ققنوس، زیرساختی برای تبدیل دارایی‌های غیرمولد به دارایی‌های مولد بانک‌ها
عصر بانک؛یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چالش‌هایی که بانک‌های کشور با آن سروکار دارند، موضوع دارایی‌های مازاد آن‌ها است. بخش عمده‌ای از دارایی‌های مازاد سیستم بانکی کشور به‌صورت غیرمولد هستند که هزینه زیادی بر نظام بانکی تحمیل می‌کنند. بخشی از این دارایی‌های غیرمولد، معوقات بانک‌ها هستند و برخی هم دارایی‌های مازاد، املاک و بنگاه‌هایی که بانک‌ها تملک کرده‌اند. همچنین بخشی از دارایی‌های ملکی و تملیکی بانک از چرخه سودآوری و سوددهی در ساختار اعتباری خارج شده و نگهداری از آن‌ها زمینه‌های زیان‌دهی بانک‌ها را فراهم می‌کند. این در حالی است که در صورت امکان فروش این دارایی‌های مازاد، درآمد حاصل از آن باعث افزایش سرمایه در گردش بانک خواهد شد که این امر زمینه ارائه تسهیلات و خدمات مطلوب‌تری را برای مشتریان و سهامداران فراهم می‌آورد و به نوعی بانک‌ها را از مسیر بنگاه‌داری به سمت مسیر بانکداری واقعی سوق می‌دهد که نه‌تنها به سود بانک، بلکه به سود اقتصاد کل کشور نیز هست.
شبکه ققنوس راهکاری نوین است برای حل این مسئله که حاصل مشارکت 4 بانک بزرگ کشور ازجمله بانک‌های ملی، ملت، پارسیان، پاسارگاد و گروه توسن است. راه‌حلی که شبکه ققنوس ارائه می‌کند بدین‌صورت است که مالکیت ملک موردنظر پس از تبدیل به واحدهای اسمی کوچک‌تر به نام توکن عرضه می‌شود و تمام افرادی که تمایل به سرمایه‌گذاری دارند می‌توانند با خرید این توکن‌ها، عملاً به نسبت توکن‌هایی که خریداری کرده‌اند صاحب بخشی یا تمام آن ملک یا املاک شوند به‌طوری‌که حتی این امکان برای افراد وجود داشته باشد که با سرمایه خیلی اندک، یک متر از یک برج تجاری بزرگ را خریداری کنند. با مسعود پشم‌چی معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان درباره راه‌حلی که ققنوس در خصوص حل مسئله املاک مازاد و غیرمولد بانک‌ها ارائه می‌دهد، گفت‌وگو کردیم.
معضلی به نام املاک مازاد بانک‌ها
مشکلی که به‌شدت روی آن تأکید می‌شود و رئیس‌کل بانک مرکزی نیز در سخنرانی‌های مختلف آن را مطرح کرده است و بخش زیادی از ناتراز بودن صورت‌های مالی بانک‌ها نیز به آن مربوط می‌شود، موضوع دارایی‌های غیرمولد بانک‌ها است که بخش بزرگی از این دارایی‌ها، املاک هستند که به آن‌ها املاک تملیکی گفته می‌شود؛ اما بانک‌ها وثایق دیگری غیر از املاک نیز دارند که مجبور به تملیک آن شده‌اند. مسعود پشم‌چی درباره جزئیات این موضوع گفت: «از دیگر وثایق بانک‌ها، کارخانه‌ها هستند که بانک‌ها به دلیل بحث تملیک و تسهیلات مجبور شده‌اند آن‌ها را در اختیار بگیرند و استفاده خاصی نیز از آن‌ها نمی‌شود و به‌صورت غیرمولد، دارایی بانک را بلوکه کرده‌اند و امکان اینکه این دارایی به آن چرخه زاینده برگردد و مجدداً بتواند به مردم تسهیلات دهد و سودآوری سالمی برای بانک ایجاد کند را از بین برده است. از طرفی زمانی که این دارایی‌ها در اختیار بانک قرار می‌گیرد، مشکلی که ایجاد می‌کند این است که چون کسب‌وکار بانک این موضوع نیست، بی‌مصرف باقی می‌ماند و نهایتاً تخریب می‌شود در صورتی که اگر بتوان این کارخانه را به چرخه تولید بازگرداند اتفاق خوبی می‌افتد.»
مشکل بانک‌ها در فروش املاک مازاد
مسعود پشم‌چی معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان درباره چالشی که بانک‌ها با املاک مازاد و غیرمولد خود روبه‌رو هستند، گفت: «بیشترین مشکلی که بانک‌ها بر سر فروش املاک خود دارند، بحث‌های حقوقی آن‌ها است. برای مثال ملکی وجود دارد که مشکل معارضی، ثبتی و متصرف دارد و تا زمانی که رفع تصرف شود و مشکلات حقوقی آن نیز رفع شود، مدت‌زمان زیادی طول می‌کشد. همچنین یکی دیگر از مشکلاتی که در زمان فروش پیش می‌آید، وجود شریکی است که تا زمان خارج شدن ملک از تملک نیز وجود دارد و باعث ایجاد مشکلاتی در فروش این املاک در کوتاه‌مدت می‌شود. حالا تصور کنید بتوانیم به کمک راهکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات، منابع خردی که به دنبال سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت هستند، را برای خرید این املاک جذب کنیم و بعد از رفع مسائل حقوقی آن ملک، این خریداران خرد نیز در رشد قیمت این املاک سهیم باشند.»
به گفته پشم‌چی، مهم‌ترین موضوع با توجه به وضعیت پرنوسان ملک و مسکن این است که بانک‌ها بسیاری از این املاک را برای فروش می‌گذارند ولی به این دلیل که املاک با قیمت بالایی به تملک بانک در آمده است، ممکن است در بازار به فروش نرود و اکثر مزایده‌های بانک‌ها نیز موفق نیستند و تنها بخش کوچکی از مزایده‌های بانک‌ها به فروش می‌رود. درنتیجه این املاک در سبد دارایی بانک باقی می‌مانند.»
معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان همچنین به این موضوع اشاره کرد که برای مرتفع شدن این معضل، بانک‌ها راهکارهای زیادی برای آن چاره‌اندیشی کرده‌اند. برای مثال در دوران رکود، بانک‌ها تسهیلاتی را در فروش و مزایده املاک خود و همین‌طور فروش‌های اقساطی قرار دادند ولی با تمام این موارد هنوز هم یکی از مهم‌ترین مشکلات بانک‌ها، بحث دارایی‌هایی از این جنس است.
او در ادامه به زیرساخت ققنوس به‌عنوان یک راهکار در این زمینه اشاره کرد و گفت: «با ورود فناوری بلاکچین و به‌طور خاص زیرساخت ققنوس به این موضوع، راهکار دیگری نیز ایجاد خواهد شد تا بانک‌ها بتوانند از آن استفاده کنند و با ورود دارایی‌هایی از جنس املاک تملیکی خود و انتشار توکن بر پایه آن، دارایی‌های غیرمولد خود را به دارایی مولد تبدیل و از آن انجماد دارایی‌های خود جلوگیری کنند.»
به عقیده معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان، زیرساخت ققنوس می‌تواند راه گریزی در شرایط بحران فعلی و کمک‌کننده‌ای به اقتصاد کشور باشد.
ارزش‌افزوده‌های ققنوس
معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان در پاسخ به این سؤال که زیرساخت ققنوس چه ارزش‌افزوده فنی را ایجاد می‌کند که خود بانک‌ها نمی‌توانند آن را ایجاد کنند، گفت: «اولین ارزش‌افزوده‌ای که ققنوس ایجاد می‌کند، گرد هم آوردن چهار بانک بزرگ کشور است؛ بنابراین ورود سازمان‌ها و بانک‌های بیشتر بخصوص در حوزه میزبانی، می‌تواند ارزش‌افزوده بیشتری را ایجاد کند که به‌تدریج توسعه استفاده از این شبکه و ایجاد مقبولیت و محبوبیت در جامعه را به دنبال خواهد داشت. همچنین این زیرساخت، کارهای موردی که توسط سازمان‌ها و بانک‌ها انجام می‌شود را به یکدیگر وصل و یک زیرساخت بر مبنای اعتماد فراهم می‌کند تا بتوانند بین یکدیگر یک پلتفرم و یک زبان مشترک داشته باشند. در نتیجه اگر فردی به‌عنوان‌مثال رمزارز پیمان که با پشتوانه طلا منتشر می¬شود و یا توکن املاک که با پشتوانه املاک بانکی منتشر می‌شود را از بانک پارسیان خریداری کرد، می‌تواند آن را درجاهای دیگر نیز استفاده کند؛ یعنی یک پلتفرم و زبان مشترک و یک دارایی قابل‌ارائه و قابل‌دستیابی در نودهای مختلف را خواهد داشت.»
چه املاکی می‌توانند در شبکه ققنوس توکن‌سازی شوند؟
به گفته معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان در حال حاضر بانک‌ها در پروژه‌های سرمایه‌گذاری زیادی شرکت کرده‌اند. برای مثال در ساخت پروژه‌های اداری، تجاری و مسکونی که این نوع املاک نیز می‌توانند وارد این زیرساخت شوند و پشتوانه توکن املاک قرار گیرند. چراکه آن‌ها دارایی‌های شفافی هستند و طرح‌های اقتصادی مشخصی دارند و ارزش دارایی آن‌ها به‌صورت کارشناسی از قبل مشخص شده است.
پشم‌چی همچنین به ساختمان‌های اداری و شعب بانک‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «ساختمان‌های اداری و شعب بانک‌ها نیز می‌توانند به‌عنوان پشتوانه توکن املاک قرار گیرند و هر زمانی که ملک و دارایی از بانکی به این زیرساخت منتقل شد، آن بانک دیگر مالک آن ملک یا دارایی نخواهد بود و تنها مانند یک مستأجر استفاده‌کننده خواهد بود. برای مثال ملکی که به‌عنوان شعبه بانک استفاده می‌شود، باید مال‌الاجاره توسط بانک برای آن پرداخت شود؛ یا مثلاً اگر پروژه سرمایه‌گذاری به این زیرساخت منتقل شد، دارندگان آن توکن می‌توانند از عواید آن سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند.»