از بانکداری دیجیتال تا کیف پول بانک ملت
عصر بانک؛مرتضی ترک تبریزی، 28 سال است که در بانک ملت فعالیت می‌کند و از همان روزهای اول استخدام، در حوزه IT بانک مشغول به کار شد. او در اواخر سال 84 مدیریت کل خدمات نوین و فناوری اطلاعات بانک ملت را برعهده گرفت و اکنون 6 سال است که مدیریت امور فناوری اطلاعات را برعهده دارد. عصر بانک در مصاحبه‌ای درباره روند بانکداری الکترونیک در ایران و موضوعات روز این حوزه در بانک ملت با ایشان به گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌خوانید:
ترک تبریزی، در شروع گفت‌وگو با بیان اینکه بانکداری ایران از سال 79، از سیستم‌های محلی فاصله گرفت و به سمت سیستم‌های مکانیزه حرکت کرد، اظهار داشت:در اوایل دهه هفتاد تمامی بانک‌ها به این فکر افتادند که شعب خود را مکانیزه کنند و از اواخر دهه هفتاد بانک‌ها تلاش کردند سیستم‌های متمرکز داشته باشند و به مرور بانک‌ها به سمت Core Banking رفتند. در دهه 80 اکثر بانک‌ها از سیستم Core Banking استفاده کردند و تلاش کردند تا سرویسی یکپارچه در اختیار مشتری قرار دهند.
ترک تبریزی افزود: بعد از Core Banking، در اواخر دهه 80 بحث امنیت در بانک‌ها آغاز شد، سیستم‌ها مکانیزه شدند و تعدد کاربر به وجود آمد تا اینکه به این نتیجه رسیدیم که کلاهبرداری فقط سنتی نیست و کلاهبرداری از طریق فضای الکترونیکی هم انجام می‌شود. در این بین مراجع بیرونی مثل پلیس فتا و پدافند غیرعامل شکل گرفتند و به کمک بانک‌ها آمدند.
برخی تفاوت‌های بانکداری در ایران و جهان
مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت در ادامه با ذکر مثالی به تفاوت بانکداری سنتی و الکترونیکی در ایران و جهان پرداخت و گفت: با توجه به اینکه نظام اقتصادی ایران بانک محوراست، بانک تسهیلات می‌دهد، بر مصرف آن و بازپرداخت تسهیلات نظارت می‌کند، و بازپس گرفتن آن از مشتری را نیز انجام می‌دهد، در حالی که در خارج از کشور در بخش مالی، ابزارهای متعددی درگیر با یک مشتری هستند و همه آنها وابسته به بانک نیستند. همچنین در کشورهای پیشرفته ذی‌نفعان کارمزد می‌پردازند و عملیات بانکی قاعده و قانون دارد و کسی که خدمت دریافت می‌کند حتما هزینه آن را می‌پردازد.اما در ایران نظام کارمزد بیمار است و به این دلیل که تراکنش‌ها به شدت خُرد و الکترونیکی شده، ضرر هنگفتی را بر نظام بانکی تحمیل کرده است.
مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت با اشاره به مدل تسویه تراکنش در ایران و جهان، افزود: امروزه تراکنش‌ها در ایران روزی یک بار تسویه می‌شوند.این مساله به ماندگاری پول کمک کرده و جلوی تراکنش‌های صوری که بانک مرکزی هم نگران آنها بود، گرفته شده است.همچنین در مبالغ انتقال حواله‌ها، بانک‌ها قبلاً نامحدود عمل می‌کردند اما در حال حاضر این مبلغ محدود شده است. سرویس‌هایی که در بانک‌های ایرانی ارائه می‌شود، سرعت بالایی در جابه‌جایی پول دارند و در کمترین زمان ممکن با پذیرنده تسویه می‌شود. اما در سایر کشورها، پول تا چند روز بعد، به حساب پذیرنده واریز می‌شود. سیستم بانکی ایران پر تراکنش و پر سرعت و بدون دریافت هیچ کارمزدی از مشتری، با هزینه بانک پیش می‌رود و این مساله بدلیل اینکه منابع ما به شدت در حال مصرف هستند، نگران کننده است و موجب استرس در تمامی سطوح بانک می‌شود.
هزینه‌های اصلی بانکداری در ایران
وی با اشاره به هزینه‌های کلان شعب گفت: بانک ملت نزدیک 1900 شعبه داشت که امروزه به 1400 شعبه کاهش یافته است. یکی از کارهای بسیار خوبی که در چند سال اخیر در بانک ملت برای کاهش هزینه‌ها انجام شد، بحث فروش املاک مازاد و بستن شعب بود. ما اگر بخواهیم به سمت بانکداری دیجیتال حرکت کنیم باید هزینه‌ها را کاهش، و با سرعت و کیفیت بیشتر به مشتری سرویس ارائه دهیم.
ترک تبریزی با اشاره به اینکه در حوزه بانکداری الکترونیک و بانکداری دیجیتال، بزرگترین سرمایه گذاری بانک ایجاد دیتاسنترها است، ادامه داد: دیتاسنترهایی که ایجاد می شود، هر کدام چند صد میلیارد تومان پول نیاز دارند. دیتاسنتر، مکان امن ارائه سرویس پایدار است.به این معنی که قلب بانک، دیتاسنترهای آن است و نبض اقتصادی کشور در دیتاسنترهایی است که اگر از حرکت بایستند بانک ها دچار مشکل می‌شوند. بانک، جایی است که اگر کوچکترین اشکالی در آن بوجود آید، بلافاصله موضوع امنیتی می‌شود و به بدنه جامعه سریعاً رسوخ می‌کند. به همین دلیل است که حملات سایبری بیشتر در بانک‌ها و بخش انرژی صورت می‌گیرد. بنابراین در حوزه دیتاسنتر ناچاریم که هزینه کنیم و اگر می‌خواهیم هزینه و سرمایه گذاری کنیم باید از هزینه شعب بکاهیم و از طرف دیگر وقتی به مشتری سرویسی ارائه می‌دهیم باید بتوانیم از محل آن درآمد داشته باشیم.
ارائه دهندگان داخلی یا خارجی نرم افزار و سخت‌افزار
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط تحریم، در حال حاضر پیشنهاد می‌کنید که بانک‌ها از ارائه دهندگان نرم افزار و سخت افزار داخلی استفاده کنند یا خارجی، گفت: در حوزه نرم افزار معتقد هستم که کمبودی وجود ندارد و باید شرکت‌های داخلی را حمایت کنیم و ترجیحا به دنبال نرم افزار خارجی نباید برویم زیرا هر نرم افزار خارجی در زمان توسعه ، امن سازی و به روز رسانی، نیاز به شرکت مادر پیدا می‌کند و شرکت‌های خارجی خیلی سخت سرویس ارائه می‌دهند. بنابراین معتقدم نرم افزار حتما باید داخلی باشد و اگر در کشور وجود ندارد، می‌توان آن را طراحی و ایجاد کرد.
ترک تبریزی با اشاره به اینکه بانک در Core Banking به دنبال این نیست که حسابها یا چند سیستم جزیره‌ای را به یکدیگر متصل کند، بلکه هدف از Core Banking ایجاد یک سیستم یکپارچه و جامع است، افزود: بانک ملت Core Banking و سوئیچ پرداخت مختص به خود را ساخته است، در این Core Banking واقعی و آنلاین، تراکنش‌ها ثبت می‌شود تا بتوانیم در لحظه حسابداری و آخرین وضعیت بانک را نشان دهیم.
وی ادامه داد: در بسیاری از حوزه‌های سخت افزاری هنوز خلأ داریم. به دلیل اینکه تکنولوژی به شدت در حال پیشرفت است، ولی ما در حوزه سخت افزار نتوانستیم همپای دنیا پیشرفت کنیم. بانک‌ها مکان‌هایی هستند که پایداری و ثبات در آنها خیلی مهم است و وقتی یک بانک می‌خواهد سرویس پایدار و شبانه روزی و در لحظه به مشتری ارائه دهد، اصلا نمی‌تواند نرم افزار خود را بر روی سخت افزاری بگذارد که تست نشده یا در تراز جهانی نیست و استانداردهای لازم را ندارد. بنابراین در بحث سخت افزار بخصوص های‌تک هنوز خلأ داریم و برای ارائه سرویس خوب ناگزیر هستیم که از سخت‌افزار خارجی استفاده کنیم اما در حوزه ارتباط آنها با اینترنت ، لایسنس‌ها و … باید حواسمان جمع باشد.
بزرگترین چالش بانکداری امروز ایران و راهکار آن
مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت در مورد بزرگترین چالش بانکداری ایران، گفت: معتقدم در حوزه کارمزد، امنیت، سخت افزار و نرم افزار، Core Banking، سرویسهای حاکمیتی چالش‌های زیادی وجود دارد ولی اگر رگولاتور و بانک‌ها در یک فضای تعاملی با یکدیگر صحبت کنند ، می‌توان اصلاحات خوبی انجام داد.
وی افزود: ما در بانک‌ها این امکان را نداریم که بتوانیم به عنوان یک قدرت صنفی از خود دفاع کنیم مثلاً اگر بانک بخواهد توکن پویا یا رمز پویا تولید کند باید برای رمز مبلغی را از مشتری بگیرد و کسی که قربانی حمله فیشینگ شده نباید از بانک طلب خسارت کند. برخی اقدامات فعلی باعث شده تعداد زیادی از افراد که به سایت‌های غیر بانکی و PSP، مراجعه و نام کاربری و پسوردشان را فاش کردند، به سراغ بانک بیایند و خسارت‌شان را از بانک طلب کنند. آقای محرمیان، معاون جدید فناوری اطلاعات بانک مرکزی در سه حوزه نظارت دیجیتال، بانک دیجیتال و کارمزد بسیار علاقه‌مند به فعالیت هستند و اگر این اصلاحات شکل بگیرد و مدیران بانکی با مدیران بانک مرکزی هماهنگ و هم نظر شوند، بسیاری از مشکلات سیستم بانکی حل می‌شود و برای این کار نیاز به ایجاد صنف سیستم بانکی است.
فعالیت‌های بانک ملت در حوزه بانکداری دیجیتال
مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت در ادامه درباره اقدامات بانک ملت در حوزه تحول دیجیتال گفت: بانکداری دیجیتال، بانک و سازمان داده محور و به معنای واقعی هوشمند است. به این معنی که همه چیز برمبنای داده و اطلاعات شکل می‌گیرد. بانک دیجیتال، بانکی است که اولا تمامی بخش های یک خدمت را به مشتری ارائه دهد ، ثانیا در این نوع بانکداری، به جای درگاه، مشتری مطرح است. بنابراین برای بانکداری دیجیتال به زیر ساخت احتیاج داریم و باید به نرم افزارها، رضایت مشتری، روندهای جهانی مثل بلاکچین و IOT (اینترنت اشیا)، بیگ دیتا بیشتر توجه کنیم.
ترک تبریزی افزود: ما خوشبختانه به کمک 6 شرکت فناورمحور دانش بنیان، سعی کرده‌ایم نقشه راهمان را در موضوع بانکداری دیجیتال تدوین کنیم. در نقشه راه هر طرفی می‌داند که چه کاری را باید انجام دهد. فقط فناوری اطلاعات نیست و منابع انسانی ، اعتبارات، سازمان و روش‌ها هم باید همکاری کنند تا رضایت مشتری کسب شود.
وی با اشاره به بانکداری اجتماعی گفت: در بانکداری اجتماعی، مشتری فقط باید از طریق یک اپلیکیشن به تمام خدمات مورد نیاز و ارتباطات لازم دسترسی داشته باشد و ما نیز به دنبال این هستیم که مشتری با یک اپلیکیشن کار کند. بانکداری اجتماعی نیز از موضوعات گریز ناپذیر است و بانک به 2 سال زمان نیاز دارد و ما در این راه باید بیشتر به زیرساخت IT بپردازیم.
ترک تبریزی با اشاره به تاسیس فرابوم به منظور توسعه کسب و کار نوآوری باز گفت: این شرکت توسط گروه توسن، سداد و بهسازان تاسیس شده است و ارائه سرویسهای بانکداری باز و گسترش بانکداری دیجیتال از وظایف این شرکت است.
وی همچنین درباره کنسرسیوم ققنوس که متشکل از بانک‌های ملی، ملت، پارسیان و پاسارگاد است گفت: بانک ملت اولین بانکی بود که بانکداری جامع را آغاز کرد و امروز هم جزو اولین سازمان هایی هستیم که به صورت تخصصی وارد موضوع بلاکچین و توکنیزاسیون شده ایم.
مدیر فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: بازرسی دیجیتال، حسابرسی دیجیتال، پرداخت تسهیلات دیجیتالی، پیش‌بینی ترازنامه‌های بانکی در حوزه Big data، همه حاصل تجزیه و تحلیل بر روی دیتایی است که به مدت 20 سال در بانک ملت وجود دارد. این مساله بسیار می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند و هزینه‌ها را به شدت کاهش دهد. ما باید ماژول‌ها را در داخل و خارج بانک بسازیم.این در حالی است که ما به تامین اجتماعی دیجیتال، سازمان ثبت شرکت‌های دیجتال، سازمان املاک دیجیتال و سازمان مالیاتی دیجیتال نیز نیاز داریم.
پیش‌بینی آینده بانکداری و برنامه‌های آتی بانک ملت
مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت با اشاره به اینکه بانکداری در حال حرکت به سمتی است که در آن همه چیز به موبایل‌ها منتقل می‌شود ، گفت: ما باید در حدی به مشتری نزدیک شویم که مشتری احساس کند بانک ملت هوشمند همیشه کنارش است. ما در بانک ملت کارهای خوبی را آغاز کرده‌ایم و در حال ایجاد زیر ساخت‌ها هستیم.در این مسیر اگر مدیران بانک با این مفاهیم آشنا باشند، مطمئنا زیر مجموعه را هم به سرعت رو به جلو سوق می‌دهند. ما در بانکداری اجتماعی نیز کارهای خوبی را کلید زدیم و در حوزه پرداخت حتی پرداخت یاری را دریافت کرده‌ایم. همچنین در حوزه سرویسهای موبایلی مانند همراه بانک و سکه نیز هر روز سرویسهای جدیدی ارائه می‌شود.
وی در انتها گفت: تمرکز اصلی بانک در حوزه بانکداری بخصوص بانکداری اجتماعی است و یکی از موضوعات خیلی مهم با توجه به کارمزد مریض موجود، بحث کیف پول است که در دستور کار قرار دارد .البته کیف پولی مد نظر است که بتواند به اندازه کافی جامع و کامل باشد و با پذیرنده‌ها، اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های مختلف کار کند.