آثار کوتاه‌مدت و میان‌مدت توافق بر بخش مسکن
عصر بانک؛مهم‌ترین عوامل موثر بر تقاضای مصرفی و تقاضای سرمایه‌گذاری مسکن، عبارت است از: وضعیت درآمدهای نفتی، وضعیت کلی اقتصادی جامعه، وضعیت وام‌ها و کمک هزینه‌های خرید مسکن، وضعیت بازارهای رقیب، افزایش حجم نقدینگی و خصوصیات جمعیتی. با فرض ثبات سایر عوامل طبیعتا در دوره کوتاه‌مدت پساتحریم، در عوامل واقعی اثر‌گذار بر تقاضای مسکن اثر چنان قابل ملاحظه‌ای دیده نمی‌شود.
زیرا در بازه زمانی کوتاه‌مدت، نقدینگی حاصل از وصول مطالبات درآمدهای نفتی ایران از سایر کشورها و افزایش سطح فروش نفت، به سرعت به اقتصاد کشور تزریق نخواهد شد و این امر در میان مدت محقق خواهد شد. بنابراین در کوتاه‌مدت تاثیر چشمگیری بر اقتصاد کشور و اقتصاد خانوار نخواهد داشت. (در عین حال باید توجه داشت؛ با توافق احتمال کاهش قیمت نفت بالا است). در عین حال بازار بورس به‌عنوان یکی از بازارهای رقیب بازار مسکن، به دلیل پیشرو بودن و نقدشوندگی بالاتر، در کوتاه‌مدت پتانسیل بالایی برای جذب منابع حاصل از هیجان به نتیجه رسیدن مذاکرات را خواهند داشت. خصوصیات جمعیتی نیز طبیعتا در کوتاه‌مدت تغییر جدی نخواهند داشت.
البته باید توجه داشت، افزایش سقف وام خرید مسکن می‌تواند به تقویت تقاضا منجر شود. مطابق آنچه ذکر شد، در کوتاه‌مدت (با فرض ثبات سایر عوامل و عدم افزایش وام مسکن)، انتظار تغییرات شدید در وضعیت تقاضای بازار مسکن را نخواهیم داشت. لیکن در میان مدت و بلند مدت، با توجه به ملموس شدن اثر رفع تحریم‌ها در اقتصاد کشور، انتظار تقویت تقاضا در بازار مسکن را خواهیم داشت. همچنین مطابق نظر کارشناسان، مهم‌ترین عوامل موثر بر عرضه مسکن نیز عبارت است از: قیمت زمین، قیمت مصالح ساختمانی و سایر عوامل موثر در ساخت، اجاره‌بها، وضعیت ساخت‌وساز فعلی، برنامه‌های حمایتی دولت و تسهیلات بانکی. طبیعتا مطابق آنچه در بخش فوق ذکر شد، احتمال اینکه در کوتاه‌مدت تغییر جدی در عوامل موثر بر عرضه مسکن داشته باشیم، پایین است.
چرا که با توجه به کاهش قدرت خرید افراد طی سال‌های گذشته و عدم تغییر جدی در مقررات شهری و وضعیت نابسامان شهرهای بزرگ در سال‌های اخیر (از لحاظ ترافیک و آلودگی)، بعید است، عوامل اثر‌گذار بر قیمت زمین، مصالح و سایر عوامل موثر در ساخت در کوتاه‌مدت تغییر جدی کند. لیکن در صورت تقویت برنامه‌های حمایتی دولت و افزایش تسهیلات بانکی ساخت و ساز احتمال تقویت عرضه وجود خواهد داشت و حتی در صورت افزایش تسهیلات بانکی، این افزایش عرضه در سال‌های آینده اثر خود را نشان خواهد داد. به‌علاوه بررسی وضعیت ساخت‌وساز فعلی و آمار درخواست پروانه‌های ساختمانی که از دو سال گذشته روند نزولی را آغاز کرده و همچنان رو به کاهش است، نشان از ثبات یا کاهش عرضه مسکن نسبت به تقاضای آن دارد؛ لیکن در میان مدت و بلند مدت توان مالی دولت برای حمایت بیشتر از عرضه مسکن افزایش خواهد یافت.
بنابراین با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد تاثیر کوتاه‌مدت توافق هسته‌ای بر بازار مسکن به این صورت است که تغییر چندانی در مولفه‌های اثر‌گذار در عرضه و تقاضای مسکن به‌وجود نخواهد آمد. لیکن در میان مدت و بلند مدت شاهد خروج بازار مسکن از رکود و تقویت تقاضا و عرضه مسکن خواهیم بود.
دکتر سلمان خادم‌المله
/دنیای اقتصاد