بسته شدن پرونده حساب‌های بانکی بی‌نام و نشان
عصر بانک؛ شبکه بانکی همواره به عنوان یکی از کانال‌های اصلی مدنظر پولشویان بوده است تا از این طریق پول‌هایی را که از راه‌های نامشروع تحصیل شده، بازتوزیع کنند به نحوی که منشأ آن مشخص نباشد. در همین ارتباط، بسیاری از جاعلان و متخلفان اقدام به افتتاح حساب‌هایی با مشخصات جعلی می‌کنند تا بتوانند بستر بانکی فعالیت خود را فراهم کرده و از این طریق ادامه فعالیت خود را با اطمینان خاطر بیشتری انجام دهند.
به همین علت است که مسئولان شبکه بانکی همواره بر دقت کارکنان بانک ها و بررسی دقیق مشخصات سجلی افراد هنگام افتتاح حساب تأکید دارند. با این وجود باز هم اخبار ناخوشایندی در این خصوص مطرح شده است که عزم جدی شبکه بانکی برای اصلاح وضعیت کنونی را می طلبد.
جنجال حساب های مشکل دار
300 میلیون حساب در نظام بانکی وجود دارد که 38 میلیون آن حساب هایی است که دارای شماره شناسه و کد ملی تطبیق داده نشده است. این گفته ولی الله سیف است که گرچه مختصر بود و گذرا اما در هفته های گذشته جنجالی در رسانه ها برپا کرد.
رئیس کل بانک مرکزی با اعلام این خبر افزود: از این تعداد حساب بانکی، 30 میلیون حساب راکد و 8 میلیون حساب فعال است که ارقام آن کوچک است و هنوز شناسایی نشده اند.
البته علنی شدن این خبر به معنای تازه بودن آن برای مسئولان بانکی نبود؛ چرا که رفع این معضل در ماه های اخیر به طور جدی در دستور کار بانک ها قرار گرفته است. به گفته کارمندان بانک ها، فرآیند اصلاح اطلاعات مشتریان بانکی از چند ماه پیش در شبکه بانکی به طور جدی آغاز شده و همچنان نیز به صورت ضربتی و با سرعت در حال انجام است؛ فرآیندی که برخی از بانک ها آن را به سازمان ثبت احوال سپرده اند و برخی نیز این وظیفه را به کارمندان خود محول کرده اند تا در نهایت حساب های مشکل دار مسدود و حساب های قابل اصلاح، از طریق سامانه های موجود اصلاح و تبدیل به حساب های با هویت صحیح شوند.
در این میان، سخت گیری و وسواس برخی بانک ها برای صحت انجام این کار و نیز کنترل مرحله به مرحله فرآیند اصلاح اطلاعات مشتریان قابل ستایش بوده و نشانگر عزم جدی نظام بانکی برای ارتقاء شفافیت در بخش پولی کشور است.
انسداد 36 میلیون حساب مشکل دار
البته اصلاح اطلاعات مشتریان بانکی که این روزها در برخی بانک های کشور جریان دارد، نخستین اقدامی نیست که شبکه بانکی به منظور برطرف کردن معضل حساب های بدون هویت انجام داده است.
به گفته مسئولان بانک مرکزی، نهاد پولی کشور تاکنون 36 میلیون حساب مشکل دار را مسدود کرده و این خود گامی اساسی برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از این حساب ها است. همچنین تا کنون چند مرحله اصلاح اطلاعات مشتریان در بانک های کشور انجام شده که تعداد حساب های مذکور را به حداقل رسانده است.
به گفته مدیرکل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی، برابر آخرین آمار اخذ شده از بانک ها و مؤسسات اعتباری در پایان تیر امسال، کل حساب های بانکی بالغ بر 410 میلیون و 661 هزار و 216 حساب است که این تعداد شامل حساب های متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و خارجی است.
برخی بانک ها و مؤسسات اعتباری مجاز حساب های فاقد شماره یا شناسه ملی غیرمجازها را به ارث برده اند که در بسیاری از موارد دارندگان حساب های فاقد شماره هنوز برای تکمیل اطلاعات پرونده های خود به مؤسسات ادغام کننده رجوع نکرده اند
آن گونه که مهدی ارجمندنژاد گفته است از این تعداد، 372 میلیون و 102 هزار و 60 حساب دارای شماره ملی یا شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی هستند. بنابراین، تعداد حساب های بانکی فاقد شماره ملی، شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی 38 میلیون و 559 هزار و 156 حساب است که از این تعداد، صرفاً 2 میلیون و 442 هزار و 171 حساب فاقد شماره، فعال هستند و بانک مرکزی در حال پیگیری مراتب برای مسدود کردن این حساب هاست و 36 میلیون و 116 هزار و 985 حساب هم اگرچه فاقد شماره هستند، لیکن مسدود شده اند تا در اولین مراجعه مشتریان به بانک ها و مؤسسات اعتباری، شماره یا شناسه آنها اخذ و در سوابق درج شود.
علت افتتاح حساب های مشکل دار
همانطور که گفته شد جاعلان و متخلفان،شبکه بانکی و حساب های مجعول موجود،آن را بستری امن برای قانونی نشان دادن فعالیت های بزهکارانه خود تلقی و از این راه به بازتوزیع وجوه تحصیل شده از راه های نامشروع اقدام می کنند. اما آیا تمام حساب های مجعول یا مشکل دار شبکه بانکی برای این منظور افتتاح شده است؟
قطعا پاسخ این سوال منفی است. پس علت وجود این تعداد حساب مشکل دار چیست؟
حتما برای شما هم پیش آمده که در اداره، محل تحصیل و یا هر جای دیگر، مجموعه ای که در آن هستید اقدام به افتتاح حساب برای تمام افراد مرتبط با خود کرده باشد.
این اقدام البته در گذشته بیشتر مرسوم بود و در سال های اخیر این مسئولیت به خود افراد واگذار شده است. اما در افتتاح حساب های دسته جمعی بسیاری از اطلاعات مورد نیاز ثبت نشده و عمده این حساب ها نیز پس از یک مدت کوتاه استفاده از سوی مشتری به حالت راکد درآمده است. البته از این میان، برخی حساب ها نیز فعال بوده و از گردش مالی مناسبی برخوردارند.
بنابراین علاوه بر انگیزه های بزهکارانه، عوامل دیگری نیز سبب بروز پدیده حساب های مشکل دار در شبکه بانکی شده است که شاید در بسیاری موارد، صاحب حساب حتی از داشتن چنین حسابی بی اطلاع باشد.
همچنین مدیرکل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی یکی دیگر از علل وجود حساب های بانکی فاقد شناسه ملی را این گونه توصیف می کند: برخی بانک ها و مؤسسات اعتباری مجاز که در راستای ساماندهی مؤسسات غیر مجاز، اقدام به جمع آوری آنها کرده اند، حساب های فاقد شماره یا شناسه ملی آنها را نیز به ارث برده اند که در بسیاری از موارد، دارندگان حساب های فاقد شماره هنوز برای تکمیل اطلاعات پرونده های خود به مؤسسات ادغام کننده رجوع نکرده اند. حدود نیمی از حساب های متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی که فاقد شماره ملی هستند، یعنی بیش از 200 هزار حساب، در همین گروه قرار دارند. همچنین بسیاری از حساب های مشکل دار نیز مربوط به زمانی است که دریافت شماره یا شناسه ملی هنوز اجباری نشده بود.
ضرورت همکاری و هماهنگی دستگاه ها
شکی نیست که انتظار بانک ها برای مراجعه مشتریان صاحب حساب های مشکل دار به شعب امری باطل بوده و نمی توان از این طریق تعداد زیادی از حساب های این چنینی رادست کم به فوریت اصلاح کرد. بنابراین در سال های اخیر، اغلب بانک های کشور به سامانه ثبت احوال متصل شده اند تا از این طریق امکان دریافت مشخصات سجلی افراد با سهولت بسیار بالاتری فراهم شود.
برای این منظور کافی است تا شماره ملی و تاریخ تولد دارندگان این حساب ها موجود باشد. با داشتن این مشخصات می توان ضمن کسب اطلاع از زنده یا فوت شدن فرد، نام و نام خانوادگی دقیق وی، شماره شناسنامه، سری و سریال شناسنامه و نام پدر وی را دریافت کرد.
به این ترتیب درصد بالایی از حساب های بانکی مشکل دار که مربوط به زمان پس از اجباری شدن دریافت کد ملی است، قابل اصلاح خواهند بود. اما در این میان ضرورت دارد تا همکاری تنگاتنگی بین شبکه بانکی با ثبت احوال برقرار باشد تا در هر لحظه امکان استخراج اطلاعات مورد نیاز امکانپذیر باشد.
مأموریتی مقطعی یا عزمی جدی در نظام بانکی
همان گونه که گفته شد بانک های با سابقه کشور که عمده حساب های مشکل دار مربوط به همین بانک ها می شود، فرآیند اصلاح اطلاعات مشتریان خود را آغاز کرده اند.
در ابتدا این گونه تصور می شد که این مأموریت یک فعالیت مقطعی بوده و قرار نیست به صورت جدی دنبال شود. اما با اظهارنظر کوتاه اما بسیار قابل تأملی که رئیس کل بانک مرکزی داشت، اذهان عمومی و طبقه کارشناس جامعه هم اکنون انتظار دیگری از نظام بانکی دارد؛ انتظاری که مسئولان بانک ها نیز به خوبی آن را درک کرده و در صدد پاسخگویی به آن برآمده اند. تا جایی که در برخی بانک ها این مأموریت به صورت ویژه به شعب ابلاغ شده و با سرعت در حال انجام است.
گرچه رئیس کل بانک مرکزی تعداد حساب های بانکی مشکل دار فعال را 8 میلیون و مدیر کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی این تعداد را 2 میلیون و 442 هزار و 171 حساب عنوان کرده اند و بنابراین به نظر می رسد آمار دقیقی از تعداد حساب های بانکی فعال اما مشکل دار وجود نداشته باشد، اما انتظار می رود در آینده ای نزدیک تمام حساب های بانکی فاقد شماره ملی و مشخصات سجلی یا مسدود باشند یا پس از تکمیل و اصلاح اطلاعات مورد نیاز فعال شده و امکان استفاده داشته باشند. همچنین تأکید بر ضرورت تکمیل مأموریت اصلاح اطلاعات در ضرب الاجل تعیین شده و نیز اقدامات کنترلی که در حین انجام این فرآیند صورت می گیرد نیز به نوبه خود اطمینان بخش این مساله است که موضوع حساب های مشکل دار در حال برطرف شدن برای همیشه است.
راهکار چیست؟
در راستای کاهش تعداد حساب های مشکل دار، بانک مرکزی پس از انسداد این حساب ها بانک ها را مکلف کرده است تا با اولین مراجعه مشتری به شعب، اقدام به دریافت و درج مشخصات سجلی وی از جمله کد ملی (یا شناسه ملی برای اشخاص حقوقی)، شماره و سریال شناسنامه، آدرس دقیق پستی و شماره تلفن کنند. این را کارکنان بانک ها نیز تأئید می کنند و بر پیگیری جدی بانک مرکزی و مسئولان شبکه بانکی بر اجرای دقیق این دستورالعمل اذعان دارند.
همچنین در زمینه تهیه مقررات مبارزه با پولشویی نیز اقدامات زیادی از سوی بانک مرکزی انجام شده و نیز به منظور ابلاغ و اجرای این مقررات و انجام بازرسی های متعدد و گسترده در این زمینه بخشنامه های متعددی خطاب به شبکه بانکی کشور صادر شده که همگی بر لزوم احراز هویت دقیق مشتریان تاکید دارند.
/جام‌جم آنلاین