جدول ترکیب حساب های سپرده گذاران/ بانک مرکزی جزئیات آمارهای سپرده‌های بانکی را تشریح کرد
عصر بانک؛به گفته مسوولان، از میان 38 میلیون حساب فاقد شماره شناسه حدود 2 میلیون حساب فعال بوده که بانک مرکزی در حال ساماندهی به این حساب‌ها است. اخیرا برخی از نمایندگان از وجود 30 میلیون حساب جعلی برای انجام امور خلاف خبر داده بودند.
مدیرکل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی با بیان این موضوع که نداشتن شماره یا شناسه ملی در حساب» معادل «انجام عملیات پولشویی» نیست، سه دلیل وجود این حساب‌ها را بیان کرد. به گفته او، «ساماندهی موسسات غیرمجاز و جمع‌آوری حساب‌های موجود در آنها»، «وجود حساب‌های راکد و غیرفعال و افتتاح حساب قبل از الزام به اخذ شناسه ملی» و «وجود حساب‌های موجود افرادی که خارج رفته یا فوت کردند» سه دلیل برای آمارهای حساب‌های فاقد شماره یا شناسه ملی است. ارجمندنژاد درخصوص آمارهای حساب بانکی گفت: در حال حاضر حدود 410 میلیون حساب بانکی شامل «حساب‌های اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و خارجی» کشور است که از میان حدود 372 میلیون حساب دارای شماره ملی، شناسنامه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی هستند که کل حساب‌های فاقد شماره مشخص حدود 38 میلیون خواهد شد. او افزود که از میان 38 میلیون حساب فاقد شماره نیز حدود 2 میلیون حساب فعال هستند، که بانک مرکزی در حال پیگیری مراتب مسدود کردن آنها است.
این گفت‌وگو در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی در حالی منتشر شد که اخیرا یکی از نمایندگان مجلس، در مصاحبه‌ای به آمار و ارقام متعدد و متفاوتی در رابطه با حساب‌های بانکی موجود که فاقد شماره یا شناسه ملی هستند، استناد کرده و اتکای این آمار، نتیجه‌گیری کرده است که از طریق این حساب‌ها «پولشویی» انجام می‌شود. به گفته این نماینده مجلس، ثبت ٣٠ میلیون حساب بانکی با کدملی نامعتبر به‌معنای این است که از تمامی ٣٠ میلیون حساب جعلی برای انجام امور خلاف، پولشویی و کلاهبرداری استفاده می‌شود. به منظور روشن شدن ابعاد مختلف موضوع، عبدالمهدی ارجمندنژاد مدیر کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی در این زمینه، توضیحاتی ارائه کرده است که در ادامه آن را از نظر می‌گذرانید.
اخیرا مصاحبه‌هایی از سوی برخی اشخاص در رسانه‌های جمعی بازتاب یافته است که در آنها به وجود 38 میلیون حساب بانکی بدون شماره ملی در کشور اشاره و در برخی موارد حتی ادعا شده است از این حساب‌ها برای مقاصد پولشویی استفاده می‌شود.آیا شما این آمار و ارقام را تایید می‌کنید؟
سوالی که شما مطرح کردید دارای دو بخش است: بخش نخست، تعداد حساب‌های فاقد شماره ملی است و بخش دوم این ادعا که از این حساب‌ها برای مقاصد پولشویی استفاده می‌شود.
پیش از ارائه پاسخ صحیح و دقیق به هرکدام از این دو بخش، لازم است به چند نکته اشاره شود. همان‌گونه که اطلاع دارید اشخاص، به دو گروه اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی تقسیم می‌شوند. اشخاص حقیقی ایرانی باید دارای شماره ملی باشند که این شماره، یا روی کارت ملی آنها درج شده است یا در مورد متولدین سال‌های اخیر، در شناسنامه. برابر قانون، ارائه خدمات بانکی به اشخاص حقیقی ایرانی مستلزم احراز هویت وی توسط بانک یا موسسه اعتباری و از جمله درج شماره ملی شخص در سوابق مربوط است. گروه دوم، یعنی اشخاص حقوقی ایرانی نیز باید هر یک دارای شناسه ملی اختصاصی باشند که به موجب آیین‌نامه‌های متعدد هیات وزیران، ارائه آنها به بانک و موسسه اعتباری برای دریافت خدمات بانکی ضروری است. چنانچه شخص، از اتباع بیگانه باشد ـ اعم از شخص حقیقی یا حقوقی ـ باید برای دریافت خدمات بانکی، شماره فراگیر اتباع خارجی را به بانک و موسسه اعتباری ارائه کند. اجازه بدهید که با ذکر این مقدمه، هر دو بخش سوال شما را پاسخ دهم.
برابر آخرین آمار اخذ شده از بانک‌ها و موسسات اعتباری در پایان تیر ماه سال جاری، کل حساب‌های بانکی بالغ بر 410 میلیون و 661 هزار و 216 حساب است که این تعداد شامل حساب‌های متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و خارجی است. از این تعداد، 372 میلیون و 102 هزار و 60 حساب دارای شماره ملی یا شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی هستند. بنابراین، تعداد حساب‌های بانکی فاقد شماره ملی، شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی 38 میلیون و 559 هزار و 156حساب است که از این تعداد، صرفا 2 میلیون و442 هزار و 171 حساب فاقد شماره فعال هستند و بانک مرکزی در حال پیگیری مراتب برای مسدود کردن این حساب‌ها است و 36 میلیون و 116 هزار و 985 حساب هم اگرچه فاقد شماره هستند لیکن مسدود شده‌اند تا در اولین مراجعه مشتریان به بانک‌ها و موسسات اعتباری، شماره یا شناسه آنها اخذ و در سوابق درج شود.
در این رابطه، اشاره به این نکته نیز ضروری است که تعداد کل حساب‌های اشخاص حقیقی ایرانی 400 میلیون و 101 هزار و 48 حساب است و از این تعداد،366 میلیون و 394 هزار و 458 حساب دارای شماره ملی و تعداد33 میلیون و 706 هزار و 590 حساب فاقد شماره ملی است. از این تعداد،33 میلیون و 219 هزار و853 حساب مسدود شده است تا دارندگان آنها در اولین فرصت، اطلاعات لازم را برای تکمیل پرونده‌های خود در بانک یا موسسه اعتباری تکمیل کنند و صرفا تعداد486 هزار و 737 حساب فاقد شماره ملی متعلق به اشخاص حقیقی در کلیه بانک‌ها و موسسات اعتباری وجود دارد که فعال است. به عبارت دیگر، از مجموع 410 میلیون و 661 هزار و 216 حساب بانکی در کشور، تنها486 هزار و 737 حساب یعنی حدود 12/ 0 درصد (12 مورد در هر 10 هزار حساب بانکی) متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی در کشور دارای فعالیت است که فاقد شماره ملی است، البته با توجه به پیگیری‌های بانک مرکزی، این حساب‌ها به سرعت در حال کاهش هستند و امیدواریم در آینده نزدیک، این تعداد به صفر برسد.
درخصوص بخش دوم سوال که به اظهارات غیرمسوولانه برخی افراد اشاره کردید مبنی بر اینکه از حساب‌های فاقد شماره یا شناسه ملی برای اهداف یا مقاصد پولشویی استفاده می‌شود، ذکر این نکته ضروری است که نداشتن شماره یا شناسه ملی نباید به معنای انجام عملیات پولشویی از طریق آن حساب‌ها تلقی شود. این نتیجه‌گیری، بسیار اشتباه است و علاوه بر اینکه موجب تشویش اذهان عمومی می‌شود، می‌تواند تبعات منفی برای کشور و اقتصاد آن در پی داشته باشد. پولشویی ممکن است حتی از طریق حساب‌هایی که دارای شماره یا شناسه ملی هستند نیز انجام شود. بنابراین، درخواست بنده از برخی اشخاصی که دارای اطلاعات کافی و دقیق نیستند این است که از این‌گونه اظهارنظر‌های جنجالی که ممکن است به اعتماد مردم به نظام بانکی کشور آسیب بزند، پرهیز کنند.
چرا برخی حساب‌ها فاقد شماره یا شناسه ملی هستند؟ اساسا چرا باید حساب‌های بانکی در کشور وجود داشته باشد که فاقد شماره یا شناسه ملی باشند؟
این امر، علل مختلف و متعددی دارد. به‌عنوان مثال، برخی بانک‌ها و موسسات اعتباری مجاز که در راستای ساماندهی موسسات غیرمجاز، اقدام به جمع‌آوری آنها کرده‌اند، حساب‌های فاقد شماره یا شناسه ملی آنها را نیز به ارث برده‌اند که در بسیاری از موارد، دارندگان حساب‌های فاقد شماره هنوز برای تکمیل اطلاعات پرونده‌های خود به موسسات ادغام‌کننده رجوع نکرده‌اند. حدود نیمی از حساب‌های متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی که فاقد شماره ملی هستند یعنی بیش از دویست هزار حساب، در همین گروه قرار دارند.
علت مهم دیگر این است که بسیاری از این حساب‌ها، راکد و غیرفعال هستند و دارندگان آنها مدت‌ها است که به آن رجوع نکرده‌اند و گرنه بانک‌ها و موسسات موظفند در اولین مراجعه شخص به بانک، اطلاعات حساب شخص را براساس مقررات ابلاغی از سوی بانک مرکزی تکمیل کنند. به‌عنوان مثال، برخی اشخاص دارای حساب‌های متعددی هستند که قبل از الزام به اخذ شماره یا شناسه ملی در کشور افتتاح کرده‌اند ولی شخص یا اشخاص مذکور طی این مدت به بانک مراجعه نکرده‌اند تا اطلاعات خود را کامل کنند و با دیگر حساب‌های خود کار می‌کنند. این حساب‌ها که از یکسو فاقد شماره یا شناسه ملی هستند و از سوی دیگر، دارای فعالیت نیستند هم در آماری که ارائه می‌شود، احصا می‌شود؛ لیکن مهم آن است که این حساب‌ها فعال نباشند و بانک‌ها و موسسات اعتباری، نقص مدارک و اطلاعات مشتریان را در اولین مراجعه آنها درخواست کنند و ارائه خدمات بانکی را منوط به اخذ این اطلاعات از مشتریان بنمایند. دلیل دیگر، مربوط به اشخاصی است که سال‌ها است در کشور حضور ندارند. همچنین، برخی از این حساب‌ها ممکن است مربوط به اشخاصی باشند که فوت کرده‌اند لیکن وراث شخص، مراجعه‌ای به بانک نداشته‌اند.
بانک مرکزی تا کنون چه اقداماتی را در زمینه الزام شبکه بانکی کشور به اخذ شماره و شناسه ملی از مشتریان انجام داده است؟
در این رابطه، بانک مرکزی هم در زمینه سیاست‌گذاری یا همان تهیه مقررات مبارزه با پولشویی اقدامات زیادی انجام داده است و هم در زمینه ابلاغ و اجرای این مقررات و انجام بازرسی‌های متعدد و گسترده در این زمینه. بخشنامه‌های متعددی خطاب به شبکه بانکی کشور صادر شده است که همگی بر لزوم احراز هویت دقیق مشتریان تاکید دارند. همچنین در دوره‌های آموزشی تربیت مدرس مبارزه با پولشویی که برای آموزش مدرسان مبارزه با پولشویی بانک‌ها و موسسات اعتباری در بانک مرکزی برگزار شده است و تاکنون نزدیک به 360 مدرس آموزش داده شده تا به ترویج این مقوله در شبکه بانکی گمارده شوند؛ علاوه بر تبیین اهمیت موضوع احراز هویت مشتریان، بر لزوم رعایت دقیق مقررات مربوط توسط کارکنان بانک‌ها تاکید مضاعف شده و می‌شود. همچنین اسناد، مقالات و کتب مختلفی که در بانک مرکزی ترجمه یا تالیف شده است، برای شبکه بانکی کشور ارسال می‌شود تا عموم کارکنان شبکه بانکی کشور از مطالب آن استفاده کنند. این مطالب در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی نیز قرار دارد تا عموم شهروندان نیز بتوانند از مطالب آنها بهره گیرند.
