نرخ خوراک پتروشیمی‌ها؛ لایه پنهان نامه 4 وزیر/ فاصله نرخ خوراک ایرانی‌ها و عرب‌ها چقدر است؟

عصر بانک؛یکی از موضوعات پنهان در نامه‌نگاری اخیر 4 وزیر کابینه به رئیس‌جمهور درباره وضعیت اقتصادی کشور با محوریت بورس، نرخ خوراک پتروشیمی‌ها است، چنانکه وزرای دفاع و رفاه که صاحب سهام عمده شرکت‌های بورسی در قالب صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح و صندوق بازنشستگی کشوری هستند، در کنار وزیر صنعت به عنوان پدر معنوی پتروشیمی‌ها که ارتباط  وی با نرخ خوراک اظهر من‌الشمس است و وزیر اقتصاد که ریزش مداوم شاخص بورس شدیدا وی را تحت فشار گذاشته، این نامه را امضا و به رئیس‌جمهور ارائه کرده‌اند.

موضوع تعیین قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی به خصوص خوراک گازی به چالشی جدی میان وزارت نفت و واحدهای پتروشیمی مبدل شده است. احمد مهدوی، دبیر انجمن صنفی صنعت پتروشیمی درمصاحبه‌ای   با انتقاد از تصمیم وزارت نفت درباره این موضوع گفت: «در شرایط فعلی قیمت فروش گاز به صنایع پتروشیمی قطر حدود 4.3 سنت به ازای هر متر مکعب و متوسط قیمت فروش گاز در بین کل کشورهای حاشیه خلیج فارس حدود 5 تا 6 سنت است. در شرایط فعلی قیمت فروش گاز به صنایع پتروشیمی داخلی حدود 13 سنت است که گران قیمت‌ترین بها به منظور عرضه گاز به پتروشیمی‌ها در بین کل کشورهای منطقه خلیج فارس و خاورمیانه است».

فریبرز کریمایی قائم‌مقام دبیر انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی هم درباره دلیل در نظر گرفتن قیمت 8 سنت در صورت‌های مالی پتروشیمی‌ها به جای 13 سنت که پس از تاکید وزارت نفت بر تدوام قیمت 13 سنتی خوراک موجب ریزش سهام آنها در بازار شد در پاسخ به پرسش فارس گفت:« ما قیمت‌های منطقه‌ای را استخراج و از منابعی استفاده کردیم که وزارت نفت اعلام کرد اعتبار آن‌ها را قبول دارد. براین اساس قیمت قطر 4.3 سنت و قیمت عمان 9 سنت است که میانگین وزنی آن‌ها بین 5 تا 6 سنت می‌شود.»

در پاسخ به این موضع‌گیری‌ها  اکبر ترکان، مشاور رئیس‌جمهور با اشاره به نامه چهار وزیر به رییس جمهوری، گفته است:« وجه مشترک همکارانی که این نامه را نوشته اند، پتروشیمی است.  ما خوراک ارزان به پتروشیمی ها می دهیم به طوری که پتروشیمی ها خوراک را به یک سوم قیمت جهانی تحویل می گیرند. سود پتروشیمی‌ها خوب است، چنانکه در برخی موارد شاهد هستیم برخی پتروشیمی‌ها سالانه تا 80 درصد مبلغ سرمایه گذاری سود کرده‌اند.»

ترکان تصریح کرده است:« اینکه ما انتظار داشته باشیم، با نرخ زیر 13 سنت خوراک به پتروشیمی ها داده شود به این معنا است که از بودجه وزارت نفت، برای اصلاح شاخص بورس یارانه بدهیم.»

اما با وجود گفته‌های ترکان به نظر می‌رسد با نامه اخیر 4 وزیر، فعلا کفه ترازو به نفع خصولتی‌های صاحب سهام پتروشیمی‌های گازی چرخیده است تا آنها بتوانند هم از منفعت این رانت برای مجتمع‌های فعلی خود بهره ببرند و هم سود پروژه‌های گازی متعددی را که در آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و در آینده به بهره‌برداری می‌رسد را چند برابر کنند.

البته مشخص نیست چرا ایران باید مشابه قطر و عمان عمل کند و مثلا نباید مثل هند و آمریکا قیمت خوراک را تعیین کند و کدام کارشناسی می‌پذیرد که شیوه قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی در کشورهای مختلف بر این مبنای بی معنا استوار است. چنانکه فاصله قیمت خوراک در قطر و عمان در منطقه خلیج‌فارس نشان می‌دهد که حتی در حاشیهجنوبی خلیج فارس که شکل حکومت و اقتصاد بسیار به هم مشابهت دارد از چنین مبنای بی‌معنایی برای قیمت‌گذاری خوراک استفاده نمی‌کنند.

اما فارغ از اینکه این مبنا چقدر منطقی و قابل اتکا است، ادعای صاحبان سهام پتروشیمی های گازی چقدر به واقعیت نزدیک است. یعنی ایران واقعا چقدر گران‌تر از عمان یا قطر گاز خود را به پتروشیمی‌ها تحویل می‌دهد.

*فاصله واقعی قیمت خوراک پتروشیمی‌های ایرانی و عربی

در ایران گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی گازی با دو هدف خوراک و سوخت داده می‌شود که قیمت فروش این دو نوع گاز به واحدهای پتروشیمی داخلی متفاوت است اما در کشورهای حاشیه خلیج فارس، سوخت و خوراک قیمت یکسانی دارند. درنتیجه، نباید قیمت فروش خوراک گاز به واحدهای پتروشیمی گازی داخلی با قیمت گاز تحویلی به این واحدها در کشورهای حاشیه خلیج فارس مقایسه شود بلکه باید میانگین وزنی قیمت فروش گاز به واحدهای پتروشیمی گازی داخلی با این قیمت مورد مقایسه قرار گیرد.

عباس شعری مقدم، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، قیمت فروش هر متر مکعب خوراک گاز و سوخت گاز واحدهای پتروشیمی در نیمه نخست سال جاری را به ترتیب 13 سنت و 3 یا 4 سنت اعلام کرده بود. همچنین براساس آمارهای موجود در ترازنامه هیدروکربوری سال 92، مصرف گاز پتروشیمی‌های گازی در سال 92 حدود 7.6 میلیارد متر مکعب بوده که ٣٢ درصد آن سوخت و مابقی یعنی 68 درصدخوراک این واحدها بوده است.

در نتیجه، اگر قیمت سوخت را مشابه سال گذشته برابر 4 سنت در نظر بگیریم، میانگین وزنی قیمت فروش هر متر مکعب گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی حدود 10.1 سنت است. که مثلا با قیمت گاز عمانی‌ها فاصله چندانی ندارد، بنابراین ادعای مهدوی مبنی بر اینکه در شرایط فعلی قیمت فروش گاز به صنایع پتروشیمی داخلی حدود 13 سنت است، واقعیت ندارد و صرفا تلاشی برای حفظ رانت خوراک پتروشیمی‌های گازی محسوب می‌شود. همچنین برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، مالیات سنگینی از واحدهای پتروشیمی خود دریافت می کنند ولی پتروشیمی های گازی ایران عموما در مناطق آزاد استان‌های جنوبی کشور واقع هستند و معافیت مالیاتی دارند.

تثبیت نرخ 13 سنتی خوراک گاز واحدهای پتروشیمی گازی‌ اقدامی حداقلی برای کاهش رانت خوراک ارزان این واحدها است، هرچند براساس آئین نامه تخفیف خوراک مصوب هیئت دولت در اواسط مردادماه، این واحدها در صورتی که اقدام به تکمیل زنجیره ارزش کنند از تخفیف ده ساله 10 تا 30 درصدی برخوردار می شوند.

/فارس