مزایا و معایب خدمات مالی دیجیتال
عصر بانک؛ترجمه و تالیف: محمود نوری شمس‌آباد؛ از سال 2016 تاکنون به‌دلیل توجه قابل‌ملاحظه به فرصت‌ها و چالش‌های ایجاد‌شده توسط خدمات مالی دیجیتال (digital financial service) برای کاربران، فناوری‌های دیجیتال به‌طور فزاینده‌ای در اقتصاد ادغام شده و با معرفی محصولات، خدمات و ارائه‌دهندگان جدید تاثیر قابل‌توجهی در صنعت مالی داشته است و پیشرفت‌های تکنولوژیک به سرعت یکی پس از دیگری در حال غافلگیری محیط پیرامون خود است. در حال‌حاضر 64درصد از کشورهای در حال توسعه از خدمات پولی تلفن‌همراه استفاده می‌کنند که پیش‌بینی شده است این آمار با توجه به افزایش نرخ نفوذ تلفن‌همراه تا سال 2020 به 100درصد برسد.
مزایا و معایب خدمات مالی دیجیتال
پیشرفت‌های تکنولوژی و غافلگیری بازارهای مالی
فروش تکنولوژی‌های پوشیدنی مانند ساعت براساس پیش‌بینی‌ها در سال 2019 بیش از 80 میلیون خواهد شد و به‌زودی شاهد حضور قانونی و قدرتمند روش‌های احراز هویت بیومتریک با اسکن شبکه چشم و عنبیه و تجزیه و تحلیل صوتی و سایر ابزارها خواهیم بود. ارز رمزنگاری شده نیز همچنان به مسیرش برای حفظ جایگاه در کیف پول دیجیتال مصرف‌کنندگان ادامه خواهد داد. استرالیا در سال 2015 با حدود 70درصد ترجیح مصرف‌کنندگان به خرید آنلاین به‌عنوان رهبر جهان در این حوزه به تنهایی موفق به جابه‌جایی 32 میلیارد دلار توسط اینترنت شده است و پیش‌بینی می‌شود سوئد میتواند اولین جامعه بدون پول نقد باشد. میزان مشارکت و حضور مالی دیجیتالی زنان و حتی کشورهای فقیر جهان در سال‌های اخیر به لطف این دنیای شگرف جدید نسبت به سال‌های قبل چندین برابر شده است. بانکداری باز به‌عنوان یک برنامه کاربردی به بانک‌ها و موسسات مالی اجازه می‌دهد که به‌صورت امن و سریع و با همکاری موسسات سوم و دیگر توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، قدرت ارائه محصولات دیجیتالی خود را افزایش دهند.
همچنین با اولویت قرار دادن هوش مصنوعی و ماشین یادگیری و استفاده از اطلاعات به‌دست آمده از داده‌ها بهبود کسب و کارها در حال اوج گرفتن است که در کل می‌توان نتیجه گرفت: «کاربرد نوآورانه فناوری برای سازگاری و تطبیق‌پذیری کارآمد و کم‌هزینه با قوانین به‌عنوان یک تکنولوژی طراحی‌شده برای تسهیل مدیریت ریسک در حال شکل‌گیری جدی است.» آری در این دنیا روزگار می‌گذرانیم و نمی‌شود و نمی‌توان گفت در شرایطی که فردی میتواند از دورافتاده‌ترین منطقه جغرافیایی تنها با لمس یک صفحه به‌راحتی در همه جای این جهان پهناور حضور داشته باشد و با معتبرترین و بزرگ‌ترین بانک‌ها و فروشگاه‌ها مراوده و داد‌و‌ستد کند، می‌توان بدون آشنایی و تسلط به سواد دیجیتالی و صد البته سواد مالی دیجیتال، به راحتی زندگی کرد. بی‌شک مخاطرات زیادی در کمین است که از مهم‌ترین آن ترس‌های امنیتی و دانش کم و ناآگاهی از شیوه ارتباط‌گیری در این دنیای جدید خواهد بود کما اینکه اخبار روز جهان از رشد چند صد درصدی کلاهبرداری‌های مجازی در سال جاری خبر می‌دهد.
جان کلام آنکه در محاصره این حجم از مفاهیم و عملیات متغیر دیجیتال که تاثیر بسیار بالایی بر کیفیت زندگی ما دارد، دولت‌ها، سیاست‌گذاران، طراحان و سایر ذی‌نفعان بخش خصوصی در سطح جهان باید به تقویت سواد مالی دیجیتال با هدف شناسایی و ترویج آموزه‌های موثر به‌عنوان یکی از اجزای مهم برنامه کاری خود نزد عموم مردم بپردازند تا بدین‌وسیله میزان مشارکت مالی دیجیتال افزایش یابد. بر این اساس تسریع در ارائه خط‌مشی‌ها و سیاست‌های غیرالزام‌آور بین‌المللی مشارکت مالی، منطبق و سازگار با تغییرات و برپایی آموزش‌های استاندارد موثر در جهت حفاظت و صیانت از مصرف‌کننده مالی امری ضروری است.
مزایای خدمات مالی دیجیتال (DFS)
1. گسترش و دسترسی بالقوه به خدمات مالی به‌دلیل نفوذ و در دسترس بودن و آسان‌تر کردن امور لازم ولی پیچیده قبلی بهویژه به نفع بخش‌هایی از جمعیت که تا قبل از این از خدمات بانکداری استفاده نمی‌کردند.
2. ارائه معاملاتی راحت‌تر، سریع‌تر، امن‌تر و به‌موقع که پیامدهای مثبتی برای کاربران خواهد داشت.
3. ارائه خدماتی که برای رفع نیازهای فردی مناسب بوده و کاربرد آنها را تسهیل می‌کندکه فرصت‌هایی را برای توسعه شایستگی‌های سواد مالی، اعتماد و تجربه در امور مالی فراهم می‌کند چرا که داده‌های مشتری میتواند بینش‌هایی را از عادات مصرفی افراد ایجاد کند که موجب تسهیل در ارائه محصولات سفارشی و حمایت از شناسایی تقلب، می‌شود.
4. افزایش فرصت‌ها برای تعاملات مفید بین ارائه‌دهندگان خدمات مالی و مصرف‌کنندگان از طریق رابط‌های دیجیتال. (digital interfaces).
5. گسترش دامنه ارائه‌دهندگان از طریق شرکت‌های فین تک میتواند سطح رقابت،کاهش هزینه‌ها کمک کند.
6. فراهم کردن ابزارهای موثر برای افزایش توانمند‌سازی زنان که مستقل‌تر عمل کنند چون در بسیاری از کشورها زنان نسبت به مردان دانش‌های مالی و دسترسی محدودتری به آموزش، اشتغال، کارآفرینی و بازارهای مالی رسمی دارند.
معایب خدمات مالی دیجیتال (DFS)
1. در حیطه بازار: میتواند شامل استفاده نادرست یا ناآگاهی مصرف‌کنندگان از محصولات نا آشنای جدید باشد؛ انواع جدید کلاهبرداری اغلب بر پایه همین عدم اطمینان مصرف‌کنندگان در محیط دیجیتال رخ می‌دهد.
2. در حیطه مقررات:با توجه به جدید بودن خدمات مالی دیجیتال این امر میتواند شامل نابرابری سطوح قوانین محافظتی داخل کشور با سایر کشورها درخصوص مسائل مربوط به حفاظت از داده‌ها یا عدم هماهنگی میان مقامات باشد.
3. در حیطه مصرف‌کننده: دیجیتالی شدن زندگی روزمره و آمیختگی آن با تصمیمات مالی، لزوما منجر به افزایش سطح سواد دیجیتالی و مالی نشده و بین این دو همخوانی وجود ندارد و این مهم حتی در میان جوانان نیز صادق است.
4. در حیطه فناوری: افزایش استفاده از الگوریتم‌ها بدون تفسیر انسان،میتواند بر تصمیم‌گیری در مورد دادن یا ندادن اعتبار تاثیر بگذارد که منجر به ایجاد دسترسی به خدمات خاص یا عدم ایجاد دسترسی به خدمات خاص بر اساس تفسیر و تحلیل همبستگی غلط و ایجاد اتهامات نادرست یا اشتباه باشد.
نتیجه آنکه با توجه به چالش‌ها و مخاطرات جدید ایجاد شده درپی دیجیتالی شدن،سیاست‌گذاران و طراحان برنامه باید توجه ویژه‌ای به موضوعات زیر داشته باشند:
1) فقدان اعتماد یا اعتماد نابرابر به خدمات مالی دیجیتال، سیستم مالی و نوآوری‌های تکنولوژیک در میان مصرف‌کنندگان و کارآفرینان میتواند مانع تلاش‌های مشارکت مالی وکاهش تاثیر مثبت بالقوه بر افراد و اقتصاد به‌عنوان یک کل شود. توابع اعتماد برای کاهش عدم اطمینان بهویژه در محیط‌های آنلاین مهم هستند. اگر افراد نگران عواملی چون حفظ حریم شخصی و امنیت یا عدم آشنایی با محصولات و ارائه‌دهندگان موجود باشند،برخی مواقع ممکن است سبب کاهش اعتماد یا اجتناب کامل از خدمات مالی دیجیتال شودکه منجر به از دست رفتن فرصت‌ها و حذف دیجیتال می‌شود.
2) قدرت بخشیدن به مصرف‌کنندگان،از جمله آسیب‌پذیرترین گروه‌ها،برای مقابله با انواع جدید محرومیت ناشی از سوء استفاده از منابع داده‌ای مختلف،مانند داده‌های بزرگ و پروفایل دیجیتال. امروزه نه تنها ارائه‌کنندگان مستقیم خدمات مالی مانند بانک‌ها بلکه سایر بازیگران از قبیل خرده فروشان آنلاین، پلت‌فرم‌های شبکه اجتماعی، ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی (ISP) و دولت‌ها به‌طور فزاینده‌ای مقادیر عظیمی از داده‌های شخصی را جمع‌آوری می‌کنند. بنابراین باید مصرف‌کنندگان و کارآفرینان به هویت دیجیتالی خود آگاه باشند و درک کنند که رد دیجیتالی آنها میتواند برای ارائه محصولات و خدمات خاص مورد استفاده قرار گیرد.
3) حمایت از مصرف‌کنندگان در معرض خطرِ اتکای بیش از حد بر دسترسی آسان به منابع آنلاین اعتبار و پتانسیل بالای بدهکاری از طریق آگاه ساختن وسوسه‌های دستیابی به اعتبار بدون توجه به عواقب آن.
4) محافظت از مصرف‌کنندگان و کسب و کارهای کوچک از افزایش آسیب‌پذیری در برابر جرائم دیجیتال مانند کلاهبرداری فیشینگ، هک کردن حساب و سرقت داده‌ها از طریق ارائه اطلاعاتی در مورد چگونگی تشخیص چنین فعالیت‌ها و مسوولیت آنها در قبال به حداقل رساندن این خطرات.
5) تحویل موثر ابتکارات مالی در مورد استفاده ایمن آموزش مالی DFS از طریق تمامی کانال‌های تحویل مربوطه از جمله دسترسی به ابزارهای دیجیتال و ارزیابی موثر برنامه‌ها به‌طور مرتب در دسترس قرار می‌گیرد.
6) بهره برداری از فرصت‌های ابزارهای دیجیتال برای مصرف‌کنندگان و کارآفرینان از طریق بهبود دسترسی به آموزش مالی، آزمایش و آزمون خطا در محیط کنترل شده مصنوعی برای تقویت اعتماد به نفس و تجربه بیشتر، آموزش بلندمدت از راه دور.
7) مشارکت سواد مالی دیجیتال در ابزارهای سنتی از طریق برگزاری منظم و به روز کمپین‌های آگاهی‌رسانی و وب‌سایت‌های آموزشی و پرداختن به نیازهای مخاطبان هدف خاص.