پشت‌پرده طولانی شدن صدور کارت ملی
عصر بانک؛فرآیند صدور کارت ملی هوشمند طولانی شده و در کنار این اعتبار کارت‌های ملی قدیمی هم به پایان رسیده و اکثر شهروندان برای دریافت خدماتی که احتیاج به اسناد هویتی دارد به مشکل خورده‌اند. در این بین تمام هجمه‌های حواشی کارت ملی هوشمند به آخرین سازمان مرتبط با این موضوع یعنی سازمان ثبت‌احوال بازمی‌گردد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این سازمان تا حد توان بهترین عملکرد را در این زمینه داشته، لکن عوامل دیگری این بحران را سبب شده است.
طرح تعویض کارت ملی‌های کاغذی با کارت ملی هوشمند از سال 91 با عنوان کلید ورود به دولت الکترونیک شروع شد. در روز‌های اولیه این طرح قرار بود تا پایان سال 95 تمام ایرانی‌ها یک کارت ملی هوشمند که اطلاعات هویتی و دیگر اطلاعات شخصی آن‌ها را در بر دارد، داشته باشند، اما این مهم تحقق نیافت و حتی در یک بازه زمانی صدور کارت هم متوقف شد. سازمان ثبت‌احوال به عنوان متولی جمع‌آوری اطلاعات هویتی شهروندان و صادر‌کننده نهایی کارت در مقام پاسخگو برآمد و دلیل طولانی شدن فرآیند صدور این کارت‌ها را تحریم و نرسیدن کارت‌های خام هوشمند اعلام کرد. البته در همین زمان یعنی تابستان سال 97 قول شروع تولید کارت ملی هوشمند ایرانی توسط سازمان ثبت‌احوال داده شد؛ کارت ملی‌ای که قرار بود با نمونه‌های خارجی هیچ تفاوتی نداشته باشد. زمان بهره‌برداری از کارت ملی ایرانی هم آبان ماه همان سال اعلام شد. حالا نزدیک به 9 ماه از زمانی که برای تولید کارت ملی ایرانی اعلام شده بود گذشته و خبری از کارت ملی ایرانی نیست.
پاشنه آشیل طرح دولت الکترونیک
بررسی‌ها نشان می‌دهد برای صدور کارت ملی هوشمندی 3 دستگاه دولتی باید عمده اقداماتی را انجام دهند که اگر هر کدام نتوانند وظیفه خود را بدرستی ایفا کنند، در روند صدور کارت ملی هوشمند اختلال ایجاد می‌شود. اصلی‌ترین قسمت کارت ملی هوشمند تراشه الکترونیکی است که هویت افراد در آن ذخیره شده است. درباره آنچه قرار است در این تراشه قرار بگیرد جزئیاتی در دست نیست و شرکت دولتی متیران وظیفه تامین قطعه و بارگذاری اطلاعات روی این تراشه‌ها را دارد. در حال حاضر به دلیل انحصاری بودن فعالیت این شرکت، احتمال اختلال روند صدور کارت ملی هوشمند در این مرحله وجود دارد. دومین دستگاه دولتی درگیر در این فرآیند شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی است که از سال گذشته تاکنون نه تنها نتوانسته بدنه کارت ملی هوشمند را تولید کند، بلکه عاجز از واردات آن هم بوده است. سومین نهاد فعال در این باره سازمان ثبت‌احوال است، در گزارش‌های قبلی درباره نقش این سازمان توضیح دادیم. هم‌اکنون خط چاپ اطلاعات هویتی روی کارت ملی هوشمند با ظرفیت کامل آمادگی صدور کارت ملی هوشمند را دارد، اما نبود کارت باعث کندی صدور آن شده است. با این توضیحات می‌توان بدنه کارت ملی هوشمند را پاشنه آشیل طرح دولت الکترونیک خواند.
قرار است تولید کنیم
با توجه به مشکلات پیش آمده و تحریم کارت‌های وارداتی، دوباره بحث تولید کارت ملی مطرح شده و قرار است طرح ساخت کارت استاندارد داخلی احیا شود. سیف‌الله ابوترابی، سخنگوی سازمان ثبت‌احوال در رابطه با شروع تولید کارت ملی هوشمند در داخل کشور، گفت: بیش ازیک سال و نیم است به دنبال تولید کارت ملی هستیم. اما باید توجه داشت که برابر بند «د» ماده 46 قانون محاسبات عمومی متولی تولید اوراق بهادار چاپخانه دولتی است. وی افزود: سازمان ثبت‌احوال در زمینه تامین بدنه کارت هیچ وظیفه‌ای ندارد و حتی تراشه‌گذاری هم به عهده ثبت‌احوال نیست. ثبت‌احوال تنها متولی جمع‌آوری اطلاعات اشخاص و صدور کارت است.
سخنگوی سازمان ثبت‌احوال اظهار داشت: دوستان ما در چاپخانه دولتی از مدت‌ها قبل تمام تلاش خود را برای تولید کارت ملی هوشمند بسیج کرده‌اند. شرکتی هم فعال در زمینه تراشه‌گذاری است؛ در دنیا فقط 4 کشور هستند که تراشه تولید می‌کنند و دلیل آن مقرون به صرفه نبودن تولید آن است. بدنه کارت توسط چاپخانه دولتی تولید و تراشه‌گذاری آن انجام می‌شود و درنهایت سازمان ثبت‌احوال هویت‌نگاری کارت‌ها را انجام می‌دهد. به عبارت بهتر، ثبت‌احوال در مرحله پایانی صدور کارت ملی قرار دارد و تا مرحله هویت‌نگاری، نهاد‌های دیگر باید کار کنند. وی گفت: تاکنون از جمعیت 62 میلیون نفری که واجد شرایط دریافت کارت ملی هوشمند هستند بیش از 51 میلیون و 500 هزار نفر مراحل تکمیل ثبت‌نام را انجام داده‌اند و از این جمعیت برای نزدیک به 46 میلیون نفر کارت صادر شده است. پیش‌بینی ما این است که بین 8 تا 10 میلیون نفر تا پایان امسال مراجعه کنند و مراحل تکمیل اطلاعات خود را انجام دهند. ابوترابی گفت: نزدیک به 5 میلیون نفری هم که در صف دریافت کارت هستند نباید به هیچ وجه نگران باشند، به دلیل اینکه نفس وجود فیزیکی کارت ملی هوشمند مهم نیست، بلکه زمانی که تکمیل اطلاعات در ثبت‌احوال انجام می‌شود دیگر هیچ نگرانی وجود ندارد؛ چرا که به تمام دستگاه‌ها بخشنامه‌ای صادر شده که در صورت استعلام برخط فرقی بین فردی که اطلاعات خود را برای دریافت کارت ملی هوشمند ارسال کرده و نگرفته است با کسی که موفق شده کارت بگیرد وجود نداشته باشد.
وی با بیان اینکه چاپخانه دولتی قول داده است تا پایان سال تمام نیاز به کارت ملی هوشمند را تامین کند، گفت: در حال حاضر ثبت‌احوال توان صدور ماهانه 5/2 میلیون کارت ملی هوشمند را دارد، این یعنی اگر بدنه کارت توسط چاپخانه تامین شود ما توان اینکه تمام کارت‌های افراد منتظر برای صدور کارت را صادر کنیم داریم.
برای استفاده از کارت رایزنی داشتیم
سخنگوی ثبت‌احوال در پاسخ به این سوال که مزایای کارت ملی هوشمند چیست؟ گفت: قرار است در صورت پوشش همگانی کارت ملی هوشمند اتفاقات بزرگی رخ دهد، اما به صورت اجمالی در بانک‌ها، ثبت اسناد و دستگاه‌های دولتی مختلف در جهت کاربردی کردن کارت ملی هوشمند جلساتی برگزار کرده‌ایم. وی افزود: نشست‌های فنی انجام شده و سخت‌افزار و نرم‌افزار لازم برای استفاده از فناوری این کارت‌ها در حال پی‌ریزی است. ابوترابی درباره مصداقی از مزایای کارت ملی هوشمند، گفت: سازمان ثبت اسناد در پی این است که برای احراز هویت و اطمینان‌بخشی در نقل و انتقالات کشور از کارت هوشمند استفاده کند به این صورت که کارت در دستگاه قرار گرفته و پس از بررسی اصالت آن و تطابق با اثر انگشت، معامله‌ها انجام شود. به این طریق دیگر شاهد هویت‌های جعلی یا کلاهبرداری نخواهیم بود.
سخنگوی سازمان ثبت‌احوال در پاسخ به این سوال که آیا مبلغی که مردم برای کارت پرداخت می‌کنند هزینه کامل صدور این کارت است یا یارانه‌ای هم از طرف دولت برای آن پرداخت می‌شود، گفت: هزینه‌ای که مردم پرداخت می‌کنند تنها بخشی از هزینه‌های کارت است. از سال 94 تا 97 یک ریال افزایش نرخ صدور کارت نداشته‌ایم با وجود اینکه نرخ دلار رشد قابل توجهی داشته است.
البته هزینه کارمزد برخی خدمات دفاتر پیشخوان اخیرا توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان افزایش یافت که به صورت جدی با افزایش هزینه خدمات در حوزه ثبت‌احوال مخالفت کردیم؛ حقیقت این است که با این گرانی‌ها نمی‌خواهیم باری بر دوش مردم اضافه شود، البته با در نظر گرفتن افزایش هزینه با اندک تغییراتی در قیمت‌ها موافقت کردیم. تلاش ما این بوده هم جانب مردم و هم جانب دفاتر پیشخوان را داشته باشیم.
کارت را می‌توانستیم تولید کنیم!
شواهد گویای این موضوع است که در همان سال 91 توان تولید بدنه کارت ملی هوشمند وجود داشته است. این موضوع را «علی صادقی» نخستین مجری طرح کارت ملی هوشمند که از وزارت صمت مامور به این اقدام شده بود، برای نخستین‌بار در گفتگو با ما افشا کرد. صادقی با بیان اینکه قابلیت تولید داخل بدنه کارت ملی هوشمند وجود داشت و حتی دستگاه‌های اجرایی هم همکاری مناسبی برای این مهم کردند تا حدی که موضوع تولید کارت ملی هوشمند به مرحله عملیاتی رسید، گفت: هزینه هر بدنه کارت ملی هوشمند در صورت وارداتی بودن به نسبت کیفیت بین 3 تا 4 یورو برآورد شد، اما قیمت تمام شده کارت ملی که توانستیم خودمان در ایران تولید کنیم 7/1 یورو بود.
اولین مجری طرح کارت ملی هوشمند با بیان اینکه گروهی متشکل از بنیاد تعاون سپاه، سازمان صنایع دفاع، شرکت مواد و قطعات الکترونیکی ایران، چاپ و نشر بانک ملی، مشاوران وزارت صمت و دانشگاه شریف وظیفه تولید کارت ملی هوشمند را بر عهده داشتند، خاطرنشان کرد: با همکاری تمام دستگاه‌های نام برده، یک مرکز تولید بدنه کارت راه‌اندازی شد. برای ایجاد زیرساخت‌های فنی کارخانه هم با یک شرکت آلمانی قراردادی بسته و ماشین‌آلات مورد نیاز هم خریداری شد، اما دولت تغییر کرد. وی گفت: البته این کارخانه هنوز هم وجود دارد و امروز مجموعه بسیار بزرگی است که کارت‌های مخابراتی را طبق قراردادی که با وزارت ارتباطات داشت ایجاد می‌کند، اما کارت ملی تولید نمی‌کند.
زیرساخت استفاده از کارت ملی هوشمند وجود ندارد
صادقی با بیان اینکه در حال حاضر هیچ زیرساختی برای استفاده از کارت ملی هوشمند به نسبت امکاناتی که می‌تواند داشته باشد وجود ندارد، گفت: اینکه دولت در این شرایط ارزی سخت یک کارت کاغذی را به کارتی دارای تراشه‌ای با ظرفیت حافظه 84 کیلوبایت مجهز کند که هیچ استفاده‌ای تاکنون برای آن شرح داده نشده، جای سوال دارد. در حال حاضر سامانه و سیستم‌های خدمات دهنده به این کارت وجود ندارد و آنطور که پیداست تا سال‌ها قرار است از این کارت هم به عنوان یک کارت معمولی و صرفا برای مشاهده چشمی استفاده شود.
صادقی گفت: دستگاه‌های مختلف وظایف خود را در ارتباط با کارت ملی هوشمند اجرایی نکرده‌اند، در اصل کارت ملی هوشمند قطعه‌ای از یک پازل بزرگ است و به تنهایی نمی‌تواند مزیتی برای شهروندان باشد. مدیر سابق وزارت صمت اظهار داشت: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وظیفه ایجاد بستر استفاده از کارت ملی هوشمند را داشت، اما آنطور که پیداست هیچ اقدام عملی در این رابطه انجام نشده است. استفاده از کارت قرار بود با تراشه آن باشد، اما زیرساخت بهره‌برداری از این اطلاعات موجود نیست. صادقی در پاسخ به این ادعای سازمان ثبت‌احوال مبنی بر اینکه قابلیت خواندن اطلاعات با کارتخوان‌های بانکی وجود دارد، گفت: این اظهار نظر بشدت غیر فنی است، اگر قرار بود از کارت‌ها در عابر بانک استفاده شود، چرا از کارت‌های معمولی مگنتی که قیمت بسیار پایین‌تری نسبت به کارت‌های هوشمند دارند استفاده نکردیم؟ بیشترین هزینه کارت‌های موجود تراشه الکترونیکی است که روی آن سوار است.
/وطن امروز