مرابحه معرفی شده و با نوع غربی آن مقایسه می شود و بعد چالش های پیشروی آن بررسی شده و در حد بضاعت راه کارهایی برای مرتفع کردن آن ها پیشنهاد می شود.

کارت اعتباری چیست؟

کارت اعتباری در سیستم بانکداری غربی یک ابزار برداشت می باشد که به وسیله آن می توان اقدام به خرید کالا و سرویس نمود و همچنین قابلیت برداشت نقدی از دستگاه خود پرداز و یا امثالهم را دارد و دارنده کارت می تواند مبلغ استفاده شده را در یک مدت زمان خاص که معمولا 30 الی 40 روز از صدور کارت می باشد ، بدون پرداخت هیچ گونه کارمزدی به بانک برگرداند و یا با توافق انجام شده با بانک در اقساط مشخص و با کارمزد مشخص باز پرداخت نماید. اعتبار تخصیص به دارنده کارت برگشت پذیر است و با بازپرداخت یکجا و یا قسطی ترمیم می شود و قابلیت استفاده دوباره را دارد. در بانکداری اسلامی تعریف کارت اعتباری مقداری متفاوت است. کارت اعتباری در این سیستم بر اساس عقد مرابحه تعریف می شود. عقد مرابحه، عقدی است که به موجب آن عرضه کننده، بهای تمام شده اموال و خدمات را به اطلاع مشتری می رساند وسپس با افزودن مبلغ یا درصدی اضافی به عنوان سود، آن را به صورت نقدی، نسیه دفعی یا اقساطی به اقساط مساوی یا غیر مساوی در سررسید/ سر رسیدهای معین به مشتری واگذار می کند. هم اکنون کارت های اعتباری بر این اساس صادر و مورد استفاده قرار می گیرند.

بر پایه تعاریف ذکر شده در سطر های بالا، می توان برای کارت اعتباری چالش های پیش رو را از سه منظر دارنده کارت، صادر کنندگی و پذیرندگی آن مورد بررسی قرار داد.

 

دارنده کارت

در این چرخه دارنده کارت می تواند از مزایای کارت استفاده کند. این کارت قابلیت استفاده در هرگونه درگاه پرداخت را دارد و هیچ گونه محدودیتی برای دارنده آن فراهم نمی کند. مزیت بدیهی و اولیه آن بالا رفتن نقدینگی دارنده کارت، و افزایش قدرت خرید می باشد. اولین چالش مربوط به امنیت استفاده از کارت می باشد. بنابر آمار هرنفر به طور متوسط 4 تا 5 کارت نقدی دارد و تمامی این کارت ها به حساب اصلی متصل می باشد. مشتریان معمولا رمز همه کارت ها را یکسان قرار می دهند با از دست دادن کارت ها تمامی موجودی مشتری در خطر قرار می گیرد حال اگر مشتری کارت اعتباری داشته باشد در صورت مفقودی یا لو رفتن رمز تنها مبلغ اعتبار است که در خطر قرار می گیرد.

یکی دیگر از چالش هایی که دارنده کارت با آن مواجه است عدم امکان استفاده در خریدهای روزمره و خرد به دلیل وجود کارمزد در تسویه یکجا می باشد. بانک مرکزی در دستورالعمل مرابحه این مشکل را از لحاظ قانونی حل نموده است طبق دستورالعمل کارت های مرابحه تسویه یکجا در انتهای ماه بدون پرداخت کارمزد خواهد بود ولی عملاً بانک ها به دلیل وجود سپرده های روز شماری که سودی تا 20 درصد را به مشتریان خود پرداخت می کند عملاً آن را بی اثر کرده و بانک ها تمایلی به ارائه یک چنین محصولی ندارند. با تمام این مشکلات بانک ملی ایران حدود 60 هزار کارت با این خصیصه صادر کرده ولی هم اکنون به دلیل مشکل یاد شده صدور آن را متوقف کرده است. با وضعیت موجود کارت اعتباری مرابحه دومزیت برای دارنده آن به ارمغان می آورد اول خرید کالای با دوام و یا استفاده در مواردی که نیاز ضروری به پول می باشد به طور کلی یک وام همیشگی و در گردش در جیب مشتری وجود دارد.
برای جذاب کردن استفاده از کارت اعتباری، بانک مرکزی می تواند با صدور مجوزها و ارائه راهکارهایی برای اعتبار سنجی مشتریان در هنگام گرفتن تسهیلات و متصل کرده برخی از شرایط به وضعیت استفاده و پرداخت های اقساط کارت های اعتباری، انگیزه ایی را برای مشتریان برای گرفتن امتیازهای بیشتر از کارت اعتباری فراهم سازد.

بانک:

در مورد چالش های بانک در سطور بالا اشاراتی شده بود وجود سودهای بانکی با مقادیر بالا برای سپرده ها و وام ها عملاً صدور کارت هایی با دوره برگشت یک ماهه بدون سود را کاملا غیر ممکن ساخته است. بانک ها می توانند در قالب تسهیلات خرد این کارت ها را صادر نمایند و حداقل با این کار مشتریان بانک را به استفاده از این کارت ترغیب کنند. بانک ها می توانند با صادر کردن کارت های اعتباری رسالت خود را در این چرخه انجام دهند.

پذیرندگی:

شرکت های سرویس دهنده خدمات پرداخت (PSP) می توانند مهمترین نقش را در این چرخه داشته باشند. این شرکت ها می تواند خدماتی را که امروزه در جهان بر اساس کارت های اعتباری ارائه می شود را توسعه دهند و به مشتریان خود معرفی نمایند. خدمات ودیعه ای مانند رزرو هتل، بلیط قطار و هواپیما و امثالهم می تواند بخشی از این خدمات باشند. بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه ایی اجازه دریافت کارمزد از پذیرندگان کارت اعتباری را مجاز شناخته است و اخذ این کارمزد نیز می تواند محرک خوبی برای توسعه آن توسط شرکت های سرویس دهنده خدمات پرداخت  باشد. هدایت تسهیلات از طرف بانک بر روی کارت های اعتباری، دارندگان آن را ناگزیر به استفاده از آن روی پایانه های پذیرش مختلف می کند. و شرکت های سرویس دهنده خدمات پرداخت می توانند از این گردش مالی به اندازه سهم خود نفع ببرند و هم زمان با ارائه سرویس های خاص نیز که فقط با کارت های اعتباری قابل دریافت است می توانند به نوعی به فرهنگ سازی در این زمینه کمک کنند.

امید است  به همراه رسانه ها در فرهنگ سازی این خدمت جدید نظام بانکی نقش خود را به خوبی ایفاء کنند و زمینه رشد و شکوفایی آن را فراهم سازند.

*کارشناس فناوری اطلاعات صنعت پرداخت

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.