لزوم جایگزینی خودپردازهای بانکی با ماشین‌های خودگردان

از اواسط دهه هفتاد بانکداری الکترونیک به‌آرامی در نظام بانکی ایران عملیاتی شد و ابزاری به نام خودپرداز جزء اولین ابزارهایی بود که مشتریان را از دنیای بانکداری سنتی به سمت بانکداری الکترونیک بدون نیاز به حضور در شعبه سوق داد. حالا  نزدیک 30 سال است که مردم از خودپردازها استفاده می‌کنند و وجود خودپرداز جزئی از ماشین‌های اساسی شعب بانکی است.

اما آیا خودپرداز با خدمات معمول، نیازهای بانکداری امروز و فردا را برطرف می‌کند؟ آیا در مفاهیم بانکداری دیجیتال که شکل استفاده از پول نقد و شعب در آن تغییر می‌کند، فقط ارائه پول نقد به مشتری و چند سرویس قدیمی دیگر توسط خودپرداز کفایت می‌کند؟ جواب مسلماً خیر است. امروزه در کشورهای مختلف دنیا از خودپرداز با قابلیت‌های متنوعی استفاده می‌شود. یکی از این ماشین‌ها که چند سالی است در شعب بانک‌های ایران نیز وجود دارد، ماشین‌های خودگردان هستند.

شرکت توسن‌تکنو به‌عنوان شرکتی پیشرو در ارائه راهکارهای جامع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بانکی و پرداخت، چند سالی است که روی موضوع اتوماسیون وجوه نقد و تولید و توسعه ماشین‌های بانکی مختلف برای تسهیل اتوماسیون وجوه نقد فعالیت می‌کند. عصربانک به همین بهانه با مدیرعامل این شرکت، دکتر محمد مظاهری درباره آخرین وضعیت ماشین‌های خودگردان به گفتگو نشسته است که چکیده آن را در ادامه می‌خوانید.

 ماشین‌ خودگردان چیست؟

ماشین‌های خودگردان، همان ماشین‌هایی هستند که علاوه بر ارائه تمام خدمات خودپرداز، خدمت واریز نقدی وجه را به مشتریان ارائه می‌دهند. این ماشین‌ها در حال حاضر 2.5 درصد از کل خودپردازهای کشور را شامل می‌شوند و علاوه بر ایجاد تجربه خوشایند برای مشتریان بانکی، در حفظ سلامتی و بهداشت کارکنان بانک‌ها و جامعه در دوران شیوع بیماری‌های خاص نظیر کرونا نقش کلیدی ایفا می‌کنند، بدون این‌که بانک‌ها در این شرایط بحرانی نیازی به قطع سرویس خدمات بانکی خود داشته باشند.

به گفته مظاهری، مدیرعامل توسن‌تکنو، امروزه بانک‌های ایران باید با توجه به روند بانکداری در ایران و دنیا، به‌جای خودپردازهایی قدیمی، روی ماشین‌های خودگردان سرمایه‌گذاری کنند و این موضوع را بپذیرند که دوران استفاده از خودپردازهای قدیمی، بدون ارائه خدمات ارزش افزوده مختلف مثل دریافت وجه نقد از مشتری به سر آمده است.

مظاهری درباره نقش خدمات سلف‌سرویس در بانکداری آینده گفت: سلف سرویس به‌عنوان یکی از موضوعات اساسی بانکداری دیجیتال است که باعث می‌شود تعامل مستقیم در محیط فیزیکی بین کارمند بانک با مشتریان کاهش پیدا کند.

یکی از این سرویس‌های سلف‌سرویس که جزء مقدمات بانکداری دیجیتال است، سرویس اتوماسیون وجوه نقد یا همان Cash Automation است که در قالب ماشین‌های خودگردان و خودبانک، ارائه می‌شود.

 نقش پررنگ ماشین‌های خودگردان با اعمال محدودیت نقل و انتقال وجوه نقد در شعب

در یک ماه اخیر، کشور درگیر شیوع ویروس واگیردار کرونا شده است و متاسفانه در شبکه بانکی نیز تعدادی از کارکنان بانکی جان خود را از دست دادند. در این روزها  که حفظ سلامت کارکنان شعب و همچنین مشتریان با توجه به آلودگی ناشی از پول نقد، کارت‌های بانکی و ماشین‌های بانکی در الویت است، بانک مرکزی واریز و برداشت در شعب را محدود به یک باجه کرد.

مدیرعامل توسن‌تکنو درباره نقش اساسی ماشین‌های خودگردان در این دوران سخت گفت: ماشین‌های خودگردان باعث می‌شوند تا کل فرآیند اتوماسیون وجوه نقد خارج از شعبه انجام شود و مشتری برای واریز وجه نقد به داخل شعبه مراجعه نکند. بنابراین از این طریق ضمن حفظ سلامت کارکنان شعب، آن‎ها می‌توانند روی ارائه خدمات متنوع دیگری مانند مدیریت ارتباط، مشاوره و سرمایه‌گذاری تمرکز کنند.

وی افزود: باتوجه به شیوع ویروس کرونا در کشور، یکی از مزایای استفاده از ماشین‌های خودگردان، مساله رعایت مسائل بهداشتی است. با دریافت و تحویل اسکناس مشتریان توسط ماشین، کارمندان بانک کمترین دخالت را در این فرآیند خواهند داشت. همچنین ما در حال مطالعه روی قابلیت جدیدی در ماشین‌های خودگردان هستیم تا این ماشین‌ها قابلیت تابش اشعه روی اسکناس‌ها برای ضدعفونی‌کردن را دارا شوند که این قابلیت را می‌توان در آینده در ماشین‌های بانکی عملیاتی کرد تا دیگر کارمندان بانکی و مشتریان نگرانی از وجود اسکناس آلوده در ماشین‌های خودگران نیز نداشته باشند.

تجربه ماشین‌های خودگردان در جهان

مظاهری در ادامه گفت: بر اساس گزارش 2019 RBR، در سطح جهان تا پایان سال 2018 از حدود 3 میلیون و 300 هزار ماشین خودپرداز مختلف، حدود 826 هزار ماشین ATMR یا همان خودگردان بودند. همچنین تعداد 463 هزار ماشین خودپرداز و خوددریافت و 138 هزار ماشین واریز وجه داریم. در سال 2024 نیز پیش‌بینی می‌شود که 1 میلیون و 150 هزار ماشین خودگردان در سطح جهان وجود خواهد داشت و این ماشین‌ها امکان افتتاح حساب نیز به مشتریان ارائه می‌دهند.

وی به ارائه آماری از ماشین‌های خودگردان در جهان پرداخت و افزود: در جهان کشور ژاپن به‌عنوان مهد این تکنولوژی از 180 هزار ماشین خودگردان استفاده می‌کند که 100 درصد خودپردازهای این کشور را شامل می‌شود. همچنین کره جنوبی 60 هزار و آلمان 7 هزار عدد از این ماشین‌ها را در اختیار دارند.

در خاورمیانه، کشور ترکیه تعداد 5 هزار ماشین خودگردان و 43 هزار خودپرداز معمولی دارد. او با اعلام این آمار ادامه داد: مشخص است که بیش از 10 درصد از کل ماشین‌های خودپرداز این کشور، خودگردان است. در ایران حدود 1500 ماشین خودگردان و حدود 60 هزار خودپرداز معمولی وجود دارد. در واقع 2.5 درصد از ماشین‌های بانکی کشور خودگردان هستند. بنابراین نسبت به کشورهایی مثل ترکیه از نسبت پایینی برخوردار هستیم.

مدیرعامل توسن‌تکنو گفت: ما در 4 سال گذشته توانستیم 1500 عدد از این ماشین‌ها را عملیاتی کنیم و باعث خرسندی است اگر این فرآیند موجب حفظ سلامت حتی یک نفر در شعب شود.

مظاهری خاطرنشان کرد: به نظر من بانکداری و فناوری دیجیتال موجب کاهش اصطکاک بین مشتری و کارمند بانک و در نتیجه باعث افزایش استفاده از ماشین‌های خودگردان می‌شود. بنابراین بانک‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه ماشین‌های خودگردان در سال آینده از نسبت 2.5 درصد به 6 درصد، سهم بیشتری در خدمات بانکداری بدون حضور در شعب ایفا کنند.

مظاهری در ادامه با اشاره به اهمیت فعالیت‌های شرکت‌های همکار در این حوزه و توسعه راهکارهای مرتبط با بانکداری غیرحضوری گفت: ما ظرفیت تولید سالانه 2000 ماشین خودگردان را در ایران داریم و خوشبختانه در این عرصه دو یا سه شرکت همکار دیگر هم در ارائه راهکار ماشین‌های خودگردان فعال هستند.

 لزوم گذار بانک‌ها از خودپرداز به خودگردان

وی در مورد قیمت تمام‌شده یک ماشین خودگردان نسب به خودپرداز معمولی گفت: نسبت قیمت تمام‌‍شده ماشین‌های خودگردان به خودپرداز معمولی با توجه به عمق تولید داخلی 58 درصد تقریبا 1.5 برابر است که این نسبت نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌های خودگردان با توجه به مزایای متعدد آن برای بانک و همین‌طور به‌صورت موازی حفظ سلامت کارکنان بانک معقولانه است.

مظاهری با اشاره به این‌که بسیاری از پرسنل شعب هنوز از این سرویس اطلاعی ندارند با اظهار امیدواری نسبت به حمایت بانک مرکزی از این سرویس، گفت: برخی از بانک‌ها مانند بانک ملی و بانک شهر به‌صورت گسترده از این سرویس استفاده می‌کنند و بانک‌های دیگر مانند آینده، سامان، ایران‌زمین، انصار و … در حال توسعه بیشتر این سرویس هستند.

مدیرعامل توسن‌تکنو افزود: ما توانستیم با کاهش بار ارزی، عمق تولید داخلی ماشین‌های خودگردان را به 58 درصد برسانیم. بانک‌ها برای این‌که به سمت تجهیز شبکه Cash Machine بروند، باید روی ماشین‌های خودگردان سرمایه‌گذاری کنند، زیرا این تکنولوژی حداقل تا 10 سال آتی کار می‌کند.

آمارهایی جالب از ماشین‌های خودگردان ایران

مظاهری درباره نسبت ماشین‌های خودگردان به جمعیت کشور گفت: با بررسی در استان‌های کشور به این نتیجه رسیدیم که در برخی استان‌ها به ازای هر 100هزار نفر 5 ماشین خودگردان وجود دارد. ولی طبق آمار در کل کشور به ازای هر 100 هزار نفر تقریبا 2 ماشین وجود دارد که این آمار بسیار کم است. لازم به ذکر است تراکم این دستگاه‌ها در برخی استان ها بالاتر است که استان تهران هم جزو این آمار می‌باشد.

مدیرعامل توسن‌تکنو در ادامه با اشاره به آمارهای جالبی از تراکنش ماشین‌های خودگردان در استان‌های مختلف گفت: در بعضی از نقاط کشور مانند تهران، اردبیل و رشت ماشین‌هایی داریم که بالای 1 میلیارد تومان اسکناس در ماه دریافت می‌کنند. همچنین در یک ماه گذشته در برخی شعب حجم واریزی این ماشین‌ها به شدت بالا رفته است.

قابلیت‌های ماشین‌های خودگردان

مظاهری درباره قابلیت‌هایی که می‌توان به ماشین‌های خودگردان اضافه کرد، خاطرنشان کرد: از خدمات و قابلیت‌های ماشین‌های خودگردان، می‌توان به امکان احراز هویت با کارت هوشمند ملی برای افتتاح حساب آنی مشتری اشاره کرد که در حال تجهیز و عملیاتی‌شدن است. این ماشین‌ها غالبا تمام خدماتی که خودپردازها دارا هستند را ارائه می‌دهند، با این تفاوت که سرویس واریز وجه در این ماشین وجود دارد. در همین رابطه  تقریبا 1000 میلیارد تومان واریز وجه در مدت زمان 1 سال در این ماشین‌ها داشتیم.

مدیرعامل توسن‌تکنو در ادامه افزود: طبق مطالعاتی که از 14 بانک در تابستان 1398 داشتیم، در برخی از بانک‌ها بین 7 تا 34 درصد عملیات مالی در شعب از لحاظ تعدادی مربوط به واریز وجه بوده است. لازم به ذکر است که در عملیات مالی شعب بانک‌ها، انتقال وجه اولین سرویس، تسهیلات دوم، واریز وجه سوم و چک چهارمین خدمت بانکی است که مشتریان از شعب بانکی تقاضا دارند.

حفظ سلامت کارکنان بانک به‌عنوان یک مسئولیت اجتماعی

مظاهری در انتها از مدیران بانکی دعوت کرد که بنا به مسئولیت‌های اجتماعی بانک، برای حفظ سلامتی و راحتی کارکنان خود در شعب و همین‌طور برای امنیت و آزادی عمل مشتریان خود، سرویس‌های نقدی خود را به سمت خودکارسازی ببرند و مسیر تحول دیجیتال خود را در این نقطه نیز آغاز کنند.