بررسی عملكرد شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات پرداخت در آذرماه
در این مطلب عملکرد شرکتهای PSPدر دو حوزه اصلی گزارش شاپرک در آذر ماه مورد بررسی قرار می‌گیرد که اولین حوزه عملکرد کلی شرکت‌ها در شبکه پرداخت را مورد بررسی قرار داده و در بخش دوم به طور ویژه عملکرد این شرکت‌ها در بازار کارتخوان فروشگاهی تحلیل می‌شود.
سهم تعدادی و مبلغی هر یک از شرکتهای PSP ازبازار تراکنشها
سهم تعدادی و مبلغی هر یک از شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت از کل تراکنش‌های بازار خدمات پرداخت الکترونیک کارتی، در دو شکل زیر نمایش داده شده است.
در شاخص سهم تعدادی تراکنشها، شرکت”پرداخت الکترونیک سامان”با سهم20.83درصدی همچنان جایگاه اول را به خود اختصاص داده است. در مولفه سهم مبلغی نیز همانند گذشته شرکت”به پرداخت ملت” با اختصاص سهم19.42 درصدی از مبلغ تراکنشها، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. در این ماه اختلاف سهم مبلغی شرکت”پرداخت الکترونیک سامان”-دومین شرکت بازار-با این شرکت حدود2درصد است. این شاخص در مولفه تعدادی رقم ناچیزی معادل با0.19درصد گزارش می‌شود.
مقایسه دو شکل بالا با شکل‌های مشابه درگزارش آبانماه سال1400حکایت از آن دارد که درهیچ یک از مولفه‌های سهم تعدادی و مبلغی تراکنشها جابه جایی بین شرکت‌ها رخ نداده است.
سهم شرکتهایPSP از بازار تراکنش‌های هر یک از ابزارهای پذیرش
این شاخص، سبب شناخت حوزه فعالیت و نحوه‌ی سرمایه‌گذاری هر یک از شرکتهایPSPدر ابزارهای پذیرش می‌شود. در این بخش تعداد و مبلغ تراکنش‌های هر شرکت به تفکیک ابزار پذیرش مورد بررسی قرار می‌گیرد. سهم تعدادی تراکنش‌های هر یک از شرکتهایPSPاز بازار ابزارهای پذیرش برای دو ماه متوالی آبان و آذر1400در جدول1-4ارائه شده است.
شرکت”پرداخت الکترونیک سامان”درآذرماه با پوشش20.80 درصد از بازار تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی، همانند ماه گذشته بالاترین سهم را در اختیار خود دارد. شرکت”آسان پرداخت پرشین”با کسب34.57درصد از سهم بازار تراکنش‌های اینترنتی، به عنوان ارائه دهنده خدمات به بیشترین تعداد تراکنش‌های مذکور محسوب می‌شود. شرکت”به پرداخت ملت”با پوشش35.53درصدی از سهم تعدادی تراکنش‌های موبایلی به عنوان دارنده‌ی بالاترین سهم در بازار تراکنش‌های موبایلی شناخته شده است.
بیشترین اختلاف بین سهم تعدادی تراکنش‌های ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی با0.23 درصدکاهش به شرکت”آسان پرداخت پرشین”تعلق دارد. بیشترین اختلاف بین سهم تعدادی تراکنش‌های ابزار پذیرش اینترنتی با رقم قابل ملاحظه‌ی15.73 کاهش به شرکت”تجارت الکترونیک پارسیان”تعلق دارد. این شرکت با0.44درصدکاهش، بالاترین اختلاف را بین سهم تعدادی تراکنش‌های ابزار پذیرش موبایلی نیز نشان می‌دهد.
سهم شرکتهای مختلف ارائه دهنده خدمات پرداخت از تعداد تراکنش‌های هر یک از ابزارهای پذیرش در شکل 3-4 نمایش داده شده است.
سهم مبلغی تراکنش‌های هر یک از شرکتهایPSPاز بازار ابزارهای پذیرش برای دو ماه متوالی آبان و آذر1400در جدول 2-4 ارائه شده است. در این ماه همچنان شرکت”به پرداخت ملت”با پوشش18.73 درصدی از مبالغ بازار کارتخوان فروشگاهی، بالاترین سهم را در اختیار خود دارد. از سویی دیگر شرکت”پرداخت الکترونیک سامان”درآذرماه با رقمی معادل 43.27درصد بخش قابل توجهی از بازار مبلغی تراکنش‌های اینترنتی را کسب نموده است.این شرکت در ابزار پذیرش موبایلی نیز با پوشش40.45درصدی، سهم عمده ای از بازار مبلغی تراکنش‌های این ابزار را پشتیبانی می‌نماید.
بیشترین اختلاف بین سهم مبلغی تراکنش‌های ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی نسبت به ماه گذشته باکاهش 0.35درصدی به شرکت”پرداخت الکترونیک پاسارگاد”تعلق دارد. شرکت”به پرداخت ملت”با3.04 درصد بیشترین افزایش سهم درمبلغ تراکنش‌های ابزار پذیرش اینترنتی را داشته است. شرکت”پرداخت الکترونیک سامان”در ابزار پذیرش موبایلی باکاهش1.14درصدی، بالاترین تفاضل را نشان می‌دهد.
لازم به توضیح است تغییرات سهم مبلغی تراکنش‌های شرکتهای ارائه‌دهنده‌ی خدمات پرداخت در مقایسه با سهم تعدادی لزوما همسو نبوده و حتی میزان آنها نیز هم اندازه نیستند. شکل4-4سهم شرکتهای PSPاز مبلغ تراکنش‌های ابزارهای پذیرش مختلف را درآذر1400نمایش می‌دهد.
نتایج بررسی‌های این بخش حاکی از آن است که در ماه جاری عملکرد شرکتهای”الکترونیک کارت دماوند” و”فراپردازان آروند امید”به گونه‌ای بوده که کمترین مبلغ و تعداد تراکنش‌های ابزارهای پذیرش مختلف را به خود اختصاص داده‌اند.
سهم شرکتهای PSP از بازار تراکنش‌های هرسرویس
این شاخص، سبب شناخت حوزه فعالیت و نحوه‌ی سرمایه‌گذاری هر شرکت PSPدر سرویس‌های خدمات پرداخت می‌شود. در این بخش تعداد و مبلغ تراکنش‌های هر یک از شرکت‌ها به تفکیک نوع سرویس مورد بررسی قرار می‌گیرد. سهم تعدادی تراکنش‌های هر یک از شرکتهای PSPاز بازار تراکنش‌های هر سرویس برای دو ماه متوالی آبان و آذر1400در جدول 3-4 ارائه شده است.
شرکت”پرداخت الکترونیک سامان”با پوشش20.84درصداز بازار تراکنش‌های خرید، در این ماه نیز بالاترین سهم رابه خود اختصاص داده است. شرکت”به پرداخت ملت”در حوزه تراکنش‌های پرداخت قبض و خرید شارژ با در اختیار داشت24.06 درصداز بازار تراکنش‌های فوق، همچنان بیشترین سهم را دارد. در این ماه شرکت”تجارت الکترونیک پارسیان”با کسب17.80درصد از سهم بازار تراکنش‌های مانده‌گیری، به بالاترین حجم از این گونه تراکنشها خدمت ارائه می‌دهد.
بیشترین اختلاف بین سهم تعدادی تراکنش‌های خرید و پرداخت قبض و خرید شارژ در ماه آذرنسبت به آبان ماه با کاهش به ترتیب1.14درصدی و 0.57درصدی در شرکت”تجارت الکترونیک پارسیان”مشاهده می‌شود. شرکت”پرداخت الکترونیک پاسارگاد”در تراکنش‌های مانده‌گیری افزایش 0.27 درصدی تجربه کرده و بالاترین تفاضل را در سهم تعدادی این تراکنشها به خود اختصاص داده است.
سهم شرکتهای مختلف ارائه دهنده خدمات پرداخت از تعداد تراکنش‌های هر یک از سرویس‌های شبکهی الکترونیکی پرداخت کارت در شکل5-4نمایش داده شده است.
سهم مبلغی تراکنش‌های هر یک از شرکتهایPSP ازبازار سرویس‌های شبکهی الکترونیکی پرداخت کارت برای دو ماه متوالی آبان و آذر1400در جدول4-4ارائه شده است. اطلاعات این جدول مبین آن است که در آذرماه شرکت”به پرداخت ملت”با پوشش19.52درصد از بازار تراکنش‌های خرید، دارنده‌ی بالاترین سهم مبلغی تراکنش‌های مذکور محسوب می‌گردد. در تراکنش‌های پرداخت قبض و خرید شارژ آذرماه، شرکت”آسان پرداخت پرشین”با سهم مبلغی14.63درصدی بیشترین سهم مبلغی این نوع از تراکنشها را به خود اختصاص داده‌است.
بیشترین اختلاف بین سهم مبلغی تراکنش‌های خرید در آذرماه و ماه جاری با رقمی برابر با 0.47درصد کاهش درشرکت”پرداخت الکترونیک سامان”گزارش شده است. این شاخص در تراکنش‌های پرداخت قبض و خرید شارژ با افزایش 2.55درصدی، در شرکت”پرداخت الکترونیک سپهر”مشاهده می‌شود.
شکل6-4سهم شرکتهایPSP از مبلغ تراکنش‌های سرویس‌های مختلف را درآذرماه نمایش می‌دهد.
نتایج بررسی‌های این بخش حاکی از آن است که دو شرکت”الکترونیک کارت دماوند”و”فراپردازان آروند امید” کمترین سهم تعدادی و مبلغی تراکنشها را در بین شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات پرداخت داشته و سهم آنها از بازار کلیه سرویس‌های خدمات پرداخت کارت ناچیز است.
بررسی عملكرد شرکتهایPSP در تعداد خطاهای تراکنشها
در این بخش عملکرد شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت از منظر تراکنش‌های ناموفق حوزه پذیرندگی مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف آن، انجام مقایسه‌ای بین شرکت‌ها در پشتیبانی از تراکنش‌های صحیح و دقت در عملکرد می‌باشد. بدین منظور سهم خطای پذیرندگی از تعداد کل تراکنش‌های هر شرکتPSPمحاسبه گردیده تا بررسی شود که کدام شرکت عملکرد بهتری از این منظر داشته است. جدول5-4نتایج این بررسی در دو ماه متوالی آبان و آذر1400را منعکس نموده است.
در ماه آذر شرکت”پرداخت الکترونیک سداد”، با رقمی برابر با0.021درصد، بهترین عملکرد از منظر نسبت خطای پذیرندگی به مجموع تراکنشها را در میان سایر شرکت‌ها داشته است. در مقابل شرکت”الکترونیک کارت دماوند”با کسب رقم1.699درصد بالاترین عدد شاخص مذکور را به خود اختصاص داده است.
در ماه جاری عملکرد بیشتر شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت به ویژه شرکت”تجارت الکترونیک پارسیان”به گونه‌ای بوده که سبب افزایش حدود 58 درصدی درخطای پذیرندگی شبکه شده است. اطلاعات این جدول درشکل7-4 به تصویر کشیده شده است.
در مقایسه ماهانه عملکرد این شرکت‌ها ملاحظه می‌شود که تنها کاهش در نسبت خطای پذیرندگی به کل تراکنشها (عملکرد مثبت)، بارقمی برابر با0.054درصد در شرکت”پرداخت الکترونیک سپهر”رخ داده است. همچنین شرکت”پرداخت نوین آرین”با رقم0.171درصد افزایش، بیشترین رشد را نسبت به سایر شرکت‌ها در این شاخص تجربه کرده است.
بررسی عملكرد شرکتهای PSP در ابزارهای پذیرش
در این بخش ابتدا عملکرد شرکت‌ها در هریک از ابزارهای پذیرش به تفکیک ابزارهای فعال سیستمی و تراکنشدار مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن به طور ویژه به عملکرد آنها در کارتخوان فروشگاهی توجه می‌شود.
این شاخص، سبب شناخت حوزه فعالیت و نحوه‌ی سرمایه‌گذاری هر یک از شرکتهایPSPدر ابزارهای پذیرش می‌شود. در این بخش تعداد هر یک از انواع ابزار پذیرش فعال سیستمی و تراکنشدار به ازای هر شرکت مورد بررسی قرار می‌گیرد. سهم هر یک از شرکتهای PSPاز تعداد کارتخوانهای فروشگاهی، ابزار پذیرش اینترنتی و موبایلی فعال سیستمی در دو ماه آبان و آذر1400در جدول11-4ارائه شده است.
درآذرماه به میزان ناچیزی برتعداد کارتخوانهای فروشگاهی فعال سیستمی شبکهی پرداخت کارت کشور نسبت به ماه گذشته افزوده شده است. در این ماه شرکت”تجارت الکترونیک پارسیان”با کسب سهم بازار14.85درصدی به عنوان دارنده‌ی بالاترین تعداد کارتخوانهای فروشگاهی فعال سیستمی محسوب می‌گردد.
شرکت”آسان پرداخت پرشین”نیز با سهم بازار36.29درصد همچنان از بیشترین تعداد ابزار پذیرش اینترنتی فعال پشتیبانی می‌کند. لازم به توضیح است که برخی شرکت‌ها با بازتعریف بعضی از کارتخوانهای فروشگاهی خود به عنوان ابزار پذیرش اینترنتی، سعی در تسهیل انجام خدمات پرداخت کارت از طریق نرم افزار موبایلی خود و بر بستر اینترنت می‌نمایند. ابزارهای پذیرش فوق این امکان را برای مشتریان فراهم می‌کند تا با استفاده از نرم افزار این شرکت‌ها بر روی موبایل، اقدام به دریافتQRCodeپذیرنده نموده و به آسانی پرداخت بدون کارت خود را با وارد کردن اطلاعات رمز دوم وCVV2انجام دهند. در بازار ابزار پذیرش موبایلی شرکت “به پرداخت ملت”همچنان بخش عظیمی از سهم بازار ابزارهای موبایلی فعال سیستمی را با رقمی معادل با 96.41درصددر اختیار دارد.
در سهم از تعداد کارتخوانهای فروشگاهی،شرکت”پرداخت الکترونیک پاسارگاد”با0.28درصد افزایش نسبت به ماه پیشین، بیشترین اختلاف را در این مولفه رقم زده است. در ابزار پذیرش اینترنتی بالاترین تغییر سهم درشرکت”آسان پرداخت پرشین”با 0.30درصد افزایش مشاهده می‌شود. سهم ابزار پذیرش موبایلی به طور همزمان در دو شرکت”آسان پرداخت پرشین”و”به پرداخت ملت”به ترتیب کاهش و افزایش0.04 درصدی را نسبت به ماه گذشته نشان می‌دهد.
سهم هر یک از شرکتهایPSPاز تعداد کارتخوانهای فروشگاهی، ابزارپذیرش اینترنتی و موبایلی تراکنشدار در دو ماه متوالی آبان و آذر در جدول12-4 ارائه شده است. همانگونه که ملاحظه می‌گردد، شرکت”پرداخت الکترونیک پاسارگاد”در ابزار کارتخوان فروشگاهی تراکنشدار با کسب15.47 درصد بالاترین سهم را در اختیار دارد. در این ماه شرکت”کارت اعتباری ایران کیش”با کسب سهم15.54درصدی بیشترین سهم در ابزارهای تراکنشدار اینترنتی را به خود اختصاص داده است. شرکت”به پرداخت ملت”نیز با80.65درصد بیشترین سهم بازار ابزارهای پذیرش تراکنشدار موبایلی را در دست دارد.
سهم بازار کارتخوان فروشگاهی در شرکت”پرداخت الکترونیک پاسارگاد”با افزایش0.46درصدی، بیشترین اختلاف را داشته است. سهم بازار ابزارهای پذیرش اینترنتی تراکنشدار شرکت”پرداخت الکترونیک سپهر”با افزایش7.78درصدی بالاترین تفاضل را نشان می‌دهد. شرکت”به پرداخت ملت”باکاهش0.55درصدی، بیشترین اختلاف سهم را در ابزارهای پذیرش موبایلی تراکنشدار نسبت به ماه گذشته داشته است.
بررسی عملكرد شرکتهای PSP در ابزار کارتخوانهای فروشگاهی
کارتخوان فروشگاهی به سبب تعدد ابزار و نیز تعداد و مبلغ تراکنشها اهمیت ویژه‌ای نسبت به سایر ابزارهای پذیرش در شبکه پرداخت الکترونیک کارتی دارد. به همین علت به طور ویژه عملکرد کارتخوان فروشگاهی شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت بررسی می‌شود.
با توجه به اهمیت کارتخوانهای فروشگاهی در صنعت پرداخت کشور به دلیل سهم بالای تعدادی و مبلغی آنها در تراکنشها، مطالعه‌ای در عملکرد شرکت‌ها در این ابزار انجام شده و با محاسبه شاخص اثربخشی آنها، نحوه‌ی توزیع این ابزارها توسط شرکت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای این منظور ابتدا سهم هر شرکت ارائه دهنده خدمات پرداخت از کل تعداد تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی و سهم هر شرکتPSP از کل تعداد ابزار کارتخوانهای فروشگاهی در هر استان مورد بررسی و محاسبه قرار گرفته و اثربخشی کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی و کارتخوان فروشگاهی تراکنشدار برای هر یک از آنها در بعد کشوری و نیز در بعد استانی اندازه‌گیری و تحلیل شده است. در پایان با بهره جویی از آمار کارتخوانهای کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی شرکتهایPSP،عملکرد هر شرکت در خصوص این نوع کارتخوان‌ها بررسی خواهد شد.
شاخص اثربخشی کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی در بعد کشوری
دو شاخص تعداد کارتخوانهای فروشگاهی و تعداد تراکنش‌های آن در کنار یکدیگر می‌توانند تعیین کننده عملکرد شرکت و توزیع مناسب این ابزارها توسط شرکت‌ها باشند که برای این منظور می‌توان شاخص اثربخشی کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی را تعریف نمود.
این شاخص بیانگر نسبت سهم هر شرکت از تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی به سهم آن شرکت از ابزار کارتخوان فروشگاهی است.
در جدول15-4 شاخص اثربخشی کارتخوانهای فروشگاهی فعال سیستمی برای هر یک از شرکتهای PSPدرآذرماه محاسبه شده است.
درآذرماه همانند ماه گذشته شرکتهای”پرداخت الکترونیک سامان”،”به پرداخت ملت”،”آسان پرداخت پرشین”،”تجارت الکترونیک پارسیان”،”الکترونیک کارت دماوند”و شرکت”پرداخت الکترونیک سداد”به رقمی بالاتر از یک در شاخص اثربخشی دست یافته‌اند. دارا بودن عدد بالاتر ازیک در شاخص اثربخشی به این معناست که جذب تراکنش‌های این شرکت‌ها بر روی کارتخوان‌ها بیشتر از سهم تعداد کارتخوان‌هایشان از کل کارتخوانهای کشور بوده است. به عبارت دیگر نحوه توزیع کارتخوانهای فروشگاهی این شرکت‌ها به گونه‌ای بوده که در جذب بیشتر تراکنشها به نسبت سایر شرکت‌ها موفقتر عمل نموده‌اند.
بیشترین تغییر در میزان شاخص اثربخشی کارتخوانهای فروشگاهی فعال سیستمی درآذرماه1400نسبت به ماه گذشته در شرکت”آسان پرداخت پرشین”با0.034واحد کاهش گزارش می‌شود. این امر به دلیل کاهش بیشترسهم تعداد تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی این شرکت در مقابل ریزش سهم پایانه‌های کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی آن ارزیابی می‌شود. با توجه به متغیر بودن روند و مقدار رشد سهم تعدادی تراکنش‌های کارتخوانهای فروشگاهی شرکت‌ها نسبت به سهم ابزار کارتخوان فروشگاهی آنها، شاخص مذکور در هریک از شرکتهایPSPممکن است دچار کاهش و یا افزایش شده باشد.
همانگونه که ذکر شد دو شاخص تعداد کارتخوانهای فروشگاهی و تعداد تراکنش‌های آن در کنار یکدیگر می‌توانند تصویر خوبی از توزیع مناسب این ابزارها توسط هر یک از شرکتهایPSPرا ارائه دهند. نکته حائز اهمیت این است که در شبکهی شاپرک کارتخوانهای فروشگاهی فعالی وجود دارند که فاقد تراکنش هستند. به این معنا که وضعیت آنها در شبکه فعال است ولیکن تراکنشی از سوی آنها وارد شبکهی پرداخت نشده‌است.
اثربخشی هریک از شرکت‌ها در کل کارتخوانهای فروشگاهی در بالا به تفصیل بررسی گردید. در این بخش به منظور مشاهده‌ی نحوه‌ی جایابی کارتخوانهای فروشگاهی تراکنشدار در کشور و همچنین بررسی میزان توانایی یک شرکت در جذب تراکنشها، شاخص اثربخشی به ازای سهم تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی هر شرکت به سهم آنها از تعداد کارتخوانهای فروشگاهی تراکنشدار بازتعریف شده و به عنوان شاخص اثربخشی کارتخوانهای فروشگاهی تراکنشدار ارائه می‌گردد.
در واقع چنانچه مقدار این شاخص برای شرکتی برابر یک باشد، بدین معنی است که آن شرکت توانسته است دقیقا به اندازه سهمی که در ابزارهای تراکنشدار دارد، از بازار تراکنشها به دست آورد و چنانچه مقدار شاخص بالاتر از یک باشد یعنی شرکت بیشتر از سهمی که از ابزارهای مزبور دارد، موفق به جذب تراکنش شده است.
جدول زیر همچنین، شاخص اثربخشی کارتخوانهای فروشگاهی را بر حسب ابزارهای کارتخوان فروشگاهی تراکنشدار درآذرماه محاسبه و ارائه می‌نماید.
در شاخص اثربخشی کارتخوانهای فروشگاهی تراکنشدار همانند ماه گذشته شرکتهای”به پرداخت ملت”، پرداخت الکترونیک سامان”،”تجارت الکترونیک پارسیان”،”آسان پرداخت پرشین”و”الکترونیک کارت ” دماوند”به عددی بالاتر از یک دست یافته‌اند. این بدین معناست که جذب تراکنش‌های این شرکت‌ها بر روی کارتخوانهای تراکنشدار بیشتر از سهم تعداد کارتخوان‌هایشان از کل کارتخوانهای تراکنشدار کشور بوده است. به عبارت دیگر نحوه توزیع کارتخوانهای فروشگاهی این شرکت‌ها به گونه‌ای بوده که در جذب بیشتر تراکنشها به نسبت سایر شرکت‌ها موفق تر عمل نموده‌اند. عملکرد مختلف هر یک از شرکتهایPSPدر کسب سهم بازار تراکنشها و کارتخوانهای تراکنشدار سبب گردیده تا میزان شاخص مذکور بعضا با افزایش و یا کاهش مواجه شود. بالاترین تغییر در شاخص اثربخشی کارتخوان فروشگاهی تراکنشدار نیز در شرکت”تجارت الکترونیک پارسیان”با افزایش0.017 واحدی مشاهده می‌شود. چراکه تعداد تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی آن افزایش و در مقابل،کارتخوانهای فروشگاهی تراکنشدار آن کاهش داشته است.