رمز ارزها چقدر بر زندگی مردم تاثیر دارند؟
اختلاف مسئولان مرتبط و نامرتبط دولتی با دسته‌ای از فعالان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بر سر رمز ارزها و بگومگوهای خسته‌کننده آن‌ها در بحبوحه دغدغه‌های مختلف جامعه، اتفاقی است که اگرچه می‌تواند بر معیشت مردم تأثیر داشته باشد اما در حال حاضر فقط حکم سوهان بر اعصاب را دارد.
عصر بانک؛در دورانی که هرروز مردم اخبار تازه‌ای از نبرد پهبادها در آسمان و توقیف نفت‌کش‌ها در دریا می‌شنیدید و درحالی‌که اعلام رسمی نرخ 40 درصدی تورم، مهر تأییدی بر گلایه‌ها از نظارت‌ها زد، مسئولان بانک مرکزی و برخی فعالان اقتصادی سرگرم تقابلی جدی بر سر موضوعی بودند که به نظر نمی‌رسد بدنه جامعه تعریف روشنی از آن داشته باشد و کارکردهایش را در معیشت خود بداند بنابراین بیراه نیست اگر رمز ارزها را برای عموم مردم در حکم رمز و رازی بدانیم که هیچ تصوری از علت این‌همه اختلاف بر سر آن ندارند.
با این‌حال اما نباید از این واقعیت نیز غافل بود که استفاده از همین ابزار به‌ظاهر رمزآلود می‌تواند بر زندگی و معیشت مردم ما تأثیر داشته باشد؛ تأثیراتی که حداقل در شرایط فعلی و با رویکردی که سرمایه‌گذاران در این حوزه دارند، ممکن است بیشتر مخرب باشد تا مفید.
اگرچه بعضی از سرمایه‌گذاران در حوزه رمز ارزها و رسانه‌های علاقه‌مند یا وابسته به آن‌ها تلاش فراوانی می‌کنند تا با پیوند زدن این ابزار به مسائلی مانند دور زدن تحریم‌ها و… توجه افکار عمومی و همراهی مسئولان را جلب کنند. در مقابل اما مسئولان دولتی حداقل در بانک مرکزی به این پدیده چندان اطمینان ندارند و اصرار دارند بااحتیاط به آن نزدیک شوند. به همین خاطر هم از همان روزهای اولی که اخبار آغاز اقدامات برخی سرمایه‌گذاران در بخش خصوصی برای انتشار این رمز ارز منتشر شد خیلی محکم و با انتشار مستندی مقررات و خطوط قرمز خود را درباره رمز ارزها اعلام کرد. این اقدام همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با موجی از انتقاد و مخالفت از سوی فعالان این حوزه وربرو شد و بانک مرکزی را به مانع‌تراشی در برابر نوآوری‌ها و عقب ماندن از فناوری‌های روز دنیا متهم کردند ولی دستکم آن‌طور که برخی متخصصان هشدار می‌دهند، موضوع به همین شیرینی و سادگی‌ها هم نیست و اگر نهادهای ناظر غفلت کنند، ممکن است همین ابزار به‌ظاهر مفید به مشکل تازه‌ای برای معیشت مردم تبدیل شود اما چطور؟ خطر رمز ارزها برای معیشت مردم چیست؟
ترس فراگیر
سعید خوشبخت، کارشناس اقتصادی و پولی درباره ریسک‌های رمز ارزها برای اقتصاد کشور به خبرآنلاین می‌گوید: در دنیا رمز ارزهای گوناگونی با پشتوانه‌های مختلف ایجاد شدند. برای مثال ونزوئلا برای دور زدن تحریم از «پترو» استفاده کرد که شکست خورد. علاوه بر این‌گونه از رمز ارزها، مدل دیگری از رمز ارزها نیز در دنیا ایجادشده که من از آن‌ها به «رمز ارز شرکتی» تعبیر می‌کنم. به‌عنوان‌مثال کمپانی بزرگی مانند «فیس‌بوک» مدت‌هاست تلاش‌هایی را برای انتشار رمز ارز خود بانام "لیبرا" آغاز کرده که البته به سد کنگره برخورد کرده است.
تا اینجای کار از صحبت‌های خوشبخت فهمیدیم که مخالفت با انتشار رمز ارزها یا دستکم احتیاط در موافقت با آن‌ها تنها به کشور ما خلاصه نمی‌شود و در کشورهای دیگری مانند آمریکا که معمولاً در استقبال از نوآوری‌ها پیش‌قدم می‌شوند نیز به کارکردهای رمز ارزها مشکوک هستند یا حداقل می‌توانیم بگوییم رمز ارزهایی را که خوشبخت نام آن‌ها را رمز ارزهای شرکتی گذاشته از سوی مسئولان حاکمیتی با دیده تردید و احتیاط نگاه می‌شوند.
دو پادشاه در یک اقلیم!
سؤال مهم این است که چرا رمز ارزهای شرکتی ممکن است برای اقتصاد یک کشور مشکل‌آفرین شوند؟
خوشبخت در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «انتشار رمز ارزهایی ازاین‌دست به معنی ایجاد یک خزانه‌داری جدید در هر کشور است که اختیار آن در دست چند شرکت قرار دارد. درواقع انگار بانک مرکزی جدیدی متعلق به چند شرکت خصوصی ایجادشده است بنابراین کاملاً طبیعی و منطقی است که نه‌تنها در ایران بلکه بانک‌های مرکزی در هر کشوری مقابل چنین شرکایی موضع‌گیری می‌کنند چراکه مدیریت سیاست‌های پولی و مالی از مسئولیت‌های این نهادها است و مهم‌ترین ابزار برای این مدیریت هم کنترل نظام پرداخت کشور با تولید و انتشار پول، اسکناس و درواقع ارز مرجع آن کشور است».
وی با اشاره به تلاش‌هایی که در ایران برای ایجاد رمز ارزهای شرکتی انجام‌گرفته می‌گوید: «تا جایی که از اطلاعات منتشرشده می‌توان فهمید اغلب این رمز ارزها چیزی شبیه سکه بهار آزادی بدون کنترل بانک مرکزی هستند. اگر قرار باشد چنین رویه‌ای در کشور به رسمیت شناخته شود، اتحادیه طلافروشان هم به پشتوانه ذخایر طلا و چندین هزار طلافروشی می‌تواند خواستار عرضه توکن مشابهی شود!
خطر دلاریزه شدن
خوشبخت تأکید دارد که «موضوع مهم، پشتوانه داشتن رمز ارز است؛ تعریف طلا به‌عنوان پشتوانه رمز ارز به‌شدت به رشد نقدینگی کمک می‌کند و این در مورد رمز ارزها که پول حاشیه‌ای به‌حساب می‌آیند و کنترل سرعت گردش آن‌ها هم غیرممکن است، می‌تواند بسیار حساس باشد. از سوی دیگر باید توجه داشت که این ارزها به‌شدت خرد شونده‌اند و به‌راحتی می‌توانند جایگزین ریال به‌عنوان تنها ابزار قانونی و رسمی پرداخت در ایران شوند بنابراین باگذشت زمان، ممکن است تقاضا برای آن‌ها زیاد شود. این افزایش قطعاً تقاضا برای پشتوانه رمز ارز یعنی طلا یا ارز را هم بالا می‌برد و در این صورت نتیجه کاملاً روشن است؛ افزایش قیمت ارز یا طلا در بازار!!»
به‌عبارت‌دیگر این کارشناس هشدار می‌دهد در صورت رواج رمز ارزهایی که پشتوانه طلا یا ارز دارند، تقاضا برای پشتوانه‌های آن‌ها هم بالا خواهد رفت و این افزایش خطر «دلاریزه شدن» اقتصاد کشور را به دنبال دارد. این همان خطری است که گوشه‌ای از آن را دو سال قبل و در پی افزایش شدید قیمت ارز در بازار دیدیم؛ خیلی از کسبه برای فروش کالاهای خود خصوصاً کالاهایی مثل طلا، گوشی موبایل و… از مشتری به‌جای ریال، دلار یا یورو می‌خواستند!
چه کسی می‌تواند سرعت گردش رمز ارزها را کنترل کند؟
مشکلات و ریسک‌های رمز ارزهای شرکتی به همین دو مورد ختم نمی‌شود؛ دشواری مدیریت و کنترل سرعت گردش این ابزارها هم یکی دیگر از ریسک‌هایی است که بانک مرکزی را درباره صدور مجوز برای انتشار رمز ارزهای شرکتی دست‌به‌عصا کرده است.
خاطرتان هست طی چند سال اخیر هر بار که قیمت ارز جهشی بزرگ داشت، بانک مرکزی بلافاصله با تغییر سیکل تسویه کارت‌خوان‌ها که به «سیکل‌های پایایی» مشهور است، سعی کرد سرعت گردش پول را کم کند. این سیکل‌ها درواقع ابزارها و سرعت‌گیرهای بانک مرکزی برای مدیریت سرعت گردش پول است چراکه اگر این سرعت مدیریت نشود می‌تواند به تورم دامن بزند. به همین خاطر هم بانک‌های مرکزی در دنیا نسبت به هر موضوعی که کنترل آن‌ها را بر سرعت گردش پول کم کند، حساس هستند.
خوشبخت با اشاره به این حساسیت این نکته را اضافه می‌کند که «در حال حاضر سرعت گردش پول در ایران با چرخه‌های تسویه ساتنا و پایا کنترل می‌شود و شاهد بودیم که طی یک سال گذشته کاهش سیکل تسویه پایا از هفت سیکل به دو سیکل چقدر به کنترل سرعت گردش پول کمک کرد اما برای کنترل سرعت گردش رمز ارزها این امکان وجود ندارد و این رمز ارزها روزانه هزاران بار قابلیت جابه‌جایی دارند. به‌عبارت‌دیگر در مقوله رمز ارزها ما با پولی مواجه هستیم که سرعت گردش و قوانین مربوط به مبارزه با پول‌شویی یا همان (kyc) را لزوماً نمی‌توان در مورد آن کنترل کرد یا بهتر است بگوییم باسیاست‌های فعلی امکان این کنترل وجود ندارد».