ID دیجیتال چیست؟
عصر بانک؛ID دیجیتال اگر خوب طراحی شود، علاوه بر آثار مثبت اجتماعی، دستاوردهای اقتصادی هم به دنبال دارد و آثار اقتصادی، یکی از جنبه‌های این تکنولوژی است که کمتر به آن توجه شده است. یک ID پیشرفته امکان ذخیره‌سازی یا مرتبط‌سازی اطلاعات اضافه را در مورد صاحب آن فراهم می‌کند، بنابراین فرآیند به اشتراک‌گذاری داده را تسهیل می‌کند. موسسه مک‌کینزی در تحقیقی جامع به این موضوع پرداخته و تقریبا 100 روشی را که ID دیجیتال در کشورهای برزیل، چین، اتیوپی، هند، نیجریه، انگلستان و آمریکا مورد استفاده قرار گرفته، تحلیل و بررسی کرده است.
ID دیجیتال چیست؟
برخلاف کارت شناسایی‌های چاپی مثل گواهینامه رانندگی یا پاسپورت، یک ID دیجیتال را می‌توان از طریق کانال‌های دیجیتال اعتبارسنجی کرد و منبع صدور آن می‌تواند دولت، کنسرسیومی از سازمان‌های خصوصی یا غیرانتفاعی یا یک فرد باشد. یک ID دیجیتال خوب، چهار ویژگی دارد: اول اینکه استانداردهای یک نهاد دولتی یا خصوصی معتبر را رعایت کرده باشد و برای انجام یکسری کارهای قانونی مهم مثل دسترسی به سیستم‌های آموزشی یا باز کردن حساب بانکی، اعتبار داشته باشد. دوم، انحصاری باشد. فردی که یک ID دیجیتال انحصاری دارد، فقط یک هویت با مشخصات ثابت در یک سیستم دارد؛ برخلاف شبکه‌های اجتماعی که یک فرد می‌تواند با هویت‌های متعدد در آن ظاهر شود. سوم، با رضایت فرد ثبت شده باشد. یعنی افراد آگاهانه اقدام به ثبت و استفاده از این ID دیجیتال کنند و بدانند کدام اطلاعات شخصی آنها ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد. و چهارم، حریم شخصی افراد را حفظ کند و بر داده‌های شخصی آنها کنترل داشته باشد. یعنی در مورد اینکه چه کسی و برای چه کاری به داده‌های شخصی فرد دسترسی داشته، شفاف‌سازی شود.
فرصت‌ها و ریسک‌ها
براساس داده‌های بانک جهانی، تقریبا یک میلیارد نفر در کل دنیا فاقد یک سند هویت قانونی هستند. همچنین 4/ 3 میلیارد نفر هم که نوعی کارت هویت قانونی دارند، توانایی محدودی برای استفاده از آن در دنیای دیجیتال دارند. 2/ 3 میلیارد فرد باقی مانده با کارت هویت قانونی خودشان می‌توانند در اقتصاد دیجیتال مشارکت داشته باشند، اما شاید نتوانند به‌صورت آنلاین، استفاده موثری از آن داشته باشند. ID دیجیتال با افزایش جامعیت (که امکان دسترسی گسترده‌تر به کالاها و خدمات را فراهم می‌کند)، با افزایش رسمیت (که باعث کاهش فساد و افزایش شفافیت می‌شود) و با توسعه دیجیتال‌سازی (که سهولت استفاده را به دنبال دارد)، باعث ارزش‌آفرینی اقتصادی می‌شود.
به علاوه، پیشرفت تکنولوژی و کاهش هزینه‌های اجرایی و همچنین دسترسی بیشتر به گوشی‌های هوشمند و اینترنت، فرصت ارزش‌آفرینی از طریق ID دیجیتال را رشد می‌دهد. زیرساخت‌های اصولی دیجیتال که از همه‌گیر شدن ID دیجیتال پشتیبانی می‌کنند، هر روز دسترس‌پذیرتر و کم‌هزینه‌تر می‌شوند. در حال حاضر، بیش از 4 میلیارد نفر در دنیا به اینترنت دسترسی دارند. یعنی تکنولوژی مورد نیاز برای ID دیجیتال حالا آماده و مقرون به‌صرفه‌تر از هر زمان دیگری است و این باعث می‌شود حتی اقتصادهای نوظهور هم کاغذبازی‌ها و روش‌های سنتی در ثبت اسناد و هویت را کنار بگذارند. اما ID دیجیتال هم مثل دیگر انواع نوآوری‌های تکنولوژیک (مثلا GPS) می‌تواند آسیب‌هایی به دنبال داشته باشد. متولیان انسانی سیستم‌های ID دیجیتال، اگر نیت‌های سوء داشته باشند، چه در نهادهای دولتی و چه در بنگاه‌های مربوط به بخش خصوصی می‌توانند به داده‌های شخصی افراد دسترسی و کنترل داشته باشند.
تاریخ نمونه‌های زشتی را از افشای اطلاعات شخصی افراد در سیستم سنتی به ما نشان داده است؛ از جمله زیر نظر گرفتن و آسیب رساندن به گروه‌های قومیتی یا مذهبی. بنابراین، ID دیجیتال هم اگر به درستی طراحی نشود، می‌تواند به شیوه‌های هدفمندتری علیه منافع یکسری افراد یا گروه‌ها مورد استفاده قرار بگیرد؛ مثلا سوء‌استفاده مالی، دستکاری نتایج انتخابات سیاسی و کنترل اجتماعی گروه‌های خاص از طریق نظارت و محدودیت دسترسی آنها به کارکردهایی همچون پرداخت مالی، سفر و رسانه‌های اجتماعی. طراحی سیستم دقیق با حفظ اصول حریم شخصی، فرآیندهای به شدت کنترل‌شده و نظارت عمیق و نیز تنظیم قوانین سفت‌و‌سخت برای تخطی از این موارد، می‌تواند از این ریسک‌ها تا حدی جلوگیری کند.
افراد و نهادها چگونه از ID دیجیتال منتفع می‌شوند؟
افراد حقیقی می‌توانند در شش نقش مختلف مصرف‌کننده، کارگر، بنگاه خرد، مالیات‌دهنده و ذی‌نفع، فعال مدنی و صاحب دارایی، از ID دیجیتال برای تعامل با کسب‌وکارها، دولت‌ها و افراد دیگر استفاده کنند. به همان نسبت، نهادها هم می‌توانند در جایگاه‌های مختلفی مثل ارائه‌دهنده تجاری کالا و خدمات (برای تعامل با مصرف‌کننده‌ها)، کارفرما (برای تعامل با نیروی کار)، ارائه‌دهنده کالا و خدمات عمومی (برای تعامل با افراد ذی‌نفع)، دولت (برای تعامل فعالان مدنی) و ثبت‌کنندگان دارایی (برای تعامل با صاحبان دارایی)، از اطلاعات هویتی یک فرد استفاده کنند. تحقیق مک‌کینزی نشان داده از میان مزایای استفاده از ID دیجیتال در دنیا، چهار عامل افزایش استفاده از خدمات مالی، افزایش دسترسی به اشتغال، افزایش بهره‌وری در کشاورزی و صرفه‌جویی زمانی، بیشترین نقش را در ارزش‌آفرینی اقتصادی مستقیم برای افراد حقیقی داشته‌اند.
همچنین پنج منبع اصلی ارزش برای نهادها – چه دولتی و چه خصوصی – عبارتند از: صرفه‌جویی در هزینه‌ها، کاهش فساد، افزایش فروش کالا و خدمات، افزایش بهره‌وری نیروی کار و بالا رفتن درآمدهای مالیاتی. ID دیجیتال با فراهم کردن امکان قانونی‌تر کردن جریانات اقتصادی، برخورداری تعداد بیشتری از افراد از یکسری خدمات و دیجیتال‌سازی تعاملات حساس نیازمند اعتبار بالا، می‌تواند روشی قوی در راستای افزایش رشد اقتصادی باشد و برای کشورها ارزش اقتصادی ایجاد کند. تحقیقات مک‌کینزی در هفت کشور نام برده در ابتدای متن، نشان می‌هد در صورت پوشش کامل ID دیجیتال این ارزش اقتصادی تا سال 2030 معادل 3 تا 13 درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) است. البته یک ID دیجیتال خوب، خود به خود ارزش ایجاد نمی‌کند. برای بهره بردن از مزایا و به حداقل رساندن ریسک‌های آن، طراحی یک سیستم دقیق و هوشمند و سیاست‌های متناسب‌سازی شده دولتی مورد نیاز است.