اعضای هیات علمی در دنیا چقدر حقوق می‌گیرند؟
عصر بانک؛استخوان‌بندی دانشگاه‌ها به استادان و اعضای هیات‌علمی و میزان پیشرفت کشورها به دانشگاه‌های آن وابسته است، بنابراین باید بپذیریم که اعضای هیات‌علمی موتور محرکه توسعه علمی، فناوری و نوآوری هستند. در تمام کشورهای جهان به نسبت حقوقی که برای پرسنل بخش عمومی و خصوصی پرداخت می‌شود، سهم قابل‌توجهی از آن به اعضای هیات‌علمی‌شان می‌رسد، چراکه معتقدند بدون حضور اساتید موتور پیشرفت کشور خاموش می‌شود. بررسی میزان دستمزد این قشر می‌تواند ارزش جوامع مختلف را برای کار دانشگاهی نشان دهد، اما پرداختن به این موضوع و یافتن اطلاعات کامل، به‌روز و قابل‌مقایسه از کشورهای مختلف به‌راحتی امکان‌‌پذیر نیست. در این گزارش میزان حقوق دریافتی مدرسان سه کشور چین، انگلستان و آمریکا و عواملی را که بر میزان حقوق آنها تاثیر می‌گذارد، بررسی کردیم.
در آمریکا میزان دریافتی حقوق اعضای هیات‌علمی در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی متفاوت است؛ همچنین حقوق اساتیدی که در دانشگاه‌های سواحل شرقی و غربی آمریکا واقع شده‌اند، بیشتر از حقوقی است که اساتید در دانشگاه‌هایی که در شمال و جنوب و مرکز قرار دارند، دریافت می‌کنند. اما علت این تفاوت حقوق چیست؟ سطح زندگی در شرق و غرب بالاست، در نتیجه به مدرسان حقوق بیشتری پرداخت می‌شود تا بتوانند از عهده زندگی برآیند. فارغ از تفاوت حقوق در مکان‌های مختلف و همچنین دانشگاه‌های خصوصی و دولتی، ملاک‌هایی نیز برای پرداخت در نظر گرفته شده است. مسئولان آمریکایی به اعضای هیات‌علمی خود برنامه‌هایی ارائه می‌دهند و هرچه استادان بتوانند این برنامه‌ها را در طول سال بیشتر محقق کنند، به همان نسبت حقوق‌شان اضافه می‌شود. مسئولیت اساسی اعضای هیات‌علمی در ابتدا تدریس است، اما در کنار آن در رشته‌های تخصصی خود تحقیق کرده و یافته‌های علمی خود را در قالب مقالات پژوهشی و کتاب منتشر می‌کنند. در آمریکا ماندگاری عضو هیات‌علمی به انتشارات، تحقیقات و نتیجه تحقیقات که در قالب مقالات منتشر می‌شود، بستگی دارد. حقوق اساتید برحسب نوع دانشگاه، منطقه و اینکه کجای آمریکاست، تبحر، سال‌های تجربه، مدرک تحصیلی و قراردادی یا رسمی بودن (که از دانشگاهی به دانشگاه دیگر فرق می‌کند) متفاوت است. نکته دیگر اینکه در این کشور آنها هر دو هفته یک بار دستمزد می‌گیرند. در انگلستان نیز اعضای هیات‌علمی باید کار کرده و تولید داشته باشند و نیازهای جامعه را درک کنند. یک فرد تا شرایط کسب مرتبه دانشیاری را نداشته باشد، با او قرارداد بسته نمی‌شود و تنها همزمان با دانشیاری قراردادشان رسمی قطعی می‌شود.
حداقل دستمزد کارگران در آمریکا در این کشور ساعتی هفت دلار معادل هزار و 120 دلار در ماه است. حقوق یک استاد تمام حدود هفت برابر یک شهروند عادی است. در انگلستان نیز حقوق یک کارگر ماهی هزار و 643 دلار معادل 1272 پوند است؛ یعنی یک هفتم حقوق یک استاد. در ایران حقوق اعضای هیات‌علمی از هشت تا 15 میلیون تومان است و این در حالی است که کف حقوق در کشور ما کمتر از دو میلیون تومان است؛ یعنی اعضای هیات‌علمی چهار تا هشت برابر شهروند عادی دریافتی دارند.
در اینجا بد نیست نگاهی به شرایط و سازوکار تعیین حقوق اعضای اساتید دانشگاه در کشورهای مختلف داشته باشیم.
آمریکا
کسانی که PhD خود را گرفته و در حال انجام کارهای تحقیقاتی هستند، در ماه سه هزار و 750 دلار، مربیان ماهانه چهار هزار و 700 دلار، استادیاران پنج هزار و 900 دلار، دانشیاران 6 هزار و 200 دلار و استادتمام در ماه هشت هزار و 700 دلار دریافت می‌کنند.
جعفر مهراد، چهره ماندگار علمی کشور و رئیس کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز حقوق دریافتی اساتید این کشور را به صورت سالانه توضیح می‌دهد. به گفته او، حقوق سالانه یک عضو هیات‌علمی با درجه استادی که در دانشگاه‌های دولتی مشغول تدریس و تحقیق است، بالغ بر 113 هزار دلار است. در این دانشگاه‌ها متوسط حقوق دانشیاران بالغ بر 80 هزار و استادیاران بیش از 70 هزار دلار است. با این اوصاف به نظر می‌رسد یک عضو هیات‌علمی حقوق مکفی برای زندگی دریافت می‌کند.
حقوق استادان در دانشگاه‌های خصوصی آمریکا مقداری از دانشگاه‌های دولتی بیشتر است. آنطور که مهراد می‌گوید، یک عضو هیات‌علمی تمام‌وقت با درجه استادی در دانشگاه‌های خصوصی به‌طور متوسط سالانه بیش از 120 هزار دلار دریافت می‌کند. متوسط حقوق دانشیاران و استادیاران نیز به ترتیب بیش از 81 هزار دلار و 67 هزار دلار است.
همان‌طور که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد، حقوقی که دانشگاه‌های سواحل شرقی و غربی آمریکا (شرق و غرب آمریکا) به اعضای هیات‌علمی پرداخت می‌کنند، بیشتر از حقوقی است که اساتید در سایر دانشگاه‌ها مثلا دانشگاه‌هایی که در شمال و جنوب و مرکز قرار دارند، دریافت می‌کنند.
چهره ماندگار علمی کشور در سخنان خود متوسط دستمزد این مناطق را هم بررسی می‌کند. آنطور که او توضیح می‌دهد، متوسط درآمد یک استاد در ایالت کالیفرنیا بیش از 131هزار دلار است. یک عضو هیات‌علمی با درجه استادی در ایالت ماساچوست یعنی در شمال‌شرق آمریکا بیش از 101هزار دلار، در نیویورک حدود 124هزار دلار و در نیوجرسی که همسایه نیویورک است، بیش از 127هزار دلار دریافت می‌کند.
حقوق اعضای هیات‌علمی در رشته‌های مختلف تحصیلی نیز با یکدیگر متفاوت است. مهراد در این‌باره هم توضیح می‌دهد: «برای مثال اعضای هیات‌علمی که در دانشکده‌های حقوق تدریس و تحقیق می‌کنند، سالانه مبلغی بیش از 137 هزار دلار و استادانی که در رشته‌های علوم بهداشتی تخصص دارند، رقمی بالغ بر 162 هزار دلار دریافت می‌کنند. در رشته‌های اقتصاد 117 هزار دلار، مهندسی 109 هزار دلار و در تجارت، بازرگانی و کسب‌وکار به‌طور متوسط 102 هزار دلار حقوق یک عضو هیات‌علمی با درجه استادی است.»
پرداخت حقوق برای اساتید در دانشگاه‌ها نیز فرق دارد. چهره ماندگار علمی کشور می‌گوید: «به‌طور متوسط در دانشگاه یوسی‌ال که جزء 10 دانشگاه برتر آمریکا است، حقوق اعضای هیات‌علمی در دامنه‌ای بین 93 هزار و 590 دلار تا 337 هزار دلار است. یک استاد تمام‌وقت در دانشگاه هاروارد که در شرق آمریکا قرار دارد، به‌طور متوسط سالانه حقوقی برابر با 198 هزار دلار و یک دانشیار در دانشگاه استنفورد که در کالیفرنیا قرار دارد، حقوقی برابر با 154 هزار دلار دریافت می‌کند.»
چین
در چین اما داستان کمی متفاوت‌تر است؛ میزان پولی که چینی‌ها دریافت می‌کنند، کمتر از آمریکایی‌هاست، اما همان مقدار هم مبلغ قابل‌توجهی است. مهراد توضیح می‌دهد: «حقوق اساتید در چین به صورت ماهانه رقمی برابر پنج هزار و 733 دلار و حقوق اعضای هیات‌علمی با درجه استادی نیز ماهانه 9 هزار و 485 دلار است.»
به گفته این چهره علمی کشور، در چین پروژه‌ای به نام 1000 وجود دارد که طبق این پروژه برترین دانشگاه این کشور، پژوهشگران جهان را جذب می‌کند. آمریکایی‌های چینی‌تبار که در آمریکا مشغول هستند و در اوج تحقیقات علمی و در مزرهای دانش حرکت می‌کنند، بسیار مایلند به چین بازگشته و جزء پروژه هزار شوند، چراکه حقوقی که به او پرداخت می‌شود، بسیار بالاتر از حقوقی است که در آمریکا می‌گیرد.
انگلستان
در انگلستان مدرسان بسته به مسئولیتی که دارند پول می‌گیرند و باید یک تا سه سال عضویت هیات‌علمی وضعیت خود را تبدیل به رسمی کنند. یک عضو هیات‌علمی باید بتواند جایگاه خود را با انجام تحقیقات علمی و انتشار مقالات یا تولید اختراعات و نوآوری و تدریس تثبیت کند که فاصله زمانی آن یک تا سه سال است. حقوق یک مربی بین دو هزار و 800 تا 3500 پوند، استادیار سه هزار و 500 تا 4600 پوند و استاد چهار هزار و 553 تا هشت هزار و 900 پوند است. متوسط حقوق یک عضو هیات‌علمی در سال 63 هزار و 244 پوند است.
مهراد از میزان دریافتی‌ها در انگلستان هم صحبت به میان می‌آورد: «در انگلستان پرداخت حقوق برای اعضای هیات‌علمی از دانشگاهی به دانشگاه دیگر متفاوت است. به‌طور مثال، در دانشگاه علوم سیاسی و اقتصاد لندن که یکی از بهترین دانشگاه‌های دنیا است، حقوق سالیانه برابر با 87 هزار و 629 پوند است. یا در دانشگاه کوئینز بلفاست 81 هزار و 771 پوند و در امپریال کالج لندن 80 هزار و 878 پوند و دانشگاه لیدز برابر با 80 هزار و324 پوند است.»
مهراد درباره هند نیز می‌گوید: «هند یک کشور دموکراتیک است، اما از نظر علم در حال توسعه است و در جایگاه بین‌المللی رتبه‌های قابل‌توجهی ندارد؛ البته به جز موسسات فناوری هند در کلکته. موسسه فناوری هند در بمبئی 700 پست عضو هیات‌علمی دارد که نصف یعنی 350 عضو آن را برای جذب پژوهشگران خالی گذاشته و علتش این است که این استادان عملکرد آن موسسه را از نظر آموزشی، تحقیقاتی، نوآوری و فناوری بالا ببرند و هم اینکه این موسسه در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی مثل تایمز رتبه خوبی به دست آورد.»