شرایط پیوستن به سازمان تجارت جهانی چیست؟
عصر بانک؛اولین درخواست ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی در 29 مردادماه سال 1375 به این سازمان ارسال شد. این موضوع در ابتدای امر چندان خوشایند اعضای آن قرار نگرفت و این‌گونه بود که پس از آن، بحث عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی گاهی کمرنگ و گاهی پررنگ بوده است.
نقطه اوج مباحث مربوط به الحاق ایران به WTO به خردادماه 1384 برمی‌گردد؛ روزهایی که ایران به عنوان عضو ناظر این سازمان جهانی پذیرفته شد. واقعیت امر این است که در دوران پساتحریم در همه حوزه‌های تعامل با جهان باید از تجربه مذاکرات هسته‌ای به خوبی استفاده کنیم. رفتار دیپلماتیک تیم هسته‌ای با قدرت، اخلاق و تعقل آنها بود که اهمیت نیروی انسانی را بار دیگر نشان داد. بدین جهت هنگامی که دیپلمات‌های اقتصادی ایران برای مذاکره با 160 کشور طرف گفت‌وگو در WTO بر سر میز می‌نشیند، نیازمند توانایی‌های بالایی به عنوان نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص هستند.
همان‌طور که امروزه پس از دستیابی به توافق هسته‌ای، ارزش مذاکرات سیاسی را به عینه مشاهده کرده‌ایم، اگر مسیر ورود ایران به WTO آغاز و به درستی پیگیری شود، خواهیم دید که به توان مذاکراتی به مراتب بالاتری نسبت به آنچه در مذاکرات هسته‌ای مشاهده شد، نیاز خواهیم داشت.
در WTO هر چه هست، مذاکره هست؛ نه به‌خاطر تفاوت طرف‌های مذاکره‌کننده، بلکه به خاطر عمق موضوعاتی که پیش روی ما قرار خواهد داشت. بدین جهت باید دقت کنیم که یکی از نکات مهم در این مسیر، حضور افراد توانمندی است که بتواند در این گسترده موضوعی با همه کشورهای عضو WTO مذاکره کنند.
با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد تا دو سال هیچ صحبتی از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی نشد. در آن روزها نبود مجوز هیات دولت یک مانع جدی بر سر راه ادامه مذاکرات بود. هیات دولتی که در آن زمان بیشترین تمرکزش بر مسایلی مانند بنگاه‌های زودبازده و اختلاف‌های ناشی از آن، سهام عدالت، مسکن‌مهر و طرح‌های مشابه دیگر بود. طی چند سال پس از آن نیز شاهد حرکت خاصی از سوی دولتمردان وقت نبودیم تا این‌که اقتصاد ایران درگیر تحریم‌های بین‌المللی شد. در شرایط تحریمی نیز ظاهرا پیگیری موضوع الحاق ایران چندان وجاهتی نداشت. این در حالی بود که در تمام این سال‌ها ایران از حداقل امتیاز عضویت در گروه ناظر سازمان تجارت جهانی برخوردار بود؛ امتیازی که در روزهای پایانی اعتبار آن یعنی خردادماه سال‌جاری خیلی‌ها از سوخته شدن آن فرصت سخن گفتند.
حسن روحانی، رییس‌جمهور در حالی کلید ساختمان پاستور را تحویل گرفت که دیگر کمتر سخن از الحاق ایران به WTO شنیده می‌شد، اما یکی از برنامه‌های اصلی دولت تدبیر و امید، ادامه برنامه الحاق ایران به WTO بود. پس از توافق هسته‌ای نیز نعمت‌زاده در سفری که به وین داشت، اعلام کرد که تهران پس از حصول توافق هسته‌ای، تدارکات برای ورود به سازمان جهانی را آغاز کرده است.
نباید فراموش کنم که از سرگیری مذاکرات الحاق نیازمند طی شدن پروسه حقوقی خاص خود است؛ اگرچه در برنامه جامع اقدام مشترک «برجام» درباره تخفیف تحریم‌های تجاری و مالی به عنوان یک موضوع مهم صحبت شده است، اما بحث الحاق ایران به WTO در هیچ‌یک از بخش‌های برجام مورد اشاره قرار نگرفته است.
برای از سرگیری مذاکرات الحاق ایران به WTO اولین مساله این است که ایران باید مشکل سیاسی خود با آمریکا را حل و فصل کند؛ چراکه این کشور مهم‌ترین مانع شکل‌گیری اجماع برای آغاز مذاکرات الحاق است که نمی‌گذارد گروه کاری ایران در WTO شکل بگیرد. حتی عضویت ناظر ایران در سازمان تجارت جهانی که در 5 خرداد 1384 به دست آمد، نتیجه تعامل سیاسی و به نوعی حاصل موفقیت مذاکرات هسته‌ای در آن مقطع بود.
نباید تصور کرد که پروسه الحاق ایران بهWTO با سرعت پیش خواهد رفت؛ اگرچه میانگین زمان مذاکرات کشورهای مختلف برای الحاق به سازمان جهانی تجارت حدود 7 سال بوده است.
به نظر می‌رسد این زمان برای ایران دست‌کم 10 سال به طور خواهد انجامید. این دوره با فرض تجهیز یک تیم قوی مذاکراتی برای این کار است. کارشناسان احتمال می‌دهند که با شرایط موجود دیگر مانع خارجی برای عضویت در WTO نداشته باشد؛ مگر شرایط داخلی. شرایط داخلی چندان مهیا نیست. دروازه‌های تجارت که باز شود، یکی از مهم‌ترین شروط آن، کاهش تعرفه‌هاست و مهم‌ترین اصل در WTO اقتصاد رقابتی است. اما بیم آن می‌رود که کاهش تعرفه‌ها، ایران را به سازمان جهانی پیوند نزند، بلکه حاصل، تبدیل ایران به دروازه وارداتی باشد که کالاهای ارزان خارجی را با کاهش تعرفه‌ها ارزان‌تر وارد می‌کند.
نتیجه آن است که صنایعی که پیش از این و در همه این سال‌ها رقابت‌پذیر نبوده‌اند، همین اندک توان را هم از دست بدهند. در فرآیند 10 ساله پیوستن ایران به WTO باید که صنایع داخلی ایران توانمند شوند و رقابت‌پذیر. قوانین مازاد باید حذف شوند. تولیدمان باید بین‌المللی شود.
/خبرآنلاین