50 سال تجربه بانک مرکزی با یک ابلاغیه به مرکز آمار منتقل نمی شود
عصر بانک؛طهماسب مظاهری رئیس کل اسبق بانک مرکزی طی یادداشتی در خصوص مناقشه بین بانک مرکزی و مرکز آمار بر سر ارائه آمارهای اقتصادی نوشت:
آمارهایی که در نظام اقتصادی وجود دارند در یک تقسیم‌بندی اولیه به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند. یک بخش آمار تولیدی است، به معنای این که در همان زمان وقوع آن عمل، این آمار تولید می‌شوند و آن دستگاه اجرایی مسوول در حین فعالیت اقتصادی آن آمارها را منتشر می‌کند. در این بخش آن دستگاه ذی‌ربط مسئول است ساختاری را ایجاد کند که این اطلاعات مربوطه جمع شود و در همان حین تولید به جایگاه خودش برود. در این نوع آمار، متولی آن نه بانک مرکزی و نه مرکز آمار است، بلکه مسوول تولید، جمع‌آوری، نگهداری و دقیق تولید کردن آمارها، دستگاه ذی‌ربط اجرایی آن است.
منتها نکته کلیدی آن، این است که از این آمارهایی که این دستگاه‌های اجرایی تولید و ثبت می‌کنند باید حتماً یک نسخه در اختیار مرکز آمار ایران قرار گیرد. مرکز آمار ایران مرجعی برای جمع‌آوری همه این آمارهاست. البته در این بخش مرکز آمار ایران نباید منفعل عمل کند، بلکه باید هم طبقه‌بندی‌های مورد نیاز برای دستگاه‌های ذی‌ربط را به آنها بدهد تا آنها بدانند چگونه این اطلاعات را ارائه کنند هم آنکه وظیفه نظارتی بر کار تولیدی دستگاه‌ها دارد که بررسی کند آیا آمارهای آنها با روش علمی و مستند تهیه شده است یا نه.
دسته دوم آمارهایی است که تولید آنها خودش یک فعالیت محسوب می‌شود. یعنی این‌طور نیست که بر اثر یک فعالیت اقتصادی و همزمان با آن مانند صادرات یا واردات ثبت شوند، بلکه باید با یکسری الگوهای علمی تولید شوند. نرخ تورم، بیکاری و رشد اقتصادی هرکدام از این دسته اطلاعات هستند. اینها آمارهایی هستند که باید تولید شوند و حتی خودشان طبقه‌بندی‌های مختلفی دارند که باید برای هر طبقه هم تولید آماری صورت بگیرد. این نوع آمارها اول اینکه نیاز به محاسبه دارند و باید براساس یک فرمول و مدل اقتصادی محاسبه شوند. دوم اینکه اکثر این آمارها نیاز به یک جامعه آماری و نمونه‌گیری دارند که انتخاب آن نمونه، زمان و روش نمونه‌گیری آن اهمیت دارد. سوم اینکه روش نتیجه‌گیری و فرمول ریاضی این نتیجه‌گیری‌ها اهمیت دارند. و نکته چهارم این که انجام این آمار نیاز به یک جمع مجرب، متخصص و باسابقه و همچنین نیاز به یک پایگاه اطلاعاتی غنی از گذشته دارد.
در کشور ما برای یک دوره طولانی مثلاً 50ساله مسوولیت اقتصادی با بانک مرکزی بوده که هم آن چند ویژگی مدنظر را داشته و هم یک تیم پرتجربه و متخصصی را توانسته به مرور شکل دهد و تا آنجا که من در جریان هستم و در بانک مرکزی حضور داشتم این اخلاق حرفه‌ای در بانک مرکزی به عنوان یکسری رفتارهای پذیرفته‌شده رعایت می‌شود. حتی در پایان روزهای کاری این آمارگیران، با حجم قابل توجهی کالاهای خریداری‌شده مواجه بودیم که آمارگیران پس از خرید، تحویل این نهاد می‌دادند. این بنیه قوی و توانمندی سال‌های سال در بانک مرکزی ایجاد شده و آمارهای قابل استنادی هم داشته است، البته منهای سال‌هایی که دولت نهم و دهم به بانک مرکزی دیکته کرد که این آمار را انتشار نکنند و این نهاد تحت فشار بود.
این بنیه در مرکز آمار که سال‌های سال مسوول این کار نبوده وجود ندارد، حالا صحبت می‌شود که مرکز آمار می‌تواند بی‌طرفانه‌تر آمارها را محاسبه و منتشر کند که البته این حرف هم قابل شنیدن است. با این حال بانک مرکزی هم بی‌طرف است ولی حالا اگر بخواهیم بگوییم که کاملاً مساله بی‌طرفانه رعایت شود و این کار توسط مرکز آمار صورت بگیرد موضوع دیگری است. اما نکته جدی این کار این است که آن بنیه فنی که سال‌های سال در بانک مرکزی شکل گرفته و به یک فرهنگ سازمانی و پایگاه اطلاعاتی قابل استناد تبدیل شده ارزشمند است و اگر قرار باشد چنین مواردی در مرکز آمار هم به وجود بیاید، این مساله زمان می‌برد و این‌طور نیست که با یک ابلاغیه چنین ویژگی‌هایی در مرکز آمار شکل بگیرد.
اگر دولت یا شورای عالی آمار به هر دلیلی بخواهند این کار را از بانک مرکزی بگیرند و بگویند پس از 50 سال دیگر بانک مرکزی این کار را انجام ندهد و وظیفه این کار دیگر با مرکز آمار است باید این مراقبت و توجه را داشته باشند که یک بنیه آمار و تخصصی حداقل مشابه آنچه در طول سالیان در بانک مرکزی شکل گرفته، در مرکز آمار ایران هم باید شکل بگیرد. یا شاید هم بتوان این کار را با همکاری هر دو نهاد بانک مرکزی و مرکز آمار انجام داد. بانک مرکزی هم همیشه از همکاری با مرکز آمار ایران استقبال کرده و اکنون هم فکر می‌کنم این‌طور باشد. اما تعطیل کردن مرکزی که سال‌ها این آمارها را محاسبه و منتشر کرده و از آن طرف انتقال این کار به سازمانی که هنوز این توان و بنیه را ندارد به نظر می‌رسد خدشه‌ای در آمارهای کلان کشور وارد کند.
/اقتصادنیوز