زمان تک نرخی کردن ارز کی فرا می رسد؟

عصر بانک؛ نوسان خارج از عادت قیمت ارز طی هفته گذشته، سیاستگزار بازار ارز را که کاهش دامنه نوسان طی دو سال اخیر را از افتخارات خود می داند، شدیدا به تکاپو انداخت تا از دستاوردش دفاع کند. بازار اما در این میان راه خود را می رود و حکم خود را می دهد تا یک بار دیگر برای چندمین بار ثابت شود« بازارها، سیاستگزاران را ادب می کنند».

بانک مرکزی طی دو سال گذشته یکی از اهداف خود را کاستن از دامنه نوسانات ارزی و برقراری ثبات در بازار اعلام و تعیین کرده بود؛ هدفی که به اذعان آمار و ارقام در تحقق آن نیز تا حدود زیادی موفق شد.

با این وجود اما جامعه و اقتصاد همچنان یک مطالبه بزرگ از سیاستگزار پولی کشور دارد؛ تک نرخی کردن ارز.

رئیس کل و سایر مسئولان بانک مرکزی نیز تا کنون بارها و بارها این هدف را به عنوان یکی از اساسی ترین وعده های خود مطرح کرده اند. تا پیش از دستیابی به توافق هسته ای و در شرایط دشوار تحریم، طبیعی بود که جامعه عدم دستیابی به چنین هدفی را تقریبا ناممکن می دانست و به همین خاطر نیز مسئولان اقتصادی دولت تک نرخی کردن ارز را به پس از لغو تحریم ها موکول می کردند. از سوی دیگر از آنجایی که بانک مرکزی و مجموعه دولت توانسته بودند با اعمال انضباط پولی و سیاست های ثبات آفرین، نوسانات ارزی را به حداقل ممکن برسانند و همین موفقیت به عنوان برگ برنده در دست آن ها بود، فشار بر روی مجموعه دولت برای کاستن از قیمت ارز و دستیابی به نرخ واحد چندان زیاد نبود.

پس از توافق جامع در اواخر تیر ماه و خروج ایران از بند تحریم ها اما شرایط تغییر کرد. خلاف آنچه انتظار می رفت انتشار خبر توافق تأثیر چندانی بر قیمت ارز نگذاشت و حتی شاهد افزایش قیمت ها در بازار بودیم. اگرچه همان زمان برخی تحلیلگران هوشیاری مردم را نسبت به میزان و زمان اثرپذیری واقعی نرخ ارز از توافق هسته ای و رفع تحریم ها عامل اصلی کاهش نیافتن قیمت ها دانستند اما واقعیت این است که بانک مرکزی نیز چندان تمایلی برای کاهش قیمت ارز نداشت و ترجیح می داد انرژی خود را صرف ثبات قیمت ها کند تا کاستن آن ها.

این راهبرد در حالی از سوی مدیران ساختمان فیروزه ای میرداماد ادامه یافت که شرایط بازار کم کم تغییر کرد؛ بنا بر آمارهای گمرک صادرات غیرنفتی کشور طی 5 ماهه نخست امسال حدود 25 درصد افزایش یافته و این یعنی ارز بیشتری آماده ورود به بازار و تبدیل به ریال بوده است.

با این حال بانک مرکزی ترجیح می داد همچنان از کانال برخی صرافی های خاص نسبت به توزیع دلار در بازار اقدام کند. این شیوه اما به محض اینکه به علل گوناگون مانند افزایش تقاضای فصلی، نیاز به دلار در بازار بالا می رفت، افزایش قیمت ها را نیز به به دنبال داشت دقیقا مانند آنچه طی هفته گذشته شاهد آن بودیم.

نتیجه پافشاری بر شیوه توزیع تک صرافی، این بود که بانک مرکزی به محض افزایش قیمت ها ناگزیر به افزایش تزریق از کانال های دیگر می شد تا قیمت ها به سطح قبلی بازگردد و این یعنی همان افزایش نوسان در بازار ارز که کاهش آن به عنوان افتخار مجموعه دولت قلمداد می شود.

از سوی دیگر بانک مرکزی طی این مدت از چند جهت تحت فشار بوده است و اتهامات مختلفی به آن وارد می شود؛ کسب درآمد برای دولت با جلوگیری از کاهش قیمت ارز، پیگیری تک نرخی کردن ارز با نزدیک تر تدریجی قیمت دولتی به بازار و اعمال فشار به صرافی ها با انحصاری کردن کانال توزیع ارز در بازار.

اگرچه بانک مرکزی تا به حال بارها و با شفافیت به هر سه اتهام مطرح پاسخ داده است اما عدم انعطاف پذیری در شیوه مدیریت بازار پس از حصول توافق و اصرار بر مدیریت انتظارات در دوران پس از توافق، همچنان و با هر بار افزایش قیمت این اتهامات را زنده می کند.