10 جریان تاثیرگذار بانکداری در سال 2018
عصر بانک؛جهان فناوری در حال درنوردیدن مرزهای صنعتی است و در این میان صنعت بانکداری نیز از این تحولات بینصیب نمانده است. چه آن که طی سالهای اخیر، سرعت رشد این تاثیرها در حوزه بانکی و پرداخت افزایش یافته است؛ سال 2018 میلادی در شرایطی آغاز شده است که جهان ارزهای دیجیتال و فناوریهای زیربنایی آن، از جمله بلاکچِین، روزهای پرتلاطمی را رقم زده است و به نظر میرسد باید منتظر تحولات بیشتری در این عرصه باشیم.
در کنار این فراز و فرودها و در گیر و دار ترکیدن حبابهای نوظهور، جهان بانکداری در حال پوستاندازی و تکامل است. طبیعتا آغاز سال جدید میلادی، نقطه شروعی دوباره برای پیشبینی تحولات پیشرو است. در ادامه به 10 جریان تاثیرگذار در حوزه بانکداری از نگاه کارشناسان و صاحب نظران این صنعت نگاهی کوتاه خواهیم داشت.
1- پیش به سوی بانکداری باز
سیستم بانکداری باز (البته «باز» به مفهوم نسبی و در مقایسه با سیستمهای کنونی، نه به طور مطلق) به مشتریان اجازه میدهد تا از طریق شرکتهای غیربانکی واسط به طور گستردهتری به اطلاعات و دادههای مالی خود دسترسی داشته باشند و به این ترتیب، چنین شرکتهایی میتوانند با توسعه برنامههای موبایل و ارائه خدمات بر بستر آنها تجربه بانکی بهتری را برای کاربران رقم بزنند.
حرکت در مسیر باز کردن بخشی از سرویسهای بانکی به روی شرکتهای دیگر فعال در حوزه مالی و پرداخت، موجی است که کم و بیش از اروپا آغاز شده است. این روند با تصویب دستورالعمل جدید خدمات پرداخت اروپا یعنی PSD2 (یا Payment Services Directive) در اواخر سال 2015 شکلی جدی به خود گرفت و از ژانویه 2018 به مرحله اجرا درآمده است.
در ایالات متحده نیز از طرف برخی بانک‌ها گامهایی در این زمینه برداشته شده است. به نظر میرسد با این تحولات، امسال حرکت در این مسیر خود به عاملی رقابتی برای بانک‌ها و به رخ کشیدن مزایای چنین خدماتی به عنوان مزیت در برابر بانکهای سنتی تبدیل شده است.
2- بر فراز ابرها
ربع قرن پیش، بحث اصلی بانک‌ها بر سر این بود که آیا میتوان برای انجام الکترونیکی تراکنشهای مالی به «این اینترنت تازه از راه رسیده» اعتماد کرد یا بهتر است شبکههای اختصاصی خودشان را راهاندازی کنند.میتوان از حالا تصور کرد که 25 سال بعد بحث داغ این روزها درباره این که آیا استفاده از خدمات مبتنیبر سرویس ابر عمومی (Public Cloud) به جای مراکز داده امن است یا نه، عجیب به نظر خواهد رسید.
همین حالا دلایل مختلفی مطرح میشود که نشان میدهد یک ابر عمومی میتواند به اندازه یک مرکز داده داخلی امن و کارآمد باشد.
طبق پیشبینیها، ظرفیت پردازشی ایجاد شده برای سرویسهای ابری تا سال 2020 میلادی از مجموع همه مراکز داده اختصاصی موجود پیشی خواهد گرفت. در حوزه بانکداری، 2018 سالی است که بحث استفاده از رایانش ابری و سرویسهای مبتنیبر آن از محور «اما و اگر» خارج و به وضعیت «چگونه و چه زمانی» تغییر خواهد کرد.
3- پیوند قلب کمتر، جراحیهای کوچک بیشتر
سیستمهای سنتی بانکداری متمرکز و یادگارهای عصر مینفریمها دیگر مناسب اقتصاد دیجیتال دوران جدید نیستند. به هر حال، باید پذیرفت که دنیای «پردازش دستهای شبانه اطلاعات پولی و قطعی کردن تراکنش در ساعت 4 یا 5 صبح» برای کاربرانی که هر روز دنیای آنلاین را تجربه میکنند و انتظار بیدرنگ شدن تراکنشها و آنی شدن خدمات بانکی را دارند، به سر آمده است. با این حال، پاره کردن رشتهها و جایگزین کردن کلی یک سیستم نوین به جای فناوریهایی که چند دهه قدمت دارند، به مثابه انجام یک عمل جراحی قلب باز و پیوند قلبی تازه، پرهزینه و خطرناک است.
آن هم در شرایطی که بهنظر میرسد فناوری بلاکچین میتواند به عنوان راهحلی میان مدت به کمک سیستم بانکداری بشتابد.
از همین رو، باید منتظر باشیم تا در سال 2018 بانک‌ها ضمن حفظ سیستمهای بانکداری متمرکز خود با بهرهگیری گستردهتر از راهکارهای ابری بخش قابل توجهی از عطش مشتریان به سرعت بیشتر را فرو بنشانند.
4- یا مرگ یا دیجیتال!
صحبت از سرعت شد. مشتریان امروز دوست دارند تا به صورت آنلاین برای دریافت یک خدمت بانکی جدید اقدام کنند. افزایش گستره خدمات بانکی آنلاین در سالهای اخیر به خوبی مشهود است و جالب آن که میتوان گفت این پیشرفت در جایجای جهان رخ داده است. برای نمونه، به لطف راه افتادن سیستم شناسایی هویت دیجیتال Aadhar در هند، اکنون در دهلی نو میتوانید سریعتر از نیویورک یک حساب بانکی افتتاح کنید!
در حالی که بانکهای معمول، هنوز از مشتری انتظار دارند تا برای خیلی کارها وارد بانک شده و چند کاغذ را امضا کند، بانکهای پیشتاز و هوشمند در سراسر جهان به استفاده از سیستمهای احراز هویت پیشرفته (بیومتریک و…) در برنامههای موبایل روی آوردهاند.
همین امر سبب شده است تا در بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده، بانکهای کوچکتر به دلیل ناتوانی در ارائه یک تجربه تمام دیجیتال از بانکهای بزرگتر عقب بمانند.
با آغاز سال 2018، ناتوانی در ارائه راهکارهای تمام دیجیتال حقیقی میتواند یک بانک را از مرحله «مایوس شدن مشتریان» به حذف تدریجی و تعطیلی رهنمون کند.
5- انسان یا ماشین؟ مسئله این است!
یکی از مهمترین خطرهایی که بانک‌ها را در سال جدید میلادی تهدید میکند، جعل هویت ترکیبی (Synthetic Identity Fraud) است.این نوع عمل مجرمانه با روشهای مرسوم جعل هویت تفاوتهایی دارد؛ به اینصورت که تبهکار سایبری به جای سرقت یک هویت موجود در سیستم، یک هویت کاملا جدید ایجاد میکند.
این هویتهای جعلی یک حساب دیجیتال افتتاح کرده و همه مکانیزمهای امنیتی معمول موسسات مالی و سپردهگذاری را دور میزنند.
این نوع حملههای شبح وار میلیاردها دلار خسارت به بانک‌ها تحمیل میکنند و علاوه بر آن تعقیب و گریز این سایههای تبهکار ساعتها و روزها طول خواهد کشید.
همین موضوع، تامین راهکارهای امنیتی قدرتمندتر و سیستمهای تشخیص و تمیزدهنده هویتهای اصلی از جعلی را به شیوهای که باعث تضعیف مزایای تجربه دیجیتال مشتریان واقعی نشود، به یکی از جریانها و برنامههای مهم نهادهای مالی در سال 2018 تبدیل کرده است.
6- هرچه دیجیتالتر، تعداد شعب کمتر
درست همان طور که فناوریهای دیجیتال در حال محو کردن آژانسهای مسافرتی هستند، بانکداری دیجیتال نیز سبب شده است تا تعداد شعب بانکی در سراسر جهان سالانه به طور متوسط حدود 4 تا 5 درصد کاهش پیدا کند. وقتی میتوانید کارهای بانکیتان را آنلاین انجام دهید، بانک رفتن چه لزومی دارد؟
طبق تحقیقات شرکت خدمات فنی و مشاورهای اکسنچر (شرکتی چند ملیتی با اصالت ایرلندی)، در حال حاضر 66 درصد مشتریان بانکی بیش از پنجاه درصد تراکنشهای خود را به صورت آنلاین انجام میدهند و 71 درصد نیز آمادگی خدمات پشتیبانی بانکی خودکار را دارند. در کشورهای اسکاندیناوی تقریبا نیمی از شعب بانک‌ها طی 5 سال گذشته تعطیل شدهاند.
با این حال، شعب بانکی با سرعت و به این زودیها برچیده نخواهند شد و هنوز هم مشتریان برای تراکنشهای پیچیده ارتباطاتهای چهره به چهره را ترجیح میدهند.
چالش اصلی بانک‌ها در سال جدید میلادی و متعاقب آن رسیدن به ترکیبی متناسب و کارآمد از شعب فیزیکی و خدمات دیجیتال و آنلاین در کوتاهترین زمان ممکن است.
این تجربه ترکیبی به این معنا است که دست کم در سال 2018 و چند سالی پس از آن صدای پایین آمدن کرکرههای شعب بانکی گوش‌ها را کر خواهد کرد.
7- فینتکها دوست هستند!
به رغم میلیاردها دلار هزینهای که سرمایهگذاران مخاطرهپذیر (VC) طی 5 سال گذشته در حوزه شرکتهای فینتک انجام دادهاند، شهابسنگی بر سر دایناسورهای بانکی نازل نشده و نسل آنها هم منقرض نشده است.
به عکس، فینتکها شمع (یا شاید هم مشعل!) نوآوریهای ضروری را در بانک‌ها روشن کردهاند و باعث شدهاند این نهادهای مالی تکانی به خود بدهند.
به نظر میرسد در سال 2018، شاهد این گرایش باشیم که موسسات و نهادهای بزرگ مالی بیش از پیش به تملک استارتآپهای فینتک – به جای از نو ساختن راهکارهای این بازیگران چابک- روی آورند.
در عین حال، اگرچه در سال 2018 میلادی «دایناسورها» به حیات و جولاندهی خود ادامه خواهند داد اما به نظر میرسد تهدیدی بزرگتر در راه باشد.
به گمان برخی ناظران و صاحبنظران، در سال 2019 و پس از آن این غولهای دنیای فناوری خواهند بود که تهدیدهایی را علیه سیستمهای بانکی مرسوم ایجاد خواهند کرد. جنگ هیولاها در راه است!
8- ده سالگی یک واقعه شوم! نشانههای حیات
درست 10 سال پس از بحران مالی جهانی و تبعات فراگیر آن (در سال 2008 میلادی) نشانههای رهایی از آخرین مصیبت اقتصادی جهانی در حال رخنمایی است. طبیعتا وضعیت این تحولات در صنعت بانکی اروپا و امریکا به واسطه اثرگذاری مشهود بر اقتصاد جهانی از اهمیت دوچندانی برخوردار است. سال 2018 میلادی در حالی آغاز شده است که بانکهای اروپایی هنوز هم درگیر چالشهای رگلاتوری و وضع قوانین و مقرراتی هستند که به میلیاردها یورو سرمایهگذاری نیاز دارد؛ آن هم در شرایطی که سودآوری صنعت بانکداری اروپا چیزی در حدود 50 درصد سال 2006 است. در امریکا اما به نظر میرسد رگولاتوری مسیری با رویکرد متوازنتر را طی میکند.
حتی پیش از این هم نشانه بازگشت صنعت بانکی به وضعیت سلامت دیده میشود؛ سودآوری این صنعت در ایالات متحده از سال 2006 بیشتر شده و بازگشت سرمایه از هزینهها افزون شده است.
کارشناسان بر این باورند که به لطف امداد دولتی، کاهش مالیات شرکتها طبق قوانین جدید و افزایش نرخ بهره صنعت بانکی این کشور میتواند به زودی به جایگاه خود بازگردد.
به زعم صاحب نظران، در سال 2018 بانکهای بزرگ امریکا سرمایهگذاریهای جدید و توانمندیهای تازهای را تجربه خواهند کرد که دست کم طی 10 سال گذشته ندیده بودیم.
9- هوش مصنوعی؛ روباتها شما را به جا میآورند!
بر اساس نظرسنجیهای صورت گرفته، کمتر از 10 درصد مشتریان بانک‌ها در ایالات متحده اعلام کردهاند که بهطور کامل به بانک خود اعتماد دارند.
امیدهایی اما برای تغییر این وضعیت وجود دارد.
در سال جدید و با تکامل هرچه بیشتر سیستمهای هوش مصنوعی (AI) و دیگر فناوریهای مرتبط با آن، امید میرود تا مشتریان با دریافت مشاورههای هوشمندانه، چندجانبهنگر و منطقداری که واقعا با علاقهمندیهای آنها همخوانی داشته باشد تغییر عقیده دهند.
نباید فراموش کرد که تحقق این امر جدا از مسائل فنی و تکنیکی، مستلزم ایجاد یک نظام مالی بسیار شفاف نیز خواهد بود که البته برای اغلب بانک‌ها امری غریب به شمار میآید!
و اگر بانک‌ها واقعا نتوانند در آینده نزدیک چنین شفافیتی را فراهم کنند، هیچ بعید نیست که چنین خدماتی از شرکتهای دیگری سربرآورند و در اختیار مشتریان قرار بگیرند.
به هر حال به نظر میرسد در سال 2018 شاهد تلاش جدیتر بانک‌ها در زمینه بهکارگیری هوش مصنوعی با هدف ارائه بهتر خدمات به مشتریان خواهیم بود.
10- بیت‌کوین؛ جنون گل لاله بعدی!؟
در خلال سالهای 1634 تا 1637 میلادی، قیمت پیاز گل لاله در هلند سر به فلک کشید و قیمت یک شاخه گل آن تا 10 برابر دستمزد یک کارگر ماهر افزایش یافت! اما پس از این دوره قیمت پیاز گل به سرعت سقوط کرد. از این واقعه که به «جنون گل لاله» شهرت یافت به عنوان یکی از نخستین حبابهای اقتصادی جهان یاد میشود.
در سال 2017 و نخستین روزهای سال 2018 قیمت بیت‌کوین بیش از 10 بار به شدت افزایش یافت و به تازگی هم سقوط قابل توجهی را تجربه کرده است.
البته هنوز هم بیت‌کوین هنوز هم دارایی سودآوری تلقی میشود. ترکیدن حباب بیت‌کوین هیچ اقتصادی را به ورشکستگی نمیکشاند و بلایی را که حبابی همچون جنون گل لاله به بار آورد، نازل نخواهد کرد.
به احتمال زیاد، بسیاری از کسانی که تازه به خیل معاملهگران بیت‌کوین ملحق شدهاند، پول زیادی را از دست خواهند داد. اما مثل همیشه در این ماجرا هم درسهای زیادی نهفته است؛
آنچه از این فراز و نشیب به جا میماند، بلوغ و تکامل فناوری زیربنایی توزیعشدهای است که میتواند زمینهساز تحولات بزرگی در آینده شود.
شاید در آیندهای نه چندان دور فناوریهایی مانند بلاکچین (بیت‌کوین بر آن استوار است) برای ارزهای رمزنگاری شدهای استفاده شوند که همزمان چندین نقش مهم را در نظامها و فرآیندهای مالی و بانکی ایفا کنند و عصر جدیدی را در صنعت بانکی رقم بزنند. تا رسیدن چنین روزی -که در سال 2018 نخواهد بود- بانک‌ها درباره هیاهوی این روزهای بیت‌کوین نگرانی چندانی نخواهند داشت.