ترفندبانک‌ها برای دور زدن شورای پول‌و‌اعتبار

عصر بانک؛برخی بانک‌ها برای اینکه از قافله مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز عقب نمانند با وجود کمبود منابع خود وارد عمل شده و صندوق‏های سرمایه‏گذاری را در زیرمجموعه‌های خود به راه انداخته‏اند تا از طریق قانونی سپرده‏گذاران خود را با سود بیشتر ترغیب کنند که در بانک بمانند. به این ترتیب علاوه‌بر اینکه مشتریان خود را از دست نمی‌دهند، می‌توانند از این سپرده‌ها بخشی را در راستای هدف تأسیس صندوق که اغلب سرمایه‏گذاری در بورس است، صرف کنند و بخش دیگری از آن را در هر بخش که بخواهند به‌کار گیرند، البته بدون اینکه به کسی پاسخ‌گو باشند. هرچند نباید این نکته را نیز از یاد برد که این روش نیز به اندازه کافی برای بانک‌ها ریسک دارد، چراکه ممکن است در بازار سرمایه، سود چندانی به آن تعلق نگیرد و صندوق (البته در پس آن بانک مورد نظر) مکلف است بنا بر تضمین پرداخت سود که اغلب حوالی ٢٢درصد در نظر گرفته شده، از جیب خود سود را به سپرده‏گذار بپردازد.

 بخش اندکی از این سپرده‏ها به بورس می‏رود

احمد حاتمی‏یزد، کارشناس بانکی در بررسی چرایی این موضوع گفت: بانک‏ها با هدف حضور در بورس نسبت به تشکیل صندوق‏ها در زیرمجموعه خود اقدام کرده‏اند و سود بیشتری نیز پرداخت می‏کنند. دلیل آن نیز به این مسئله برمی‌گردد که اغلب مردم حاضر به پذیرش ریسک بازار سرمایه نیستند و بانک‏ها قصد دارند در بورس شرکت کنند تا از سود سهام خود بخشی را به سپرده‏گذار بدهند. حاتمی‏یزد تصریح کرد: این صندوق‏ها برای جذب سپرده، تضمین سود‏های بالا را در نظر گرفته‏اند که اگر در بورس سهام موردنظر، سود مورد نظر را به‌دست آورد، آن را بپردازند و اگر زیان کرد، بانک تضمین می‏دهد این سود را از جیب خود بپردازد؛ اما دراین‌میان نظارتی بر اینکه این پول‏ها را در بورس سرمایه‏گذاری ‏می‏کند یا خیر، وجود ندارد. وی افزود: البته ممکن است بانک‏ها از این پول برای جبران کمبود نقدینگی خود استفاده کنند که دراین‌میان، این راهکار به عنوان راهی برای جذب سپرده و جلوگیری از خروج نقدینگی مردم نزد بانک‏ها محسوب می‏شود. این کارشناس بانکی با اشاره به ترفند بانک‏ها برای جذب سپرده‏های مردم گفت: اغلب بانک‏ها با سپرده‏گذاران بزرگ خود که اغلب صاحبان کارخانه‏ها هستند وارد مذاکره می‌شوند تا برای جذب سرمایه‏های آنها سود بیشتری به آن اختصاص دهند.

بانک مرکزی اغماض می‏کند

وی با بیان اینکه بانک مرکزی در این موارد اغماض می‏کند، افزود: این روش تخلف محسوب می‏شود، اما ازآنجا‏که اغلب بانک‏ها کمبود سپرده دارند و تسهیلات‌شان معوق شده است و به این علت مانده حساب‌شان نزد بانک مرکزی منفی شده است که ٣٦ درصد جریمه در سال به آنها تعلق می‏گیرد، برای جلوگیری از پرداخت این جریمه دست به چنین اقداماتی می‏زنند که بانک مرکزی نیز با اغماض با آن برخورد می‏کند. حاتمی‏یزد گفت: بانک‏ها بخشی از سپرده‏های مردم در این صندوق‏ها را صرف سرمایه‏گذاری در بورس می‏کنند، زیرا بورس در رکود به سر می‏برد و اغلب آنها باقی سپرده را برای جبران کمبود سرمایه خود در بخش‏های دیگر سرمایه‏گذاری می‏کنند.

 رقابت با مؤسسات اعتباری هدف اصلی است

کمال سیدعلی، معاون پیشین بانک مرکزی، نیز در این رابطه به «شرق» گفت: رقابت بین سیستم بانکی موجب می‏شود تا بانک‏ها برای جذب سپرده‏های مردم و تقابل با مؤسسات اعتباری غیرمجاز که بیشترین سود را برای سپرده‏های خود در نظر می‏گیرند، وارد عمل شده و روش‏های مختلفی را برای جذب این سپرده‏ها پیاده کنند. سیدعلی ادامه داد: راه‏اندازی صندوق در سیستم بانکی با نگاه به مردمی صورت می‏گیرد که به سیستم بانکی اعتماد دارند و معتقدند سود به سپرده‏های آنها براساس مقررات و ضوابطی تعلق می‏گیرد. به‌این‌خاطر وقتی بانکی صندوق خود را به‌عنوان بخشی که سود بیشتری به آن تعلق می‏گیرد معرفی می‏کند، مردم نیز نسبت به سپرده‏گذاری در آن اقدام می‏کنند. به گفته سیدعلی، سود این صندوق‏ها نسبت به عرف بانک‏ها بیشتر است و با توجه به وضعیت نامطلوب بانک‏ها، به نظر می‌‏رسد بانک‏ها برای حفظ بازار خود دست به چنین عملی می‏زنند. معاون پیشین بانک مرکزی با اشاره به روش دیگری که با هدف حفظ سپرده‏های مردم صورت می‏گیرد، گفت: برخی از بانک‏ها سود سپرده‏ را در ابتدای کار برای سپرده در نظر می‏گیرند که به‌این‌ترتیب به سود افزوده‌شده نیز سود تعلق می‏گیرد و براین‌اساس سپرده‏گذار سود مازاد دریافت می‏کند که این روش نیز جذابیت‏های خاص خود را برای مشتریان دارد و موجب حفظ سپرده‏گذاری در بانک موردنظر می‏شود.

سودجویی از طریق قانونی

کاظم دوست‏حسینی، کارشناس بانکی نیز در گفت‌وگو با «شرق» در این رابطه گفت: وظیفه بانک‌ها واسطه‏گری پولی میان مردم و پروژه‌هایی است که توجیه اقتصادی دارند یا در توسعه اقتصاد نقش‏آفرین هستند. در این راه از گذشته، سیستم بانکداری اسلامی مطرح شده بود که خط اعتباری ورود و خروج این پول مشخص شود تا سپرده‏گذار بداند که سپرده‏اش در کدام بخش اقتصاد مورد بهره‏برداری قرار می‏گیرد که چنین نشد، اما درنهایت جمع‌کردن پول مردم چه از طریق مستقیم که سپرده‏گذاری در بانک است و چه از طریق غیرمستقیم که تأسیس صندوق سرمایه‏گذاری نیز در این مجموعه قرار می‏گیرد، قانونی است. آنچه در این میان مشکل‏زاست عدم نظارت بر این فرایند است که موجب شده تا عده‏ای سودجو در سیستم بانکی قوانین و مقررات بانک مرکزی و مصوبات شورای پول و اعتبار را دور زده تا به سود بیشتری برسند.  دوست‏حسینی با بیان اینکه سیستم اقتصادی ایران گران اداره می‌شود، تصریح کرد: در کشورهای دیگر بهره‌های بانکی اغلب بین ٤ تا ٩درصد است اما در ایران چنین نیست و بانک‌ها بهره‌های بالاتری را در نظر می‏گیرند. در این میان سودجوهایی وجود دارند که هرچند از طریق قانونی اما از روش‌هایی بهره می‏گیرند که از نظر محتوایی مشکل داشته و سود بیشتری را نصیب آنها می‌کند.