بانکداری همراه و پرداخت همراه در ایران و جهان
عصر بانک؛ پرداخت بوسیله موبایل بیشک به محبوبترین تکنولوژی در عرصه بانکداری تبدیل خواهد شد و اشتیاق سیستم بانکی جهان به استفاده از تلفن همراه در ارائه خدمات حاکی از این مهم است. خدماتی مانند خرید، رزرو انواع بلیت، خدمات تفریحی، صدور انواع بیمهنامه، خدمات حملونقل و پیشبینی میشود با وجود این تکنولوژی به دلیل حمایت از خدمات مختلف ،دستگاههای کارتخوان در چند سال آتی منقرض شوند.
اگر میخواهید سودتان بالاتر از متوسط صنعت باشد باید به روشی بیندیشید که کسب و کارتان را با پذیرش پرداخت موبایلی همراستا کند.
بانکداری همراه و یا پرداخت همراه ؟
به طور کلی هر فعالیت بانکی که با استفاده از دستگاه تلفن همراه و ابزارهای هوشمند انجام شود، در محدوده بانکداری و پرداخت همراه است اما این دو مفهوم را باید از هم تفکیک کرد : بانکداری همراه (Mobile Banking) و پرداخت همراه (Mobile Payment).
بانکداری همراه نوعی امکان دسترسی مشتریان به حسابها، کارتها و دیگر محصولات مالی با استفاده از تلفن همراه و ابزارهای هوشمند برای انجام تراکنشهای مالی است. بانکداری همراه از طریق پیامک، اپلیکیشن، اینترنت و یواساسدی قابل انجام است اما پرداخت همراه یعنی پرداخت بابت کالاها و خدمات در محل فروش یا از راه دور که با استفاده از دستگاه تلفن همراه انجام میگیرد و مشابه پرداخت به وسیله کارت است. بیشترین فعالیتهایی که میتوان مهر بانکداری و پرداخت همراه به روی آنها چسباند، شامل گرفتن موجودی حساب، انتقال وجه، دانلود برنامه بانکداری همراه، اخذ پیامک اطلاعاتی از بانک، پرداخت قبض، موقعیتیابی دستگاه خودپرداز و شعبه است.
چرا بانکهای ایرانی پرداخت همراه و بانکداری همراه را جدی نمیگیرند؟
بانکهای ایرانی برای بانکداری و پرداخت الکترونیکی تبلیغات وسیعی میکنند. بیلبوردهای سطح خیابان، صفحههای مجلهها و روزنامهها و پیامهای بازرگانی شبکههای مختلف تلویزیون مملو از تبلیغات بانکداری الکترونیکی است اما برخلاف تبلیغات گسترده راهحلهای بانکداری و پرداخت همراه کارکرد محدود داشته و صرفا از طریق برخی از آنها میتوان وجه نقد را به شکل کارت به کارت انتقال داد. حالا اپراتورهای تلفن همراه نیز وارد بازی شدهاند؛
موضوعی که باعث شد چند سال پیش گزارشی توسط مرکز پژوهشهای مجلس منتشر شود؛ این گزارش گفته بود ظرفیت بالقوه استفاده از خدمات مالی تلفن همراه در ایران چند شاخص دارد که عبارتند از:
1. ضریب نفوذ بالای استفاده از خدمات مالی همراه در ایران
2. 84 درصد ضریب نفوذ همراه ارائه خدمات مالی در این شبکه را امکانپذیر میسازد.
3. زندگی 32 درصد جمعیت کشور در مناطق روستایی را که مایل به استفاده از خدمات مالی همراه هستند، میتواند تغییر دهد.
این گزارش با بررسی مزایای طرح خدمات بانکداری همراه در ایران و جهان راهکارهایی جهت کاهش مضرات ارائه کرده بود که عبارتند از:
1. باید در حوزه پولی و بانکی مدل تجاری فعالیت اپراتورها برای ارائه خدمات پرداخت همراه مد نظر قرار گیرد.
2. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی میتواند در جهت رعایت حقوق مصرفکنندگان استانداردهای ارائه خدمات را تدوین کند.
3. باید در بازار ارتباطات تلفن همراه به بحث ایجاد فضای رقابتی برای فعالیت اپراتورها توجه شود.
4. باید از بانک مرکزی جهت بانکداری همراه مجوز اخذ کنند.
در سالهای اخیر اپراتورهای تلفن همراه با فراهم آوردن دسترسی به سامانههای پرداخت در حال تبدیل شدن به رقیبی بالقوه برای بانکها هستند. هزینهها و کارمزدهای ارزان و وسیعی که بابت ارائه خدمات بانکداری همراه نظیر دریافت موجودی، گردش حساب، پرداخت قبوض، انتقال وجه و کمکهای خیریه از مشترکان اخذ میشود، درآمد قابل توجهی را برای این شرکتها به همراه داشته است. جایگاه رقبای غیربانکی همچون اپراتورهای تلفن همراه در ارائه خدمات پرداخت در صنعت مالی ایران مشخص نیست و رابطه نهادهای ناظر با اپراتورها پیچیده است. به نظر میرسد روند ارائه خدمات دسترسی به سامانههای پرداخت در ایران به دو قسمت تقسیم میشود: یک طرف بانکها و طرف دیگر، اپراتورهای تلفن همراه به ارائه خدمات میپردازند. بانکها خدمات تراکنشی را ارائه خواهند داد و اپراتورها هم خدمات اطلاعرسانی را. بنابراین به نظر میرسد بانکها و اپراتورهای تلفن همراه باید با مشارکت هم با ایجاد یک سیستم یکپارچه رقابتی، به حجم بالایی از بازار دست یابند. به عبارت دیگر راهحل اقتصادی مناسب برای رشد و توسعه خدمات پرداخت همراه یک مدل مشارکتی با حضور تمامی شرکتهای ارائهدهنده تلفن همراه و بانکهای کشور است.
Mobile Payment در جهان:
گرچه پرداخت موبایلی از 5 سال گذشته بهعنوان روش تثبیت شدهای شناخته شده است ولی سال 2016 بهعنوان یک سال تعیین کننده برای تولیدکنندگان گوشیهای هوشمند محسوب میشود و دلیلش هم اینطور به نظر میآید که گویا اپل راهاندازی سرویس پرداخت موبایلی خود در بخش عمدهای از اروپا را در سال 2016 برنامهریزی میکند. اتفاقی که میتواند مابقی پرداختهای موبایلی کنونی جهان را به سمت یک چالش سوق دهد. درحالیکه راهاندازی یک سیستم پرداخت یکپارچه یکشبه امکانپذیر نخواهد بود، ولی سیستم پرداخت موبایلی اپل قطعاً در این رابطه انگیزه لازم را خواهد داشت و برای دریافت جایگاه با رقیبش گوگل سخت رقابت میکند. علاوه بر گوشیها، ساعتهای هوشمند، دستبندها و انگشترها هم به گزینه پرداخت مجهز خواهند شد. پیشبینی روند حجم پرداختهای موبایلی تا سال 2019 در نمودار زیر مشخص گشته است.
رقابت شرکتهای بزرگ برای جذب کاربران پرداخت موبایلی :
پرداختهای تلفن همراه این روزها به یکی از مهمترین روشهای نقل و انتقال پول تبدیل شده است؛ موسسه بیزینس اینسایدر در گزارش تحقیقی مبسوطی که درباره صنعت پرداخت با تلفن همراه انجام داده، پیشبینی کرده است که ارزش پرداختها با این وسیله در سال جاری میلادی، در آمریکا به 37 میلیارد دلار برسد. با این حال، پیشبینی شده است که میزان پرداختهای موبایلی در آمریکا تا پایان سال 2019، به 808 میلیارد دلار برسد که در حدود 99 درصد تخمینهای قبلی این موسسه است. پیشبینی شده است که پرداختها با تلفن همراه، بیش از دیگر روشهای پرداخت رشد خواهد کرد.
با رواج بیشتر پرداختها با تلفن همراه، شرکتهای بزرگی که درگیر این کار خواهند شد، افزایش مییابد. نرمافزارهای «اپل پی»، «سامسونگ پی»، «سی کارنت»، «گوگل والت» و دیگر اپلیکیشنهای نظیر اینها، به رقابت شدید برای جذب کاربران پرداختهاند و هر کدام نیز استراتژیهای مختلفی در زمینه خدمترسانی به مشتریان خواهند داشت. برای مثال، شرکت اپل روی حسابداری تمرکز خواهد کرد؛ در صورتی که برای شرکت «پی پل» افزایش تعداد خردهفروشیها جزو اهداف خواهد بود. رقابت در عرصه سرویسهای پرداخت همراه بسیار شدید است. شرکت اپل سرویس اپل پی، شرکت گوگل سرویس اندروید پی و شرکت پی پال نیز سرویس پرداخت همراه مخصوص خود را به کاربرانشان عرضه میکنند. در هر حال یکی از مهم ترین مزیتهای سرویس پرداخت همراه سامسونگ نسبت به سرویسهای سایر شرکتها، وابسته نبودن به فناوری NFC است، این سرویس هم چنین از انتقال اعتبار امن مغناطیسی پشتیبانی میکند.
به این ترتیب ویژگیهای مذکور در سامسونگ پی به خرده فروشان امکان میدهد تا بدون نیاز به صرف هزینه اضافه، از تجهیزات پرداخت فعلی خود استفاده کنند. این در حالی است که برای استفاده از سایر سرویسهای پرداخت همراه، فروشندگان باید سختافزارهای مورد استفاده خود را ارتقا دهند.
چند ماهی است که از راهاندازی سرویس سامسونگ پی (Samsung Pay) در کشور مادری سامسونگ یعنی کرهی جنوبی میگذرد و اکنون طبق اعلام این شرکت تعداد کاربران سرویس مذکور به بیش از 1 میلیون نفر رسیده است.
گفتنی است سامسونگ اطلاعات دیگری را در خصوص سرویس پرداخت خود منتشر کرده که طبق آن به طور میانگین روزانه 100 هزار نفر از این سرویس استفاده کرده و نرخ میانگین تراکنش روزانهی این افراد به 1.8 میلیون دلار میرسد؛ همچنین میزان کل تراکنش های انجام شده تحت سرویس Samsung Pay از زمان راهاندازی تا کنون به 88 میلیون دلار میرسد.
عبور کاربران بانکداری همراه از مرز یک میلیارد تا سال 2017، یکی از جملههایی است که بارها در گزارشهای مختلف به آن اشاره شده. در سالهای اخیر استقبال از چنین خدماتی بیشتر شده و مثلا انتظار میرود تا سال 2020 از هر سه انگلیسی یک نفر از تلفن همراه برای انجام تمام تراکنشهای بانکداری و پرداخت استفاده کند.
نیمی از خریدهای سال 2018 به کمک سیستم پرداخت موبایلی:
گارتنر بر اساس آخرین بررسیهای خود پیشبینی کرده است که در سال 2018 میلادی نیمی از ساکنان کشورهای پیشرفته در عرصه فناوری از گوشی هوشمند یا فناوریهای پوشیدنی برای انجام پرداختهای موبایلی استفاده کنند.
استفاده از تلفن همراه در صنعت بانکداری و پرداخت روزبهروز در حال گسترش است. ویژگیهای منحصربهفرد ابزارهای همراه این وسیلهها را به ابزاری جذاب برای پرداخت تبدیل کرده است. در گوشیهای هوشمند تراشه NFC ارتباط میدانی با برد نزدیک، وجود دارد که میتواند اطلاعات را بین دو دستگاه نزدیک به هم مبادله کند چیزی شبیه بلوتوث با این تفاوت که در NFC دیگر نیازی به جستجوی دستگاه دوم نیست و تنها با نزدیک کردن به دستگاه دوم ارتباط برقرار میشود.
این تراشه کوچک به گوشیهای هوشمند توانایی تبدیلشدن به ابزار پرداخت و همینطور ابزار دریافت پول را میدهد.در دنیا چند سالی است که این روش به یکی از روشهای پرداخت همراه تبدیلشده است.
مختصری در باره تکنولوژی NFC:
یکی دیگر از چهرههای آشنا در میان روندهای پرداخت در چند سال اخیر تکنولوژی اِناِفسی (NFC) است که فراتر از پرداخت با گوشیهای هوشمند است و بسیاری از کارتهای اعتباری و کارتهای بدهی نیز وجود دارند که مجهز به تراشههای اِناِفسی هستند. لذا این امکان فراهم میشود که پرداختهای خرد سریعتر و راحتتر بدون نیاز به رمز و امضا انجام شوند. درحالیکه بهطور حتم روشهای پرداخت دیگری مثل کدهای دوبعدی (QRCodes) وجود دارند، اما پیـشبینیها حاکی از آن است که اِن اِف سی در جایگاه بالاتـری قرار خواهد گرفت. لذا تجـار و بازرگانان میبایست بازنگری کلی در خصوص کارتخوانهای جاری و ارتقا آن به آخرین تکنولوژیهای پرداخت داشته باشند.
-از قابلیت های وسایل اندرویدی قابلیت پشتیبانی از تکنولوژی NFC است. اِنافسی بعد از پیاده سازی در موبایل ها٬ لپتاپ ها و سایر وسایل هر روز بیشتر و بیشتر مورد توجه قرار گرفته. گفته می شود که در آینده نزدیک اِنافسی بیشترین تاثیر را در نحوره استفاده ما از موبایلهایمان خواهد داشت. از خرید تا برقراری ارتباط با دوستان و یا قفل کردن وسیله نقلیهتان همه به نوعی وابسته به این تکنولوژی خواهند بود.
*مهرداد تاجیک / شرکت تجارت الکترونیک سرمایه