صعود دلار در بازار بی‌کشش!
عصر بانک؛ چند روزی است که بازار ارز با رشد قیمت همراه شده و نرخ دلار تا مرز 3500 تومان پیش رفت. رشد 150 تومانی دلار در مدت اخیر در حالی رخ داده که در حدود دو سال گذشته بازار کمتر دچار نوسان بوده و بنابر اعلام بانک مرکزی از دامنه نوسان نرخ ارز در چهار ماهه ابتدایی امسال حدود 70 درصد و در پنج ماه نخست سال گذشته 57 درصد در مقایسه با مدت‌های مشابه سال قبل کمتر شده است.
این در حالی است که تغییرات در مرکز مبادلات ارزی هم قابل توجه است به گونه‌ای که نرخ دلار مبادله‌ای هم به طور قابل ملاحظه و بی سابقه‌ای در چند ماه ابتدایی امسال حدود 200 تومان افزوده شده و به مرز 3000 تومان رسیده است.
مقامات بانک مرکزی دلایل متفاوتی را برای افزایش نرخ ارز در مدت اخیر عنوان می‌کنند به طوری که صمد کریمی – مدیر اداره صادرات بانک مرکزی- تاکید دارد افزایش تقاضای واقعی، افزایش تقاضای سفته‌بازی، احتیاطی، تبدیل دارایی و افزایش حجم معاملات فردایی و شناوری که توسط بازارسازان غیررسمی انجام می‌شود، کاهش قیمت نفت، کاهش قیمت سهام، افزایش تقاضای ارز مسافرتی و حجّاج، آربیتراژ اسکناس دلار و همچنین افزایش نرخ درهم از جمله عواملی است که موجب افزایش نرخ ارز در بازار شده است.
وی این را هم گفته که پس از اجرایی شدن توافق برجام، نقدشوندگی دارایی‌های موسسات مالی و غیرمالی شامل بانک‌ها افزوده شده، بازار بین بانکی عمق پیدا می‌کند، روابط کارگزاری بانکی توسعه یافته، هزینه‌های نقل و انتقال و تبدیل ارز به طور معناداری کاهش یافته، استفاده از ابزارهای پرداخت بانکداری بین‌الملل شامل LC افزایش یافته و شرایط برای تک نرخی شدن ارز فراهم می‌شود،؛ نتیجه آن ثبات بیشتر بازار ارز کشور خواهد بود و در آینده‌ای نزدیک نوسانات مقطعی بازار ارز نیز کنترل می‌شود.
اما در حالی تحلیل های متفاوتی از سوی کارشناسان و مدیران ارزی بانک مرکزی در رابطه با تحولات اخیر ارزی مطرح می شود کهرییس کل بانک مرکزی معتقد است که "به دلیل تخلیه حباب‌های قبلی موجود در نرخ ارز، این بازار کشش افزایش نرخ را ندارد".که این اظهارت سیف نیز از دیدگاه کارشناسان تحلیل‌های مختلفی می‌تواند به همراه داشته باشد.
کسری بودجه و رقابت کالاهای صادراتی دلیل نوسان نرخ ارز
این در حالی است که محمد واعظ -کارشناس و تحلیل گر مسایل ارزی- در این باره عنوان می‌کند که باید دید معنای کشش از دیدگاه رییس کل بانک مرکزی چیست ؟ اگر منظور این است که میزان تقاضای ارز کاهش چندانی نداشته باشد به عبارتی دیگر منابعی که در بازار به خرید ارز اختصاص پیدا می‌کند قابل توجه نباشد، درست است.
وی همچنین با بیان این‌که تغییرات اخیر در بازار را می‌توان با توجه به شرایط بودجه دولت تحلیل کرد گفت: به واسطه این‌که بخشی از درآمد بودجه دولت تحقق نیافته به‌طور اجتناب‌ناپذیری با زمینه‌سازی امکان افزایش نرخ ارز برای رشد معادل ریالی هر واحد ارز فروخته شده دولت فراهم شده است.
این کارشناس تحولات اخیر بازار ارز را سیاستی برای مهار کسری بودجه دولت دانست و ادامه داد: این در حالی است که این کسری با توجه به ساختار هزینه‌ای بودجه دولت ایجاد شده و نیازمند اصلاح است که البته اگر دولت تصمیمی در تحول برخی از اقلام درآمدی دیگر داشته باشد نتیجه متفاوت بوده و نیاز به افزایش نرخ ارز نیست.
واعظ بعد دیگری از افزایش نرخ ارز و الزام آن را نیز مورد توجه قرار داد و افزود: حفظ موقعیت کالاهای رقابتی و صادراتی ایران در بازار‌های جهانی نیز مستلزم افزایش نرخ ارز در حدود مابه‌التفاوت نرخ تورم داخلی با متوسط نرخ تورم به کشورهای تجاری مقابل است که باید مورد توجه قرار گیرد.
با این وجوداظهارات اخیر مقامات دولتی بر عدم استفاده دولت از نوسان نرخ ارز برای تامین منابع مالی و کسری های ناشی از عدم تحقق درآمدهای بودجه تاکید دارد.
اما در سویی دیگر تا پیش از این تغییرات در بازر آزاد ، این نرخ از ثبات نسبی همراه بود و نرخ مبادله‌ای به سمت قیمت بازار حرکت می‌کرد به گونه ای که دلار مبادله‌ای تا مرز 3000 تومان هم پیش رفته است که البته در مدتی که بازار با نوسان و رشد قیمت همراه شده، قیمت دلار در مرکز مبادلات ارز نیز به ثبات رسیده است.
توضیح بانک مرکزی در مورد صعود دلار مبادله‌ای
این در حالی است که مدیر اداره صادرات بانک مرکزی در رابطه با علت حرکت صعودی نرخ ارز به ایسنا توضیح داد: بانک مرکزی مطابق با وظایف و مسئولیت قانونی خود همواره نسبت به مدیریت و کنترل بازار ارز در چارچوب نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده اقدام کرده است و با توجه به روند متغیرهای کلان اقتصادی ایران و طرف عمده تجاری، روند نرخ‌های برابری ارز در بازار ارز خارجی (Forex) ، اختلاف تورم داخلی و خارجی، تراز پرداختها، حفظ رقابت‌پذیری در تجارت خارجی و … اقدام به تعیین روزانه نرخ رسمی ارز می کند.
کریمی یادآور شد:بدیهی است افزایش تدریجی نرخ بازار بین بانکی بر اساس اصول حرفه‌ای و تخصصی بانکداری مرکزی و در راستای اهداف سیاست پولی و متناسب با تغییر عوامل بنیادین اقتصادی انجام شده و گذاری به یکسان سازی نرخ ارز است. هم‌اکنون دامنه نوسانات نرخ ارز محدود شده و تفاوت قیمت ارز در بازار بین‌بانکی با بازار آزاد به حداقل (حدود 10 درصد) رسیده است که دستاورد بزرگی برای کشور و مقدمه‌ای برای یکسان‌سازی نرخ ارز در آینده‌ای نه چندان دور محسوب می‌شود.