«U-turn» چیست؟ / راه‌حل رفع تحریم «U-turn»
عصر بانک؛ در سال 1995 میلادی به دستور کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، تحریم‌هایی علیه ایران وضع شد که شرکت‌های نفتی آمریکایی را از سرمایه‌گذاری در ایران منع می‌کرد. همچنین در سال 1996، داماتو، سناتور نیویورک مجلس سنا با ارائه طرحی، تحریم‌های ایران را به قانون تبدیل کرد. قانون داماتو به ممنوع کردن هرگونه سرمایه گذاری آتی بیش از 40 میلیون دلار درسال برای توسعه بخش نفت وگاز در ایران، توسط هر شرکتی دردنیا، تاکید می‌کند. همچنین این قانون ایران را در استفاده از دلار با محدودیت‌هایی مواجه کرد. در این سال‌ها به دلیل سهم بالای تولید نفت ایران در تامین نیاز بازارهای جهانی، رئیس‌جمهور آمریکا در قالب یک فرمان اجرایی، مقرر کرد که بانک‌های غیر آمریکایی و غیر ایرانی بتوانند دلار ایران را به ارز دیگری همچون یورو تبدیل کنند. این فرآیند اصطلاحا U-turn نام گرفته است. این اتفاق به‌رغم قانون داماتو و با فرمان اجرایی رئیس جمهور وقت آمریکا انجام شد تا بازار نفت جهانی با شوک کاهش عرضه نفت خام مواجه نشود. این روند تا زمان حمله آمریکا به عراق ادامه داشت. پس از اشغال عراق و صادرات نفت عراق به بازارهای جهانی و همچنین به‌دلیل تحریم‌های ناشی از برنامه هسته‌ای ایران، سال 2008رئیس‌جمهور وقت فرمان اجرایی جدیدی مبنی بر محدودیت‌های شدیدتر برای درآمدهای دلاری ایران را صادر کرد. از آن پس ایران دیگر نمی‌توانست از U-turn نیز استفاده کند.
به عبارت دیگراقتصاد ایران که تا قبل از سال 2008، قانون داماتو را که محدودیت‌های شدیدی علیه اقتصاد کشورمان تحمیل می‌کرد، به‌وسیله فرمان اجرایی روسای جمهور آمریکا عملا دور می‌زد، دیگر قادر به استفاده از U-turn نبود. در این میان برخی از بانک‌های اروپایی به خاطر سود و منافع چندبرابری خود به روند سابق تبدیل دلار به یورو ادامه دادند که با جریمه‌های سنگین دولت آمریکا مواجه شدند. البته بعضی از این جریمه‌ها علاوه بر تحریم‌ها شامل جریمه‌های ناشی از پولشویی این بانک‌ها نیز می‌شود. جریمه‌های صورت گرفته از سوی آمریکا، U-turn را به‌صورت کامل متوقف کرد و این اتفاق باعث شد تا دلارهای ناشی از فروش نفت ایران با دلار یا هر ارز دیگری مبادله نشود. در حال حاضر نیز پس از اجرایی شدن برجام، ایران می‌تواند نفت خود را با هر ارز دیگری به غیر از دلار مبادله کند. در حال حاضر نیز با توجه به صحبت‌های دکتر ظریف، دکتر سیف و وزیر خزانه داری آمریکا، پیش‌بینی می‌شود که دولت‌ها به دنبال راهی هستند تا U-turn را دوباره اجرایی کنند. البته در این بین چند تن از سناتور‌ها مخالفت‌های شدیدی را درباره راه‌اندازی دوبارهU-turn ابراز کرده‌اند. در حال حاضر نیز اگر حساب‌ها در یک بانک مشترک باشد، در این صورت می‌توانیم این عملیات را انجام دهیم، از جمله عواملی که باعث شده بسیاری از بانک‌های خارجی و متعاقبا فعالان اقتصادی خارجی از تجارت و همکاری با اقتصاد ایران سرباز زنند، نگرانی ناشی از ریسک معاملاتی همکاری با ایران و قدرت بالای دلار در بازار جهانی است.
حل معضل U-turn
در برجام رئیس‌جمهوری آمریکا یکسری قوانین علیه ایران را تعلیق کرد، در چند مورد نیز برای توافق هسته‌ای ایران، رئیس‌جمهوری آمریکا از اختیارات قانونی خود استفاده کرد، برای رفع این تحریم نیز رئیس‌جمهوری آمریکا به دلیل اختیارات بالایی که دارد، می‌تواند وارد عمل شود. به‌طور مثال دولت آمریکا می‌تواند به ایران اجازه دهد در موارد خاصی، U-turn استفاده کند. به نظر می‌رسد با توجه به اینکه برجام با مذاکره به نتیجه رسیده است، تحریم‌های مربوط به سیستم بانکی نیز که منجر به مختل شدن چرخه u-turn شده است، می‌تواند با مذاکره برطرف شود. آمریکا متعهد شده است که ایران از منافع ناشی از برجام بهره‌مند شود، از این نظر این تعهد برگ برنده‌ای برای ایران است. ایران می‌تواند ادعا کند که به اندازه کافی از برجام ذی‌نفع نشده است. سخنان دکتر سیف نیز در آمریکا در همین راستا بود. منظور رئیس بانک مرکزی این بود که ما باید تمام نتایجی را که در برجام پیش‌بینی شده است به عینه مشاهده کنیم. در نهایت اینکه اگر دولت آمریکا عزم جدی برای بهره‌مندی ایران از برجام داشته باشد، می‌تواند این محدودیت‌ها را رفع کند.
دکتر کرمانی-مدیر عامل بانک خاورمیانه
دکتر بوستانی -کارشناس اقتصادی
روزنامه دنیای اقتصاد