بررسی تعداد شعب بانکی با توجه به تولید ناخالص داخلی
عصر بانک؛بر اساس آمار ارئه شده از سوی اداره مجوزهای بانکی، تعداد کل شعب دارای مجوز بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی 21 هزار و 656 شعبه است که از این میان، بانک‌های ملی، صادرات و کشاورزی دارای بیشترین شعبه در سطح کشور هستند. درخصوص نحوه پراکندگی شعب بانک‌ها نیز استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین و استان‌های کهگیلویه و بویر احمد، خراسان شمالی و ایلام دارای کمترین شعبه هستند. همچنین بر اساس آمار سرانه شعب در استان‌ها و مراکز استان به ازای هر صد هزار نفر استان‌های سمنان، یزد و ایلام دارای بیشترین سرانه شعب در کشور هستند.
نسبت شعب بانکی در دنیا
گزارش بانک مرکزی در ابتدا به بررسی جغرافیایی تعداد شعب در کشورهای مختلف پرداخته است. این گزارش با بیان اینکه در سال 93 معادل 2/ 89 درصد از تامین کشور توسط نظام بانکی انجام شده است، معتقد است تعداد شعب حال حاضر کشور، متناسب با تامین مالی است. در بخش بعدی، با مقایسه آماری بین میزان فراوانی نسبی تعداد شعب بانکی، در کشورهای دیگر، نشان می‌دهدکه تعدد شعب کشور در حالت نرمالی قرار دارد. بر اساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول، به ازای هر صد هزار نفر، 4/ 27 شعبه بانکی وجود دارد. این مقدار برای فرانسه معادل 5/ 38 شعبه و در کشورهای منطقه مانند ترکیه معادل 8/ 19 و در عربستان 8/ 8 شعبه (به ازای هر 100 هزار نفر) عنوان شده است. این آمار نشان می‌دهد در کشورهای توسعه یافته به‌رغم توسعه بانکداری الکترونیک، کماکان تعداد شعب بانکی نسبت به کشورمان و دیگر کشورهای منطقه بیشتر است که البته در سال‌های آینده می‌توان انتظار داشت با گسترش بیشتر خدمات بانکداری الکترونیک و مجازی به‌طور نسبی تعداد شعب این کشورها کاهش یابد.
6/ 21 هزار شعبه بانکی در کشور
این گزارش، آماری درباره تعداد شعب بانکی در کشور مطرح می‌کند. بر اساس آمار اداره مجوزهای بانکی بانک مرکزی تا پایان شهریور 1394، تعداد کل شعب دارای مجوز بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی معادل 21 هزار و 656 شعبه است. در این بررسی بانک ملی با 3هزار و 192، صادرات با 2 هزار و 876 و کشاورزی با هزار و 906 شعبه سه بانک نخست در این رتبه بندی بودند. درخصوص نحوه پراکندگی شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری نیز استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین شعب را دارند، حال آنکه کمترین شعب، در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، خراسان شمالی و ایلام است. در این گزارش سرانه شعب در استان‌ها و مراکز آن به تصویر کشیده شده است. بر اساس این آمارها، استان سمنان با 5/ 49 شعبه به ازای هر صد هزار نفر دارای بیشترین شعبه است، حال آنکه این عدد در آذربایجان غربی معادل 22 بوده و کمترین سرانه شعب بانکی را به نام خود کرده است. همچنین مرکز استان سمنان بیشترین سرانه شعب بانکی را به خود اختصاص داده است.
تمرکز شعب در مراکز استان‌ها
از دیگر آمارهای جالب توجه تمرکز شعب، در مراکز استان‌ها با توجه به تمرکز جمعیت آن است. بر اساس آمارهای این گزارش، مراکز استان‌های قم، البرز و تهران به ترتیب دارای بیشترین تمرکز جمعیتی در هر استان است، اما بر اساس تعداد شعب، بیشترین تمرکز تعداد شعب مربوط به استان‌های قم، تهران و البرز است. همچنین کمترین تمرکز جمعیتی در هر استان مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و مازندران است، اما بر اساس تعداد شعب، کمترین تمرکز در استان‌های بوشهر، سمنان و مازندران وجود دارد. این گزارش در ادامه تاکید می‌کند که در تمام استان‌های کشور، میزان تمرکز شعب در مرکز استان‌ها بیش از میزان تمرکز جمعیتی مراکز استان‌ها است و ضرورت دارد این نسبت‌ها متعادل‌تر شده تا کلیه نواحی هر استان بتواند به خدمات بانکی دسترسی داشته باشد.
در بخش بعدی این گزارش تعداد «شعب استان‌ها به کل شعب کشور» و «جمعیت استان به کل کشور» به تصویر کشیده شده است. بر اساس این آمار به‌طور نسبی استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب بیشترین میزان تعداد نسبی شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی را به خود اختصاص داده‌اند، اما شاخص مهمی که می‌توان به‌عنوان میزان دسترسی عادلانه کلیه استان‌ها به شعب مزبور ارائه کرد، تفاوت در میزان تمرکز شعب در استان و تمرکز جمعیتی در هر استان است. بر این اساس، کمترین تفاوت در این دو شاخص مربوط به استان‌های زنجان، قزوین و کرمانشاه و بیشترین تفاوت نیز مربوط به استان‌های تهران، خراسان رضوی، وسیستان و بلوچستان است. در مجموع این آمار نشان می‌دهد در سطح کشور به‌طور متوسط هر استان 22/ 3 درصد از شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی و به‌طور متوسط در هر استان 23/ 3 درصد جمعیت کشور را در اختیار دارد؛ بنابراین در سطح استان‌های مختلف پراکندگی شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی، عادلانه‌تر از پراکندگی شعب در مرکز هر استان است.
یک سوم بانک‌ها در تهران
در بخش دیگر این گزارش تمرکز تعداد شعب بانکی در استان‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. مراکز استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین تعداد شعب بانکی را در اختیار دارند که در این میان شهر تهران با داشتن حدود 31 درصد از کل شعب بانکی مراکز استان‌های کشور، اختلاف قابل‌توجهی با دیگر شهرهای کشور پیدا کرده است. بر اساس این گزارش، با توجه به جایگاه شهر تهران در مبادلات اقتصادی کشور و سهم آن در ایجاد ارزش افزوده، وجود تعداد بیشتری از شعب بانکی در این شهر تا حدودی قابل توجیه است.
تناسب شعب و تولید
آخرین موضوعی که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است، بررسی تعداد شعب با توجه به تولید ناخالص داخلی است. بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، استان‌های تهران، خوزستان و اصفهان هر کدام به ترتیب 1/ 23، 4/ 13 و 7/ 6 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین استان‌های چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی و خراسان جنوبی نیز کمترین سهم را در تولید ناخالص داخلی داشته‌اند. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد رابطه مثبت و معنی‌داری بین سهم هر استان از سطح تولید ناخالص داخلی و نیز تعداد شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری در هر استان وجود دارد. بر اساس آمار کشور، به‌طور متوسط هر استان 07/ 3 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده و نیز در هر استان به‌طور متوسط 22/ 3 درصد از کل شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور قرار می‌گیرد.
/دنیای اقتصاد