دست‌اندازهای الحاق به WTO
عصر بانک؛رئیس کل گمرک ایران، توضیح می‌دهد که پس از الحاق ایران به این سازمان جهانی، تجارت ایران باید چه ویژگی‌های جدیدی پیدا کند. مسعود کرباسیان مهم‌ترین چالش ایران در مذاکرات برای این الحاق را قوانین کشور می‌داند. وی همچنین به تاثیر الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی بر حجم تجارت رسمی و غیررسمی کشور اشاره می‌کند.
وی با اشاره به قدمت پیوستن ایران به WTO گفت: این موضوع به پیش از سال 1375 بر می‌گردد. ما قبل از آن عضو ناظر گروه گات بودیم. هنگامی که گات به WTO تبدیل شد، اعلام کردند که اعضای ناظر می‌توانند بدون اینکه مذاکره انجام دهند عضو این سازمان شوند. در سال 1371 دبیرکل وقت گات پیشنهاد داد که ایران این فرآیند را انجام دهد. ایران بعدها در سال 1388 بالاخره توانست رژیم تجاری خود را به سازمان تجارت جهانی ارسال کند. نگارش این رژیم تجاری از قبل شروع شده بود و حتی عده‌ای از سازمان تجارت جهانی به ما کمک کردند اما چون اجازه ندادند گروه کاری الحاق ایران تشکیل شود کار ارائه رژیم هم طول کشید.
وی با اشاره به فاصله گرفتن این سازمان از آنچه مطلوب است، عنوان کرد: در این مورد یک مساله این است که در دور توسعه به‌رغم اینکه خیلی درباره آن کار شده بود اما به نتیجه‌ای نرسیدند و در دور توسعه دعوای اصلی بر سر یارانه‌های کشاورزی بود که می‌گفتند یارانه برخی کشورها به کشاورزی باعث شده به‌صورت مصنوعی قیمت‌ها به نحوی باشد که نمی‌توان در بازارهای آنها حضور داشت. یکی دیگر از دلایل تغییر جایگاه سازمان تجارت جهانی این است که همکاری‌های منطقه‌ای روی این نوع توافق‌های جهانی سایه انداخته است. مثلا 27 کشور اروپا تحت عنوان اتحادیه اروپا با برداشتن تعرفه‌های تجاری و مشترک کردن کار خود، مبادلات خود را به نحوی انجام می‌دهند که فراتر از سازمان تجارت جهانی شد. اینهاست که باعث شده اهمیت سازمان تجارت جهانی نسبت به روزهای گذشته آن کمی متفاوت شود. دلیل سوم آن هم این است که سازمان تجارت جهانی به مسائل محیط زیست کمتر می‌پردازد و این در حالی است که آنچه دنیا به آن احتیاج دارد اقتصاد سبز است.
به گفته وی، الحاق به سازمان تجارت جهانی کماکان مهم به نظر می‌رسد و فاصله ما مکررا در حال زیاد شدن از آن است، در حالی که مسائل دیگری را هم باید دنبال کنیم. بالاخره باید از جایی شروع کرد.
وی با اشاره به سخن اخیر وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اینکه قرار است ایران دوباره رژیم تجاری اصلاح‌شده‌ای را به سازمان تجارت جهانی بفرستد اظهار کرد: در این شرایط باید یک رژیم تجاری جدید هم بنویسیم. به نظر می‌رسد ما با آن رژیم تجاری قبلی نمی‌توانستیم به دور میز مذاکره برای الحاق به سازمان تجارت جهانی برویم. در همه کشورها هنگام واردات هزینه‌ای با عنوان حقوق ورودی دریافت می‌شود، اما 27 نوع عوارض ندارند. یا یکسری مجوزهایی می‌دهیم که شاید در کشورهای دیگر نباشد. ما نمی‌توانیم به سازمان تجارت جهانی بگوییم که برای واردات کارت بازرگانی می‌دهیم، ثبت سفارش می‌کنیم و عوارض هم می‌گیریم.
وی افزود: دستگاه مربوط به این الحاق همه کارها و موارد را خودش مدنظر دارد. اما با این حال آنچه مربوط به گمرک می‌شود بحث ارزش است. خوشبختانه از نظر قانونی منعی نداریم اما چرا ما ارزش‌های اظهاری را عمل نمی‌کنیم؟ این به دلیل شرایط تحریم بود که بعضا خریدهای ما مشکل‌دار بود و دسترسی رسمی جهت سنجش صحت اظهارات نداشتیم، برای همین باید از روش‌های دیگر استفاده می‌کردیم. با این حال ما نباید قانون را زیاد تغییر دهیم؛ اما تحولاتی در دنیا در حال رخ دادن است که انجام برخی تغییرات را ناگزیر می‌کند. گمرک در الحاق به سازمان تجارت جهانی مانع نیست و شاید هم بتواند با چارچوب‌های تعیین شده کار را پیش ببرد.
وی به مهم‌ترین چالش ایران در مذاکرات الحاق به سازمان تجارت جهانی اشاره کرد و گفت: مقررات داخلی مهم‌ترین چالش است. باید برخی از مقررات خود را تعدیل کنیم. یکسری موارد است که در سهم تجارت جهانی باید جا بیفتد. ما بالاخره می‌خواهیم با دنیا با یک نوع زبان مشترک سخن بگوییم. خوشبختانه وزارت صنایع بدون اینکه اصلا بخواهد به این موضوع نگاه داشته باشد، خود به خود دارد به این مسیر تعیین شده می‌رود و سطح طبقه‌بندی تعرفه‌های ما در حال تغییر کردن است. یا اینکه در حال شفاف‌سازی هستیم و دامنه تعرفه‌ها در حال محدود شدن است. هیچ کشوری در سازمان تجارت نمی‌آید حمایت از صنعت خود را بردارد یا اینکه درهای تجاری خود را بدون هیچ ملاحظه‌ای باز کند.
کرباسیان درخصوص تاثیر قاچاق بر الحاق به WTO تصریح کرد: دو سال پیش، نزدیک به 15 تا 18 میلیارد دلار رقم قاچاق برآورد می‌شد که حالا این رقم کمتر شده است. بالاخره دیگر آن طبقه‌بندی‌های گذشته وجود ندارد و فاصله ارز دولتی و آزاد هم کم شده است. این در حالی است که در گذشته قاچاق بسیار به‌صرفه بود. ضمن اینکه مسیر رسمی تجارت هم ارزان‌تر شده است. قبلا حدود 6 ماه طول می‌کشید تا کالایی وارد کشور ما شود و دیگر مشکل این بود که بعضا اطمینانی به بعضی از مقررات نبود اما اکنون مقررات و نقل‌وانتقال ارزی راحت‌تر شده است. از سوی دیگر در آمار برآوردی از حجم قاچاق، یک رقم عمده مربوط به بحث سوخت است. کالاهایی که قبلا به‌صورت رسمی وارد کشور نمی‌شدند،در حال حاضر به‌صورت رسمی وارد می‌شوند.
وی به تاثیر الحاق ایران به WTO بر قاچاق اشاره کرد و گفت: با تغییراتی در تعرفه‌ها و مقررات می‌توان به این هدف رسید. وقتی کشوری به سازمان تجارت جهانی ملحق می‌شود، باید بندر بین‌المللی داشته باشد. در حال حاضر هر کشوری نمی‌تواند اجازه دهد که کالایش به بندری برود که بین‌المللی نباشد. پس ما با عضویت در WTO متعهد می‌شویم که به این‌گونه موارد توجه کنیم. یا اینکه طبق قراردادهایی کشورها باید هنگام مبادله تجاری اسناد مربوطه را به یکدیگر بدهند. با الحاق به سازمان تجارت جهانی کار خیلی راحت می‌شود. برخی کشورها به دلیل موافقت‌نامه‌هایی که دارند امکان این را دارند که کشورهای مبدأ را ملزم به رعایت مواردی کنند که دیگر کالا از آن کشور مبدأ به کشور مقصد قاچاق نشود. اما اکنون چون ما جدای از این‌گونه توافق‌نامه‌ها هستیم، نمی‌توانیم کشورها را ملزم کنیم که اطلاعاتی در این مورد بدهند. البته باید توجه کرد که داوری هم نقش مهمی دارد. در داوری سازمان تجارت جهانی بحث دامپینگ و آنتی‌دامپینگ و بحث قیمت‌شکنی نیز اثر مهمی دارد.
رئیس کل گمرک ایران با بیان اینکه با الحاق به WTO قرار است ممنوعیتی برداشته شود، گفت: قانون مشخص است. ضمن اینکه ما تا زمانی که مذاکره نکنیم، نمی‌فهمیم داریم چه می‌کنیم و با چه مواردی مواجه هستیم. ما هنوز مذاکرات را شروع نکرده‌ایم که جای طرف بخواهیم سوالات احتمالی را بفهمیم. اما ببینید بالاخره بیش از 95 درصد دنیا تکلیف‌شان با سازمان تجارت جهانی معلوم شده است. توجه کنید کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی که نمی‌آیند بگویند برای عضویت در این سازمان بدون هیچ ملاحظه‌ای درهای تجاری خود را باز کنید، بلکه امتیاز می‌دهند و امتیازی هم می‌گیرند. وی درخصوص قاچاق از مبادی رسمی کشور گفت: ما از مبادی رسمی قاچاق نداریم. مبادی رسمی ما به لحاظ اینکه مراحل مختلفی را طی می‌کنند: ثبت سفارش می‌شود، ارز از سیستم بانکی گرفته می‌شود، یک شرکت حمل دریایی، کشتی را از یک جایی به جای دیگر می‌برد، بعد به بندر می‌آید، مرزبانی می‌آید، کالاها به انبار می‌روند، تسویه با بانک صورت می‌گیرد، مجوزهای قانونی استاندارد و بهداشت اخذ می‌شود به دلیل طی همین مراحل، شاهد قاچاق نیستیم. فرد متقاضی باید همه اینها را بگیرد تا بتواند یک کالا را از گمرک بیرون بیاورد. توجه کنید کم‌اظهاری قاچاق نیست. این تخلفی است که جریمه پیدا می‌کند. حتی اگر کشف هم نشود ما اختیار این را داریم که مثل همه جای دنیا، حسابرسی پس از ترخیص انجام بدهیم. ضمن اینکه همین الان وقتی که ما تست الکترونیکی می‌گیریم، قبض انبار الکترونیک دریافت می‌کنیم و اگر شرایط درست شود، اسناد را از خود فروشنده و کشور مبدأ می‌گیریم.
وی درخصوص علل کم‌اظهاری عنوان کرد: علت این موضوع طولانی بودن و هزینه‌های گمرکی است. ما باید تسهیل در بخش تجاری خود را مدنظر قرار دهیم.
وی در پاسخ به اینکه آیا ما اخلاق حرفه‌ای الحاق به سازمان تجارت جهانی را داریم؟ اظهار کرد: در این مورد باید بگویم که اخلاق ما خیلی هم بیشتر از آن حدی است که برای الحاق به WTO نیاز است.
/تجارت فردا