چرا درگاه‌های پرداخت صرافی‌های رمزارز مسدود نشد؟
همزمان با داغ شدن بازار خرید و فروش بیت‌کوین و سایر رمزارزها در ایران، در هفته های پایانی سال 99، انتقادات به نبود قانون در این خصوص بالا گرفت و بسیاری از تحلیل‌گران این حوزه تأکید کردند که اگر دولت موضع خود را در این خصوص فوراً مشخص نکند باید منتظر فاجعه ای در بازار بیت‌کوین مشابه آنچه طی ماه های اخیر در بازار سرمایه رخ داد، باشیم.
ناصر حکیمی معاون سابق فناوری‌های نوین بانک مرکزی ضمن تأکید بر مبهم بودن بازار رمزارزها در ایران تأکید کرد که همانطور که دولت سال قبل برای ماینینگ قوانین وضع کرد و این بازار را بعنوان یک صنعت به رسمیت شناخت باید برای خرید و فروش بیت کوین نیز قوانینی داشته باشد.
با این حال اما هنوز دولت و بانک مرکزی موضع خود را در این خصوص روشن نکرده اند و قانونی هم در زمینه مبادلات رمز ارزها وضع نشده است نه در دولت و نه در مجلس!
البته افزایش محسوس مبادلات بیت کوین در ایران در ماه های اخیر موجب شد تا در نهایت واکنشی هرچند کوتاه از بانک مرکزی در محافل خبری مطرح شود؛ در هفته های پایانی سال 99 و همزمان با افزایش محسوس قیمت بیت کوین در دنیا و بعد از آنکه تعداد زیادی از مردم راهی بازار رمرزارزها مخصوصاً بیت کوین شدند، بالاخره موضع بانک مرکزی درباره خرید و فروش بیت کوین در ایران اعلام شد هرچند خیلی کوتاه!
رئیس کل بانک مرکزی با تأکید براینکه خرید و فروش بیت کوین آزاد نمی شود، اعلام کرد: در این خصوص مصوبه هیات وزیران را گرفته ایم که اخیرا اصلاحاتی هم روی آن انجام شد و مقرر شده افرادی که به طور قانونی و رسمی رمز ارز تولید کنند امکان این را داشته باشند که برای واردات از آن استفاده کنند. به زودی برای بیت کوین صرافی‌هایی مشخص می‌کنیم که فقط برای مبادلات تجاری بتوان از آن استفاده کرد.
همتی تاکید کرد: خرید و فروش بیت کوین آزاد نمی‌شود فقط آن هایی که به طور رسمی استخراج کرده اند و تنها برای واردات کالا می توانند از رمزارز استفاده کنند.
چندی بعد هم معاون همتی در بانک مرکزی با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری با تأکید بر ممنوع بودن معاملات رمز ارز در کشور خطاب مردم گفت: مردم بدانند خطرهای این رمز ارزها بسیار زیاد است و پرونده‌های بسیاری در زمینه کلاهبرداری، سرقت از کیف پول و مسدود شدن کیف پول رمز ارزها تشکیل شده است.
طبق اعلام معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، بر اساس قانون شورای عالی مبارزه با پولشویی و مصوبه هیئت دولت در سال 98 مبادله رمز ارزها در کشور ممنوع است. همزمان با اعلام موضع بانک مرکزی در خصوص بیت کوین و خرید و فروش رمزارزها در ایران، مرکز ملی فضای مجازی هم اعلام کرد که سایت‌های خریدوفروش بیت‌کوین مجوز ندارند.
بنابراین و با توجه به موضع گیری‌هایی که تا کنون توسط مراجع رسمی اعلام شده است، مبادله رمز ارزها تنها برای استخراج رسمی رمز ارز در جهت واردات بلامانع بوده اما معامله این نوع ارز بین افراد ممنوع است.
با این حال اما بیش از 20 صرافی رمزارز با تعداد کاربران و مبادلات روزانه قابل توجه در کشور وجود دارد که همگی از درگاه‌های پرداخت بانکی و شبکه های ملی پرداخت نظیر شتاب و شاپرک برای تبدیل ریال استفاده می کنند در حالی که بانک مرکزی تاکنون به هیچکدام از این صرافی ها مجوز نداده است.
فرایند خرید و فروش با درگاه های پرداخت توسط صرافی های دیجیتال درحالی براحتی انجام می شود که طبق سیاست اعلامی بانک مرکزی در مستند رمز ارزها، خرید و فروش رمزارزها در صرافی های غیرمجاز ممنوع است و مشخص نیست که این صرافی ها چگونه از بستر پرداخت الکترونیک کشور بهره مند می شوند!
نکته جالب البته اینجاست که خرید و فروش بیت کوین و سایر رمز ارزها درحالی همچنان از طریق صرافی های دیجیتال انجام میشود که 12 اسفند 99 شرکت خدمات پرداخت شاپرک با صدور بخشنامه ای به شرکت‌های پرداخت‌یار دستور داد که نسبت به قطع خدمات پرداخت الکترونیک به پذیرندگان پشتیبانی‌شده که کالا و خدماتی مغایر با قوانین جمهوری اسلامی ایران و بانک مرکزی ارائه می‌کنند، اقدام کنند. این شرکت از وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده خدمات خریدوفروش ارزهای دیجیتال به‌عنوان یکی از همین کسب‌وکارها یاد کرده است.
این وضعیت درحالی است که شاپرک از پرداخت‌یارها خواسته است که بالافاصله پس از دریافت این نامه، ارائه خدمت به کسب و کارهایی چون فروش رمزارز، فیلترشکن و سایت‌های شرط‌بندی و قمار را متوقف کنند. در غیر این صورت، شاپرک راسا این خدمات را قطع کرده و با شرکت پرداخت‌یار هم برخورد می‌کند.
مشاهدات میدانی خبرنگار تسنیم نشان می دهد که درگاه های پرداخت صرافی های ارز دیجیتال فعال هستند و بدون هیچ مشکلی کماکان از طریق این درگاه ها خرید و فروش بیت کوین و سایر رمز ارزها انجام میشود.
از مهمترین انتقادات به روال موجود برای خرید و فروش رمزارزها نگرانی از خروج ارز از کشور است؛ حجم زیادی از بیت کوین های موجود در بازار داخلی، از طریق صرافی‌های خارجی خریداری شده اند؛ تحلیل‌گران این بازار معتقدند که ادامه وضعیت موجود رمز ارزها در ایران به معنای مجوز خروج سرمایه و ارز زیادی از کشور است، همانطور که تا الان نیز برای خرید ماینر و تولید بیت کوین، ارز زیادی از کشور خارج شده است.
همانطور که در بالا هم اشاره شد، محل اصلی تأمین ارز دیجیتال، صرافی های خارجی هستند که در واقع در این روش با مقدار زیادی خروج ارز از کشور مواجه‌ایم؛ هرچقدر تقاضای ارزهای دیجیتال در ایران بالاتر برود خروج ارز از کشور بیشتر خواهد شد.
اگرچه معاملات صرافی های داخلی توسط نهادهای نظارتی قابل رصد است اما با انتقال ارزها به صرافی های بین المللی این مزیت کمرنگ می شود. ضمن اینکه، گسترش پذیرش و معاملات ارزهای دیجیتال در کشور باعث تقویت اقتصاد زیرزمینی و پولشویی شده است.
نگرانی برای خروج ارز از کشور از این جهت حائز اهمیت است که باید توجه داشته باشیم که اقتصاد ایران به دلیل تحریم های شدید و … با محدودیت های جدی همراه بوده و قادر نیست به راحتی با سایر کشورها مبادلات ارزی و … داشته باشد؛ همانطور که قبلاً هم بارها اشاره شده در جنگ اقتصادی هستیم و در این شرایط باید تلاش شود که خالص خروج سرمایه برای واردات کالاهای لوکس محدود شود.
به باور تحلیل گران اقتصادی، ارزهای دیجیتال هم اکنون در گروه کالاهای لوکس محسوب می شوند و نباید اجازه داد که میلیاردها دلار از منابع ارزی کشور برای خرید این ارزها از کشور خارج شود؛ زمانی که تب تقاضای ارزهای دیجیتال برای سرمایه گذاری و کسب سود در کشور بالا می‌رود و ماینرهای داخلی قادر به پاسخگویی این تقاضا نباشند، ارز از کشور خارج می شود تا ارزهای دیجیتال از طریق صرافی های بین المللی خریداری شود.
برای درک بهتر این موضوع بهتر است که یک مثال ساده بزنیم؛ فرضاً در ایران روزانه 1000 بیت کوین معامله می شود، ضمن اینکه روزانه حدود 144 بلاک در کل شبکه بیت کوین ماین می شود و پاداش هر بلاک 6.25 بیت کوین است یعنی کلا 900 بیت کوین طی 24 ساعت تولید می شود، بنابراین اگر قدرت هش ماینرهای ایران 3 تا 4 درصد دنیا باشد حدود 30 بیت کوین روزانه در کشور تولید میشود که در مقابل تقاضا چیزی نیست.
اگر فرض کنیم 50 درصد تقاضا را هم تریدرها تامین کنند، بنابراین روزانه به میزان 400 تا 500 بیت کوین ارز از کشور خارج میشود و با قیمت حداقل 50 هزار دلاری بیت کوین باید گفت که رقمی معادل 25 میلیون دلار یعنی حدود 10 میلیارد دلار در سال بابت خرید بیت کوین از کشور خارج می شود! (توجه داشته باشید که فقط بیت کوین را حساب کردیم و بقیه ارزها را از قلم انداختیم!)
بنابراین حساسیت بانک مرکزی و دستور به توقف درگاه های پرداخت صرافی های دیجیتال امری کاملاً به جاست و اتفاقا سوال و نقد اساسی اینجاست که چرا بانک مرکزی دیر اقدام کرده و تا الان کجا بوده که اجازه داده صرافی های ارز دیجیتال در ایران که اتفاقا هیچکدام هم مجوز ندارند، به راحتی فعالیت کرده و هر روز نیز بر تعدادشان اضافه شود؟ ضمن اینکه چطور بانک مرکزی به این صرافی ها اجازه داده تا از امکانات شبکه پرداخت بانک مرکزی استفاده کنند!
/تسنیم