آینده ارزهای مجازی به کدام سمت می‌رود؟
عصر بانک؛افت قیمت بیت‌کوین به این خاطر است که از ظهور آن در یک دهه پیش تاکنون، این ارز دیجیتالی در مرکز یکی از بزرگ‌ترین حباب‌های اقتصادی تاریخ گرفتار شده است.
دو پیتزا به قیمت 10 هزار بیت‌کوین
بیت‌کوین از زمان ظهورش در سوم ژانویه سال 2009 تاکنون روند صعودی و خیره‌کننده‌ای را پشت سر گذاشته است. بیت‌کوین به‌عنوان یک ارز دیجیتالی ظهور کرد تا صنعت پولی و مالی سنتی را با کدهای رمزنویسی شده کنار بگذارد. در ماه می سال 2010 بود که اولین خرید با استفاده از بیت‌کوین گزارش شد؛ دو پیتزای بگیر و ببر با 10هزار بیت‌کوین خریداری شده بود که در آن زمان ارزشی برابر 30 دلار داشت. اما در سال‌های اخیر بیت‌کوین به‌عنوان ابزاری برای مبادله و معامله، کارآیی کمتری پیدا کرده است و بیشتر به‌عنوان عاملی برای ایجاد هیجان و روندهای مالی شناخته می‌شود.
این ارز دیجیتالی حالا شباهت‌هایی با حباب‌های اقتصادی مهم تاریخ مانند جنون گل لاله در سال 1637 دارد. حباب اقتصادی جنون گل لاله در سال‌های میلادی 1634 تا 1637 رخ داد که در آن با افزایش چشمگیر قیمت پیاز گل لاله و سقوط ناگهانی آن نخستین حباب اقتصادی ایجاد شد. بیت‌کوین هم روند رشد عجیب و چشمگیری را طی کرده است؛ این ارز دیجیتالی رشد تا بیش از هزار درصد را تجربه کرده و گاهی حتی در یک روز افزایش 2 هزار و 500 دلاری هم داشته است تا در نهایت و درست قبل از کریسمس سال 2017 به ارزش تقریبی 20 هزار دلار رسید. با این حال اما این ارز دیجیتالی در سال گذشته میلادی یک دوره سقوط را تجربه کرده و آخر هفته گذشته به ارزش 3 هزار و 780 دلاری رسید تا بسیاری از سرمایه‌گذاران را مایوس و طرد کند.
مادر حباب‌های اقتصادی
«نوریل روبینی» مشاور اقتصادی سابق کاخ سفید و یکی از معدود اقتصاددانانی که بحران اقتصادی سال 2008 را پیش‌بینی کرده بود، یکی از منتقدان سفت و سخت بیت‌کوین است. او ماه گذشته و در توییتی این ارز دیجیتالی را مادر تمام حباب‌های اقتصادی خوانده و دیگر ارزهای مجازی مشابه آن مانند اتریوم و لیت‌کوین را کپی‌های ناشیانه آن می‌داند. اما با وجود اخطارهای هشداردهنده از طرف اقتصاددانان بزرگ و همچنین فعالان صنعت مالی که بیت‌کوین را ابزاری برای اسکمرها، هکرها و تروریست‌ها می‌دانند، همچنان طرفداران این ارزهای مجازی بسیار زیاد هستند.
ارز دیجیتالی بیت‌کوین در ابتدا به‌عنوان چیزی بیش از یک فرصت میلیونر شدن برای سرمایه‌گذاران معرفی شد. تکنولوژی پشت این پدیده، توجه کسب و کارها و بنگاه‌های تجاری را به خود جلب کرد و ساختار رو به رشد آن آینده جدیدی را خارج از سیستم سنتی مالی فعلی، پیش روی سرمایه‌گذاران ترسیم کرد. یک دهه پیش وقتی بیت‌کوین معرفی شد، خالق آن – شخص یا گروهی ناشناس که با نام ساتوشی ناکاموتو در دنیا شناخته می‌شود- پیامی مبنی بر این منتشر کرد که این ارز دیجیتالی که سوم ژانویه سال 2009 معرفی شد، دومین کمک مالی برای بانک‌ها بوده؛ پیامی که به وضوح اعلام می‌کرد بیت‌کوین خارج از سیستمی قرار دارد که به طرز بدی شکست خورده و دیگر قابل اعتماد نیست. این ایده مستقیما از مدرسه اقتصاد اتریش با کمی طعم دولت‌ستیزی بیرون آمد و با ارائه آزادی فردی بیشتر، راهی را برای جلوگیری از دسترسی دولت و کنار زدن قدرت شرکتی و سیستم بانکی فراهم می‌کرد.
ظهور ارز دیجیتالی بیت‌کوین، نشان از بازگشت به روزهای پول و پس‌انداز خصوصی و فعالیت غیرمجاز بعضی بانک‌ها در مراحل اولیه توسعه اقتصادی غرب در نیمه قرن نوزدهم دارد؛ زمانی که آمریکا در حال گسترش اقتصاد غرب بود و کمپانی‌های ریلی و شرکت‌های ساختمانی هزاران اسکناس را منتشر و بین این بانک‌ها رد و بدل می‌کردند. با ظهور بیت‌کوین، کم‌کم در سال 2017 مدل‌های تقلیدی از آن هم متولد شدند به امید اینکه بتوانند با موج استقبال از آن همراه شوند. این ارزهای مجازی در فرآیند عرضه اولیه سکه یا ICO معرفی شدند و اتفاقا مورد بعضی سوءاستفاده‌ها و کلاهبرداری قرار گرفتند. در دوره پول خصوصی که دولت‌ها را مجبور به ایجاد یک تک‌قطبی ارزی زیر سایه سیستم بانکی مرکزی کرد، به نظر می‌رسد بیت‌کوین آینده‌ای سیستماتیک، باقاعده و روشن‌تری را ترسیم می‌کند.
بلاک‌چین راهگشای آینده
دولت انگلستان بعد از آنکه چند نفر از اعضای پارلمان هشدار دادند که ارزهای مجازی وابسته به غرب وحشی هستند و افراد را در معرض خطرات مختلفی قرار می‌دهند، در مقابل افزایش قدرت و نفوذ ارزهای دیجیتالی موضع گرفته است. بانک‌های مرکزی از جمله بانک انگلستان در حال بررسی وضعیت ارزهای مجازی است، در حالی که بعضی کشورها به دنبال ایجاد ارز مجازی اختصاصی خودشان هستند. با این همه و صرف‌نظر از ضرر چند میلیون دلاری که بعضی سرمایه‌گذاران بیت‌کوین تجربه کردند، صعود و نزول بیت‌کوین توجه بسیاری را به تکنولوژی زیرساختی این ارز مجازی یعنی بلاک‌چین معطوف کرد. این تکنولوژی می‌تواند در آینده ساختار پرداخت‌های شرکتی یا انتقال اطلاعات را متحول کند.
«کیران ناگاراج» از شرکت حسابرسی KPMG می‌گوید این روزها بسیاری از مدیران شرکت‌ها درباره چگونگی استفاده از ارزهای دیجیتالی یا تکنولوژی بلاک‌چین می‌پرسند. او می‌گوید: «افزایش اعتبار بیت‌کوین، نوعی آگاهی در این زمینه ایجاد کرد تا بسیاری از بخش‌ها و تجارت‌های مختلف به فکر استفاده و بهره از این ابزار جدید تکنولوژی بیفتند.» با این همه اما نگرانی‌ها و دغدغه‌های جدی درباره این وجود دارد که موج سرمایه‌گذارانی که در سال گذشته میلادی مشتاقانه ارزهای مجازی را خریدند، رو به افول باشد. در همین حال موسسه مشاوره مالی JP Morgan هم هشدار داده است که این روزها افراد آگاه‌تر و باتجربه‌تر بازارهای مالی ترجیح می‌دهند که از شر بیت‌کوین خلاص شوند تا بخواهند در آن سرمایه‌گذاری کنند.
ارزشمند مثل طلا یا حبابی پرخطر
در سال گذشته میلادی تخمین‌های اولیه درباره ارزش آینده بیت‌کوین زده شده بود. «جان مک‌آفی» موسس شرکت معروف امنیت نرم‌افزاری به همین نام پیش‌بینی کرده بود که ارزش این ارز مجازی تا پایان سال 2020 به 500 هزار دلار برای هر بیت‌کوین خواهد رسید. حتی بعضی از کارشناسان تخمین زدند که بیت‌کوین در آینده نه چندان دور می‌تواند ارزشی به اندازه طلا داشته باشد. بسیاری معتقدند که بیت‌کوین می‌تواند هر ارزشی را که به آن داده می‌شود، داشته باشد؛ چون اکثریت جامعه درباره ارزشمند بودن آن توافق نظر دارند و البته اینکه دلیلی وجود ندارد که بیت‌کوین با وجود آنکه ماهیت فیزیکی ندارد، ارزشمند نباشد. این دسته از افراد معتقدند که ماهیت مجازی بیت‌کوین محدودیت‌های رایج برای پول یا طلا را از بین می‌برد و به این ترتیب می‌تواند به راحتی در میان نسل جدید و جوان جای خودش را پیدا کند.
با ورود بیت‌کوین به 10 سالگی، پیش‌بینی‌ها و انتظارات از آینده آن نه چندان هیجانی و معتدل است. «استفن اینز» رئیس بخش معاملات آسیای پاسیفیک در شرکت مبادلات ارزی Oanda نسبتا خوش‌بین است. او می‌گوید: «هنوز شرایط کمی ریسکی و پرخطر است، اما فکر می‌کنم حالا باید خوش‌بین‌تر بود. ما می‌توانیم امیدوار باشیم که ارزش بیت‌کوین به 5 یا حتی 6 هزار دلار برسد.» این در حالی است که «کلمنت تیبولت» تحلیلگر Investing.com انتظار دارد که جلب اعتماد دوباره سرمایه‌گذاران کمی زمان می‌برد. او می‌گوید: «معتقدم که احتمال داشت بسیاری از اولین سرمایه‌گذاران بیت‌کوین در سال گذشته میلادی ضررهای هنگفتی را تجربه کنند و زمانی که عنوان حباب یا سرمایه‌گذاری پرخطر را به یک دارایی می‌دهند، زمان نسبتا زیادی برای جلب اعتماد دوباره افراد به آن لازم است.»
هنوز افراد زیادی مانند نوریل روبینی هستند که معتقدند بیت‌کوین باید به کلی از بین برود، در حالی که «تئونیس بروزنز» از بانک مرکزی آلمان معتقد است که این ارز مجازی آینده مبهمی ندارد. او می‌گوید: «سال گذشته میلادی در یادداشتی گفتم که بیت‌کوین یک دارایی برجسته و مهم است. خوشحالم بگویم که فکر می‌کنم گذر زمان همه چیز را به خوبی مشخص خواهد کرد.»
/دنیای اقتصاد