پی‌دی‌اف؛ عامل عقب ماندگی
عصر بانک؛به این سوال که «چرا ما عقب افتادیم؟» جامعه‌شناسان، فیلسوفان یا دانشمندان علوم سیاسی پاسخ داده اند. هر کدام از ما هم در هر کسب و کاری که هستیم، روزانه با مسائلی روبرو می‌شویم که به نوعی پاسخ به این سوال است. به نظرم رسید که بد نیست که از منظر یک تحلیل‌گر داده به این سوال پاسخ دهم که واقعا « چرا ما مدام عقب می‌افتیم؟».
پی‌دی‌اف؛ عامل عقب ماندگی
باور کنید که یکی از دلایل عقب‌ماندگی ما، فایل‌های پی‌دی‌اف است. اگر برای گرفتن داده‌های اقتصادی یا اجتماعی به سایت مرکز آمار ایران یا بانک مرکزی سری زده باشید، به طرز عجیبی می‌بینید که داده‌ها معمولا در فایل‌های پی‌دی‌اف منتشر می‌شوند. مثلا همین چند روز پیش، به دنبال تحلیل سبد مصرف خانوار بودم. مجبور شدم تا ده فایل پی‌دی‌اف را به صورت جداگانه دانلود کنم و آنها را تک تک وارد یک فایل اکسل کنم تا بتوانم آنها را تحلیل کنم. یعنی وقت من به جای اینکه صرف تحلیل داده‌ها شود، صرف پیدا کردن اعداد در میان جدول‌های پیچیده پی‌دی‌اف و وارد کردن آن در یک فایل اکسل می‌شود. از ظاهر دقیق‌نمای آنها که بگذاریم، باید شانس زیادی داشته باشیم که اطلاعات مد نظر ما به صورت منظم در آنجا منتشر شده باشد.
نمونه دیگر، فایل بودجه سالانه کشور است که آن هم به صورت پی‌دی‌اف است. بدتر از این، گاهی پیش آمده که همان فایل تایپ شده بودجه را مستقیما به پی‌دی‌اف تبدیل نکرده‌اند. بلکه آن را پرینت گرفته و احتمالا به روابط عمومی فاکس کردند. بعد شیر پاک خورده‌ای در روابط عمومی زحمت کشیده و کاغذهای فاکسی را اسکن و سپس به پی‌دی‌اف تبدیل کرده است.
این که تحلیل گران و برنامه ریزان و روزنامه نگاران، اطلاعات بودجه برنامه‌ریزی شده و محقق شده چندین سال پیاپی را بایستی یکجا در اختیار داشته باشد چیز عجیبی نیست!
به روز نبودن داده‌ها
مسئله پی‌دی‌اف، دامنه‌دارتر از این حرف‌هاست. مرکز آمار ایران، سایت «شبکه ملی آمار ایران» را راه‌اندازی کرده که زحمت ما برای وارد کردن تک تک داده‌ها در اکسل را کم کند. در این سایت، خروجی اکسل برخی از اقلام آماری در دسترس است. ولی اصلا تصور نکنید که آن سایت به روز و کامل است!
چند روز پیش، شاخص‌بهای کالاهای مصرفی را از این سایت می‌خواستم. در حالی که این شاخص‌ها به صورت ماهانه و در قالب فایل پی‌دی‌اف در سایت اصلی مرکز آمار منتشر می‌شود، هیچکس نیست که همین داده‌ها را در فایل اکسل مرکز ملی آمار به روز کند. یعنی داده‌ها جمع‌آوری شده، ولی در جایی که باید منتشر شود، منتشر نشده است. واقعا چقدر زحمت برای کپی کردن این داده‌ها در «شبکه ملی آمار ایران» نیاز است؟
انتشار داده‌های غیرضروری
یک وقت تصور نکنید که اطلاعاتی که در سایت آمار منتشر می‌شود کاملا منطبق بر نیازها و ضرورت‌ها است. همانطور که در تصویر بالا می‌بینید،سری زمانی نتایج طرح کشتار دام کشتارگاه‌های کشور در سایت مرکز ملی آمار ایران وجود دارد. ولی اثری از اطلاعات تولید ناخالص داخلی در این سایت نیست. واقعا با چه توجیهی آمار کشتار گوسفند و بره، بز و بزغاله، گاو و گوساله، گاومیش و بچه گاومیش و شتر و بچه شتر در این سایت هست، ولی از داده‌های حیاتی کشور در آن خبری نیست؟ ای کاش لااقل آمار کشتار چهارپایان را به تفکیک هفته یا حتی ماه منتشر می‌کردند تا تحلیل‌گران می‌توانستند شیب رشد مصرف در روزهای منتهی به عید قربان را محاسبه کنند.
نمونه دیگر، قیمت ارز در سایت بانک مرکزی است. بانک مرکزی، قیمت دلار مبادله‌ای را هر روز منتشر می‌کند. یکی هم این وسط نیست که به جناب بانک مرکزی بگوید برای یک تحلیل‌گر، قیمت دلار در بازار آزاد مهم است تا نرخ ارز مبادله‌ای. وقتی که شما در بانک مرکزی این داده‌ها را ثبت نمی‌کنید، انتظار دارید جمشید بسم‌الله یا دلال‌های سر چهارراه استانبول، فایل اکسل این داده‌ها را به کارشناسان بدهند؟
خطای آماری
چند ماه پیش، دوستم در یکی از سازمان‌های دولتی از من برای تصمیم‌گیری در موضوعی کمک خواست. این سازمان، یکی از دقیق‌تری ساختارهای ثبت اقلام آماری را دارد. راه‌اندازی سامانه ثبت آمار در این سازمان، از تکالیف برنامه پنجساله اخیر هم هست.
وقتی با آن داده‌ها کار می‌کردم با موضوع وحشتناکی روبرو شدم. بعضی از داده‌های ثبتی تا 3700 برابر یعنی 370هزار درصد از بهینه‌ترین حالت ممکن بهینه‌تر بودند!
محمدحسین کبیریان
کارشناس ارشد ام بی ای، گرایش مالی، دانشگاه علوم اقتصادی
/خبرآنلاین