ماجرای ارسال پیامکی درباره حساب‌های مازاد بانکی
اخیرا پیامکی حاوی «با توجه به ابلاغیه بانک مرکزی هر بانک مجاز به افتتاح حساب و نگهداری بیش از یک حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز و یک سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه مدت (انفرادی و مشترک) برای هر شخص حقیقی نیست. لطفا در صورت داشتن حساب مازاد، به‌صورت غیرحضوری و از طریق اینترنت بانک، نسبت به تعیین تکلیف آن اقدام فرمایید. درصورت عدم اقدام، بانک موظف است نسبت به بستن حساب‌های مازاد مشتری و انتقال موجودی آن به حسابی با همان ماهیت اقدام کند.» به مشتریان بانک‌ها ارسال شده است.
بررسی ماجرای این پیامک به دستورالعمل بانک مرکزی درباره شناسایی و تعیین تکلیف حساب‌های بلاتکلیف و مازاد (ریالی) برمی‌گردد که طبق ماده ۱۹ این دستورالعمل، هر یک از موسسات اعتباری مجاز به افتتاح و نگهداری بیش از یک حساب سپرده انفرادی، یک حساب مشترک سپرده قرض‌الحسنه، یک حساب انفرادی و یک حساب مشترک سپرده قرض‌الحسنه جاری و یک حساب انفرادی و یک حساب مشترک سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه مدت عادی برای هر شخص حقیقی نیست.
البته در تبصره ماده ۱۹ این دستورالعمل، راهی برای افتتاح بیش از یک حساب قرض‌الحسنه یا سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت گذاشته شده است که طبق آن، چنانچه طرح‌های ویژه ارائه‌شده از سوی موسسات اعتباری در چارچوب ضوابط و مقررات ابلاغی بانک مرکزی، مستلزم افتتاح حساب سپرده قرض‌الحسنه پس انداز یا حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی برای مشتری باشد و امکان استفاده از سایر حساب‌های سپرده‌ای موجود مشتری نزد بانک برای طرح مزبور فراهم نباشد، افتتاح حساب جدید منوط به بسته شدن حساب سپرده مشتری در پایان مدت طرح، از شمول حکم این ماده مستثنی است.
در این زمینه، بانک موظف است تا مدت ۶ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این دستورالعمل، تمام حساب‌های مازاد مشتری نزد خود را از طریق اطلاع‌رسانی عمومی و سه مرحله مکاتبه، به اطلاع وی رسانده و از مشتری درخواست کند تا نسبت به تعیین‌تکلیف و بستن حساب‌های مازاد خود نزد هر یک از شعب بانک اقدام کند.
اگر مشتری اقدام لازم را در این راستا انجام ندهد، پس از گذشت ۳۰ روز از آخرین مکاتبه، بانک باید راسا نسبت به تعیین حساب‌های مازاد وی اقدام و وجوه آنها را به حسابی با همان ماهیت منتقل و حساب‌های مازاد را مسدود کند. از سوی دیگر، شرایط برداشت و انتقال وجوه از حساب مقصد براساس توافقات بین بانک و مشتری در کارت افتتاح حساب مقصد تعیین می‌شود. البته، حساب‌های سپرده مشترکی که قبل از لازم‌الاجرا شدن این دستورالعمل افتتاح شده‌اند، از این دستورالعمل مستثنی هستند.
همچنین هدف بانک مرکزی در این دستورالعمل این‌گونه اعلام شده است که به‌دلیل افزایش نامتعارف تعداد حساب‌های سپرده افتتاح‌شده نزد بانک‌ها طی سال‌های متمادی که حجم قابل توجهی از این حساب‌ها به‌دلیل عدم گردش مالی به عللی چون کاهش ارزش معنی‌دار در مانده موجودی بسیاری از این حساب‌ها ناشی از تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، فراموشی صاحبان سپرده، فوت آنها، عدم اطلاع وراث و قائم‌مقام قانونی سپرده‌گذاران یا عدم شناسایی و مراجعه آنها، راکد و فاقد تراکنش مانده؛ مشکلاتی از قبیل تحمیل هزینه‌های دفترداری و نگهداری اطلاعات و آمار این‌گونه حساب‌ها برای بانک‌ها و افزایش احتمال وقوع تخلفات و جرایم را در پی داشته است.
علاوه بر این، درباره برخی از اقلام بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی که تحت سرفصل بستانکاران موقت ثبت می‌شوند و بابت آنها قراردادی منعقد نشده یا اسناد و اوراق بهاداری تنظیم نشده است نیز صدق می‌کند.
به این منظور، برای صیانت از حقوق صاحبان وجوه در عین ملحوظ نظر داشتن منافع بانک‌ها، کاهش احتمال سوءاستفاده از وجوه یادشده، ارتقای شفافیت‌های مالی بانک‌ها، ایجاد رویه واحد حسابداری در ثبت و نگهداری وجوه مزبور در بانک‌ها و امکان و بهبود قابلیت مقایسه ارقام مندرج در سرفصل حساب‌های موجود در بانک‌ها، بانک مرکزی این دستورالعمل را تهیه و به بانک مرکزی ارسال کرده است.