نقش بلاکچین در دولت دیجیتال

مطالعه و تحلیل موارد توسعه یافته ارائه خدمات عمومی بر بستر بلاکچین توسط گروه های پیشگام در این زمینه، نشان دهنده اینست که فن آوری بلاکچین می‌تواند موجب کاهش دیوانسالاری و افزایش کارایی پروسه های اداری گردد و سطح اعتماد عمومی را در ثبت و نگهداری سوابق افزایش دهد.

بر اساس دست آوردهای حاصل از کارهای انجام شده مبتنی بر فن آوری بلاکچین، بر خلاف تصوراتی که گاهی اوقات مطرح می‌شود، تا به حال نشان داده نشده است که این فن آوری یک نوآوری تحول ساز یا مزاحم برای دولت‌ها می‌باشد. آنچه که مشاهده می‌شود این است که پروژه های در دست اجرا، بجای ایجاد تغییرات اساسی در ظرفیت‌های عملیاتی دولت‌ها، بیشتر تغییرات را بصورت تدریجی و افزایشی در این زمینه بوجود می آورند. با این وجود بعضی از تغییرات باعث ارائه ارزش‌های مشهودی برای شهروندان می‌گردد.

برای نمایان شدن و دستیابی به قدرت تحول گرایانه بلاکچین، می‌باید بلوغ تکنولوژیکی و اکوسیستم دفاتر کل توزیع شده افزایش یابد. در این مسیر می باید دستور کار و خط مشی حرکت بر رفع موانع غیر تکنولوژیکی مانند ناسازگاری بین راه حل های مبتنی بر بلاکچین و چارچوب های قانونی و سازمانی موجود متمرکز گردد. این خط مشی و هدف مهم نمی تواند از طریق وفق دادن و سازگار نمودن تکنولوژی با سیستم‌های موروثی موجود محقق گردد، بلکه نیازمند این است که از قدرت تحول پذیری بلاکچین برای ایجاد فرآیندهای جدید، سازماندهی ها، ساختارها و استاندارها استفاده شود. از این جهت سیاستگذاری در این زمینه باید پشتیبان و محرکی برای اجرای فرآیندهای اداری مبتنی بر استفاده از بلاکچین و باز طراحی فرآیندهای موجود متناسب با تکنولوژی مورد نظر و کسب تجربیات بیشتر باشد.

منشاء اولیه و معرفی فن آوری بلاکچین باز می گردد به سال 2008، که به عنوان یک طرح متکی بر علوم کامپیوتر به منظور ایجاد اعتماد در مبادلات مستقیم دارایی‌ها بصورت نفر به نفر، بر بستری امن و بدون نیاز به نهاد واسط برای اعتماد سازی پیشنهاد گردید. نوآوری اصلی که در بلاکچین معرفی می شود، در اصل استفاده و ثبت تراکنش‌ها در یک دفتر توزیع شده است که فقط قابلیت افزودن رکورد جدید بر روی آن فراهم است بطوریکه رکوردها (تراکنش ها) غیر قابل حذف و تغییر می باشند. و این مفهوم جدید، نیاز به حفظ واسطه‌های مرکزی را که پیامدهای اقتصادی و سیاسی بالقوه بزرگی دارند، از بین می برد.

با پذیرش و تبدیل شدن دفاتر تبت تراکنش‌ها بصورت الکترونیکی در سطح جهانی، فن آوری بلاکچین نیز شروع به گسترش سریع و مطرح شدن به عنوان یک برنامه اصلی در سیستم‌های پرداخت نمود، و امروزه به عنوان یک فن آوری همه منظوره که در صورت عدم توجه به تاثیرگذاری آن در تحول دیجیتالی می‌تواند، هم بخش صنعت و هم بخش دولتی را مختل نماید، توسط گروه های در حال افزایشی از توسعه دهندگان سامانه ها و نرم افزارهای کاربردی از جمله شرکت‌های استارت آپی، به شکل یک اکو سیستم پر جنب و جوش مورد اقبال قرار گرفته و در حال پیگیری می‌باشد.

امروزه شاهد این هستیم که دولت‌ها نیز به شکل روزافزون در حال توجه و تمرکز بر کاربردهای بالقوه این فن آوری در بخش عمومی هستند. و به طور کلی، دفاتر کل توزیع شده در حال تبدیل به یک زیرساخت اطلاعاتی جدید است که از تبادل اطلاعات بین ادارات دولتی، شهروندان و مشاغل پشتیبانی می‌کند. در زمینه بخش عمومی، گروه‌های خاصی از موارد استفاده ای که از زیرساخت‌های اطلاعاتی غیر متمرکز بهره می گیرند، مشخص شده اند. به ویژه، از فن آوری بلاکچین انتظار می رود که ایجاد کننده یک انقلاب باشد یا حداقل، خدمات و کارکردهای مختلف دولتی را تسهیل نماید. این موارد شامل، به عنوان مثال تهیه سوابق شهروندی، اجرای ثبت نام‌های دولتی و پشتیبانی از رای گیری الکترونیکی، تسهیل معاملات اقتصادی، تسهیل فرایندهای نظارت و تطبیق دستگاه‌های رگولاتوری، مبارزه با کلاهبرداری/ فرار مالیاتی، توزیع و روان سازی گردش عمومی پول از جمله کمک هزینه‌ها، مستمری‌ها و حقوق بازنشستگی، تبادلات اجتماعی (بدون واسطه) می‌باشند.

دولت دیجیتال یک پارادایم پیشرفته در علم مدیریت دولتی است. تا قبل از این، در مفهومی تحت عنوان دولت الکترونیک، دیجیتالی شدن به عنوان ورودی یا عامل توانمندساز در نوسازی مدیریت دولتی نقش بسیار محدودتری داشت. دولت دیجیتال یک گام به جلوتر بر می دارد و بر ارائه خدمات عمومی چابک، مبتکرانه و با محوریت کاربر تمرکز دارد. این سرویس ها و مدل های ارائه خدمات باید از فن آوری‌های دیجیتال و دارایی‌های اطلاعاتی دولتی و شهروندی بهره ببرند. قطعاً بلاکچین یکی از خلاقانه ترین فن آوری‌های دیجیتال است که باید تحت پارادایم جدید سیاست گذاری دولتی و ارائه خدمات مورد توجه قرار گیرد. مزایای اصلی استفاده از تکنولوژی بلاکچین در دولت‌ها عبارتند از:

– کاهش هزینه‌های اقتصادی، زمان و پیچیدگی در مبادلات اطلاعات مابین سازمان‌های دولتی، و هم چنین مابین سازمان های عمومی- خصوصی، که این موجب بهبود عملکرد اداری و مدیریتی دولت می‌باشد.

– کاهش بوروکراسی، اختیارات فردی و فساد، به دلیل استفاده از دفاتر توزیع شده و قراردادهای هوشمند قابل برنامه ریزی.

– افزایش خودکارسازی، شفافیت، قابلیت ممیزی و پاسخگویی اطلاعات در مراجع ثبت دولتی به نفع شهروندان.

– افزایش اعتماد شهروندان و شرکت ها در فرایندهای دولتی و نگهداری سوابق به واسطه استفاده از الگوریتم‌هایی که دیگر تنها و تماما تحت کنترل دولت نیستند.

در زمینه دولت دیجیتال، فن آوری بلاکچین توانایی تسهیل تعامل مستقیم بین نهادهای دولتی، شهروندان و عوامل اقتصادی را دارد، که در سطح ابتدایی، این به معنی بهبود خدمات عمومی در ثبت و فرآیندهای تبادل اطلاعات می‌باشد. تکنولوژی بلاکچین می‌تواند کمک کند تا بخش بزرگی از وظایف اداری را که دولت‌ها در جامعه امروزی انجام می‌دهند، کنار گذاشته شوند. و این امکان وجود داردکه دولت‌ها مجبور نباشند فرایندهای ذخیره سازی و تبادل اطلاعات را به منظور تسهیل فعالیت‌های اقتصادی در جامعه، برای خود ایجاد کنند؛ زیرا این کار می‌تواند با پروتکل بلاکچین فراهم شود. در عوض، آنها باید نقش نظارتی را در رابطه با معاملات انجام شده در این زیرساخت حفظ کنند.

استفاده از فن آوری بلاکچین از منظر شهروند محوری نیز امیدوار کننده است. به طور خاص، به عنوان مثال شهروندان می‌توانند بهره مندی از مزایای اقتصادی و افزایش کارایی را در استفاده از خدمات دریافتی خود، بواسطه بکارگیری قراردادهای هوشمند در خودکارسازی فرایندها یا ثبت اسناد در دفاتر رسمی دولتی تجربه نمایند. افزون بر این، خدمات دیگری را نیز می توان نام برد که بر مبنای ماهیت غیر متمرکز بلاکچین قابل ارائه هستند، مانند احراز هویت دیجیتالی یا مشارکت در رأی گیری، تغییر تعادل قدرت، افزایش مالکیت و کنترل شهروندان بر فرآیندهای دموکراتیک و … .

با توجه به تمام این مزایا و چالش‌ها، فن آوری بلاکچین می تواند وضعیت موجود در بخش عمومی را متحول سازد. بلاکچین ممکن است مدل‌های جدیدی را در ارائه خدمات جدید برای دولت‌ها به ارمغان بیاورد. ساختار معماری بلاکچین هم چنین می‌تواند ریسک عملیاتی و هزینه‌های معاملات را کاهش دهد، و میزان تطبیق با مقررات رگولاتوری و اعتماد به نهادهای دولتی را افزایش دهد. با این حال، فقدان سیستم‌هایی که به میزان کافی بالغ، پایدار، و تجاری شده باشند، و عدم اجرای واقعی در داخل دولت ها نشان می‌دهد که این تکنولوژی هنوز به بلوغ کامل نرسیده، و با چالش‌هایی در زمینه مقیاس پذیری، حکمرانی، انعطاف پذیری و سبک‌ها و استانداردهای پیاده سازی مواجه می‌باشد.