تفاوت نهاب و شهاب در هویت‌سنجی مشتریان بانکی
هویت‌سنجی مشتریان بانکی
نهاب(نظام هویت سنجی اطلاعات مشتریان بانکی)
با پیدایش و گسترش سرویس‌های الکترونیکی بانک‌ها و آنلاین شدن بیشتر خدمات بانکی، روزبه‌روز دغدغه ایمنی کاربران یا در واقع نحوه تشخیص هویت صحیح مشتریان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. سامانه نهاب یا همان سامانه نظام هویت سنجی اطلاعات مشتریان بانکی به دلیل ایجاد یک نظام مشخص و یکسان برای تشخیص هویت کاربران شبکه بانکی در دستور کار بانک‌مرکزی قرار گرفت. از ابتدای سال 98 بانک‌مرکزی تطبیق کد ملی با شماره تلفن همراه را در اپلیکیشن‌های گوشی همراه الزامی کرد تا به این ترتیب اطلاعات با صحت بهتر در سامانه نهاب ثبت شوند. طراحی و راه‌اندازی این سامانه براساس دو مصوبه‌ای است که شورای پول و اعتبار و ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی داشته‌اند و براساس آن بانک‌مرکزی موظف شد یک سامانه یکپارچه برای احراز هویت مشتریان بانکی راه‌اندازی کند. سامانه ملی «نهاب» یک سیستم یکپارچه حاوی اطلاعات هویتی مشتریان است که تخصیص شماره شناسایی منحصربهفرد برای هر یک از افراد جامعه را در شبکه بانکی میسر ساخته است.
درحال‌حاضر سامانه نهاب یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های نظام پولی کشور است. از اواخر سال 1395 تحلیل، تولید و توسعه سامانه حاکمیتی نهاب (نظام هویت سنجی اطلاعات مشتریان بانکی)، تحت نظارت و رگولاتوری بانک‌مرکزی قرار گرفت. در این سامانه برای اولین بار در نظام بانکی کشور پایگاه داده‌ای از اطلاعات هویتی تمامی مشتریان بانکی اعم از حقیقی، حقوقی و اتباع خارجی ایجاد شد.
سامانه نهاب می‌تواند با اتصال آنلاین به پایگاه داده سازمان ثبت احوال، ثبت اسناد و خودکار کردن عملیات، موجب تسریع در روند ارائه خدمات و اعتبارسنجی دقیق شود.
از خدمات دیگر این سامانه این است که با نگهداری اطلاعات مشتریان بانکی در خود، امکان ارائه انواع استعلام‌های مرتبط با مشتریان بانکی را به سایر سامانه‌های مجاز دارد. سامانه نهاب برای انجام وظایف خود نیاز به ارتباط با سیستم‌های اطلاعاتی سایر ارگان‌ها هم دارد. این ارگان‌ها شامل سامانه ثبت‌احوال، سامانه ثبت شرکت‌ها، اداره پست، سیستم‌های نیروی انتظامی و سایر دستگاه‌های قضایی و دولتی است.
سامانه نهاب روی شبکه ملی کشور(NiBN) برای تمامی بانک‌ها و موسسات مالی دارای مجوز رسمی از بانک‌مرکزی قابل استفاده‌است. در این سامانه برای هر مشتری شبکه بانکی یک شناسه هویتی منحصربهفرد تعریف می‌شود.
به همین منظور اطلاعات کلیه مشتریان حقیقی، حقوقی و اتباع خارجی (نزدیک به 76 میلیون مشتری) بعد از تشکیل پروفایل‌های مربوطه و صحت‌سنجی آنها (استعلام از مراجع ذی‌صلاح) در پایگاه داده این سامانه درج و به هر مشتری مورد تایید شناسه‌ای به‌عنوان کد شهاب اختصاص داده شده است.
کد شهاب (شناسه هویت الکترونیک بانکی)
نهاب شناسه منحصربه‌فردی را ارائه داده که از طریق آن شکل‌گیری یک پایگاه داده متمرکز برای احراز هویت مشتریان و متعاملان نظام بانکی در سراسر کشور محقق شده است. این شناسه، شهاب نام دارد. کار شهاب این است که برای هر مشتری بانکی، یک شناسه هویتی منحصربهفرد توسط سامانه نهاب ایجاد می‌کند. این شناسه رابط اصلی برقراری میان سامانه‌های بانکی و نهاب است. شناسه هویت الکترونیک بانکی یا کد شهاب، شناسه‌ای 16 رقمی است که برای سهولت خوانایی به‌صورت گروه‌های چهاررقمی قابل تقسیم است.
کد شهاب به‌صورت آنی از سوی سامانه نهاب صادر و در صورت عدم اخذ کد شهاب توسط شعبه افتتاح‌کننده حساب، حساب مذکور مسدود خواهد شد. همچنین براساس دستورالعمل بانک‌مرکزی حساب‌های فاقد کد شهاب مسدود شده و هیچ‌گونه خدماتی به این دسته از مشتریان ارائه نخواهد شد. به همین ترتیب، در راستای بازاریابی، تجهیز منابع، حفظ مشتریان بانک و جلوگیری از مسدود شدن حساب‌های ناقص، اصلاح و تکمیل حساب‌های دارای اطلاعات ناقص ضروری است. از مزیت‌های کد شهاب این است که به جهت منحصربهفرد بودن این کد بسیاری از معضلات مربوط به شناسایی مشتریان رفع شده است(دسترسی به کد شهاب با درج کد ملی در سایت اصلی بانک برای کلیه مشتریان بانک قابل دستیابی است).
براساس دستورالعمل بانک‌مرکزی حساب‌های فاقد کد شهاب مسدود شده و هیچ‌گونه خدماتی به این دسته از مشتریان ارائه نخواهد شد. بنابراین در راستای بازاریابی، تجهیز منابع، حفظ مشتریان بانک و جلوگیری از مسدود شدن حساب‌های ناقص، اصلاح و تکمیل حساب‌های دارای اطلاعات ناقص ضروری است. همچنین به جهت منحصربهفرد بودن کد شهاب بسیاری از معضلات مربوط به شناسایی مشتریان(KYC) رفع خواهدشد. ضمنا دسترسی به کد شهاب با درج کدملی در سایت اصلی بانک قابل دستیابی برای کلیه مشتریان بانک است.
عملکرد سامانه نهاب در سیستم بانکی
به کمک سامانه نهاب وظیفه شناسایی مشتریان سیستم بانکی را بر عهده بانک عامل است. کار این سامانه شناسایی مشتریان سیستم بانکی نیست؛ بلکه سامانه نهاب سامانه نظارتی بانک‌مرکزی است و به کمک این سامانه عملکرد بانک‌ها در بحث شناسایی مشتریان ردیابی و رصد می‌شود. در واقع بانک‌مرکزی از طریق سامانه نهاب، تکلیفی را که بر عهده بانک‌ها گذاشته شده، بررسی می‌کند که آیا بانک مشتری خود را به درستی شناخته یا خیر؟ عملکرد سامانه به این شکل است که بانک‌ها اقلام اطلاعاتی که از قبل مشخص شده را برای بانک‌مرکزی می‌فرستند و بانک‌مرکزی این اقلام اطلاعاتی را برای استعلام ارسال می‌کند. به‌عنوان نمونه برای اشخاص حقیقی ایرانی این اطلاعات برای ثبت احوال ارسال می‌شود و برای مشتریان حقوقی به ثبت شرکت‌ها و برای مشتریان خارجی نیز به مرجع مربوطه است. درصورت نهایی و Online شدن سامانه مذکور کد شهاب به‌صورت آنی از سوی سامانه نهاب صادر و در صورت عدم اخذ کد شهاب توسط شعبه افتتاح‌کننده حساب، حساب مذکور مسدود خواهد شد.
ثبت اطلاعات و دریافت کد شهاب برای اشخاص حقیقی تاکنون مشکلی ایجاد نکرده است؛ بلکه این اشخاص حقوقی (به‌عنوان مثال وزارتخانه‌ها و مدارس و دانشگاه‌ها و…) بودند که تعداد زیادی از آنها کد شهاب ندارند. بر این مبنا امکان شناسایی آنها در شبکه بانکی وجود نداشته است. در اطلاعیه منتشر شده توسط بانک‌مرکزی گفته شده که هر تراکنشی که قابلیت شناسایی نداشته باشد از 5 بهمن انجام نخواهد شد و سیستم بانکی مانع انجام این چنین تراکنش‌هایی خواهد شد.
این اقدام، گامی مهم در مبارزه با پولشویی در سیستم بانکی کشور است که سبب شناسایی مشتریان سیستم بانکی خواهد شد. در این گام تمامی خدمات ارائه شده به مشتریان سیستم بانکی که به‌صورت حضوری قابل انجام است در صورت نبود کد انجام نخواهد شد. درحال‌حاضر و براساس اطلاعیه بانک‌مرکزی خدمات غیر حضوری شبکه بانکی از قبیل عملیات انتقال کارت به‌صورت کارت به کارت و سایر خدمات غیر حضوری مشمول این بخشنامه نیست این اقدام یک گام مهم و اساسی در مبارزه با پولشویی انجام شده است. از این پس چه برای مشتریان حقوقی و چه حقیقی با استفاده از کد یکتا مرجع هریک از تراکنش‌های انجام شده معلوم می‌شود.
/ دنیای اقتصاد