ایران کیش باید نو آور بماند

برخی از معافیت های مالیاتی شرکت های دانش بنیان به اشتباه حذف شدند

ایران کیش به واسطه دانش بنیان بودنش، در مسیردرستی قدم برداشته است. دانش بنیان بودن شرکت کارت اعتباری ایران کیش فرصتی بود تا با دکتر اسفندیار اختیاری رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس و طراح قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان در مجلس شورای اسلامی به گفتگو بنشینیم که  طرح جدید وی نیز در زمینه شرکت های دانش بنیان با رای اکثریت به تصویب رسیده است.  این عضو کمیسیون آموزش مجلس مدیر تنها پارک غیر دولتی و فناوری در ایران با عنوان پردیس علم و فناوری نیز هست که بیش از ۲۰ شرکت فن آور و دانش بنیان در آن مستقر است و همچنین بیش از ۱۰۰ شرکت نیز از زیرساختهای آن همچون سالن همایش، فضای کار اشتراکی، پردیس مجازی و … بهره می برند. این مرکز با توجه به خلبان بودن شخص دکتر اختیاری، در حوزه هوانوردی عمومی نیز فعالیت می کند. از رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس درمورد سیر قوانین حاکم بر شرکت های دانش بنیان و البته مسیری که ایران کیش درادامه راه دانش بنیان بودن باید طی کند پرسیدیم .

جناب دکتر مدت هاست که تحت عنوان رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس روی مقوله شرکت های دانش بنیان کار کردید طی این مدت در زمینه قانونگذاری و باقی حمایت ها ازاین شرکت ها چه سیری را طی کرده ایم و دولت تا چه میزان همکاری های لازمه را در این عرصه داشته است آن چه که امروز در این زمینه رخ داده مطابق با خواسته ها و برنامه ها و چشم اندازهای ما در زمینه شرکت های دانش بنیان است ؟

تاریخچه شرکت های دانش بنیان به چهار دهه قبل برمی گردد و آنچه که در “سیلیکون ولی” تبلور یافته، نمادی از اقتصاد مبتنی براین شرکت هاست.

در ایران این ساختار از سال 1380 با تاسیس پارک های علم و فناوری و با تغییر ماهیت مرکز پژوهش های علمی صنعتی ایران شکل گرفت. به عبارتی دیگر در دهه هشتاد، دو اتفاق در راستای گسترش شرکت های دانش بنیان رخ داد، نخست تاسیس پارک های علم و فناوری و دوم تغییر ماموریت مرکز پژوهش های علمی- صنعتی ایران.

در آن زمان از جمله موارد بحث، بررسی ساختارهای مورد نیاز برای تاسیس پارک ها بود، از مرکز نو آوری گرفته تا مرکز رشد و ساختمان چند مستاجره، در کنار استقرار نظام ملی نوآوری ملی.

چالش دیگر در این عرصه، خلا قانونی درباره حمایت از این شرکت ها به شمار می آمد. درآن برهه با تلاش هایی که صورت گرفت یک ماده یعنی ماده 47 به برنامه پنج ساله توسعه سوم  کشور اضافه شد. در این ماده خواسته بودیم با شرکت های داخل پارک، مانند مناطق آزاد برخورد شود تا این شرکت ها از قوانین کار، مالیات و  بیمه و … رهایی پیدا کنند.

اما این ماده قانونی 47 ، فعالیت های شرکت های دانش بنیان را به پارک ها محدود کرده بود. پارک های علم و فناوری نیز در مراکز استان ها متمرکز شده بودند. طبیعتا شرکت هایی که در خارج ازپارک ها بودند، نمی توانستند از قوانین حمایتی شرکت های دانش بنیان استفاده کنند. فردی که میخواست در قالب این شرکت ها فعالیت کند، باید در پارک ها حضور می داشت. در نتیجه کسانی که بعضا در شهرستان ها زندگی می کردند باید 100 -200 کیلومتر را طی می کردند تا به مرکز استان و پارک علم و فناوری برسند.

به واسطه این خلا، در ادامه، مراکزرشد اقماری در شهرستان ها راه اندازی شد. اولین مرکز رشد اقماری را در ابرقو راه اندازی کردیم. اما با تشکیل مراکز رشد اقماری بازهم مشکل فضای پارک ها حل نشده بود.

بعد از ورودم به مجلس در سال 87 یکی از وظایفی که بردوش داشتم، تعریف شرکت های دانش بنیان، جدای از فضا و مکان و زمان بود تا ازاین پس هر فردی که واقعا شرکتی دانش بنیان دارد در هرجایی که فعالیت می کند، بتواند از حمایت های قانونی و مالی و … آن استفاده کند. ضمنا با توجه به فضاهای محدود پارکها، پارک علم و فناوری نمی تواند که شرکت های دانش بنیان صنعتی مانند شرکت شما یا شرکت های تولیدی دانش بنیان را بتوانند در آن جای دهد.

به عبارت دیگر در پارک ها، ایجاد فضایی برای شرکت های بزرگ صنعتی و تولیدی با ماهیت دانش بنیان امکان پذیر نیست. این در حالی است که شرکت هایی که داخل پارک مستقر هستند را به عنوان شرکت فناور می شناسیم و لزوما همه آنان، مصوبه دانش بنیان ندارند. اما در آن زمان، شرکت هایی در بیرون پارک ها بودند، که به صورت دانش بنیان فعالیت می کردند. در نتیجه باید ساختارمجزایی تعریف می کردیم.

در همان زمان، ماده 47 برنامه توسعه پنج ساله هم به اتمام رسیده بود و تمدیدی نیز در کار نبود.

طبیعتا برای اینکه مشکل حل شود نیازمند یک قانون مدون در زمینه شرکت های دانش بنیان بودیم از همان اول ورودم به مجلس هشتم، با توجه به مسئولیتی که به عنوان رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس داشتم، تصویب قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان را در دستور کار قراردادم. این موضوع حدود یک سال و نیم طول کشید، دلیل این موضوع هم ادبیات ناشناخته شرکت های دانش بنیان در آن سال ها (87) بوده است.

یادم میاید هنوز کلماتی مانند دانش بنیان در آن موقع برای حتی نمایندگان خیلی آشنا نبود. سرانجام این قانون در اواخر سال 88 ، که یک قانون پیشرو بود، تصویب شد. به عبارت بهتر ما از یک ماده در برنامه 5 ساله به یک قانون مدون سیزده ماده ای که در آن موارد متعددی دیده شده بود رسیدیم. در همان سال، صندوق نو آوری و شکوفایی را با 3 میلیارد دلار سرمایه ریسک پذیر برای کمک به این شرکت ها تصویب کردیم. این قانون، یکی از قوانین خوب کشور است و تا امروز هم عملکرد خوبی داشته داست، هرچند  بعد از گذشت 11- 12 سال ، از تصویب آن، هنوز 60 تا 70 درصد آن اجرایی شده است و به دلیل عدم شناخت بسیاری از مدیران و حتی برخی از مسئولین در برابر اجرای این قانون مقاومت وجود دارد. مثلا در بحث معافیت مالیاتی می بینیم بازهم شورای عالی اقتصاد، بدون توجه به قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، بعضی از معافیت های این شرکت ها را حذف می کند، درصورتیکه در قانون به صراحت گفته شده این شرکت ها از مالیات معاف هستند.

اما در مجموع می توان گفت که این قانون، خواست شرکت های دانش بنیان را محقق ساخته است ؟

این قانون، قانون خوبی بود اما با توجه به اینکه کیفیت حد و مرز ندارد، کیفیت این قانون هم  میتوانست بهتر شود. به همین دلیل از حدود یکسال قبل، بازبینی آن  در دستور کار قرار گرفت و مسئولیت این بازبینی نیز برعهده من بود. نیاز حس می شد تا موادی به قانون قبلی اضافه شود. اخیرا طرح جدید به تصویب مجلس رسید قانون جدید یک قانون 20 ماده ای است تا مواردی که در قانون فعلی، تفاسیر اشتباهی از آن صورت می گرفت با بیان دقیقتر ارائه و جلوی تفاسیر خلاف را بگیرد و مواد قانون جهت حمایت بیشتر از این شرکت ها نیز اضافه شده است. البته قانون جدید یک طرح است و نه یک لایحه.

چه موادی در طرح تایید شده وجود داشت ؟

طبیعتا در مواد جدید قانونی، ما موارد متعدد و ساختار جدیدی با چابکی بیشتر را مطرح کردیم. پیشتر شورای عتف(علوم، تحقیقات و فناوری)، مسئول نظارت بر شرکت های دانش بنیان و سیاستگذاری و ارائه راهبردها بوده است اما اکنون درکنار این موضوع کارگروهی تشکیل شده تا این کارگروه سریعتر کارهای شرکت دانش بنیان را عملیاتی کنند از آن طرف رئیس محترم ستاد مشترک هم عضو این کارگروه است تا مسئله سربازی کسانی که در شرکت های دانش بنیان کارمی کنند بهتر و سریعتر حل شود.

حتی در قانون جدید بحث آیین دادرسی این شرکت ها دیده شده تا اگر شرکت های دانش بنیان مشکل حقوقی پیدا کردند یا کسی به ایده ای تعارض کرد، راهکار حل و رسیدگی به شکایات وجود داشته باشد. چرا که در دادگاه های عمومی و کیفری فعلی موضوع مالکیت معنوی چندان تعریف شده نیست.  قرارشد یک شعبه مشخص قضایی برای این مبحث داشته باشیم تا مالکیت معنوی ایده ها، قیمتگذاری آنها، نگهداری و حفاظت از آنها تعریف شود. در این قانون دیده شده است که در شرکت های دانش بنیان، هرعضو شرکت دانش بنیان که حقوق خوانده است حتی اگر پروانه وکالت ندارد بتواند از شرکت های دانش بنیان دفاع کند و هزینه های گرفتن وکیل را نیز تقبل نکنند. در این قانون همچنین برای تولیدات داخلی مبتنی بردانش امتیازاتی درنظر گرفته شده و برای آنچه از خارج کشور دراین حیطه وارد می شود عوارض و محدودیتهایی وضع شده است . در بورس نیز تغییراتی را در خصوص نگاه به این شرکت ها شاهد خواهیم بود. از سویی 30 هزار میلیارد ریال به سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی اضافه شده است تا در حمایت از این شرکت ها استفاده شود .

چرا ضرورت تغییرات در قانون شرکت های دانش بنیان در این بازه احساس شد ؟

تعریف تکنولوژی در طول زمان تغییر می کند. اکنون تعاریف، دقیقتر و به روزتر شده است تا دیگر کسی قانون قبلی را تفسیر به رای نکند و یا با حذف مواردی، برخی اقدامات برضد این شرکت ها انجام نگیرد.

در صحبت هایتان اشاره به انواع شرکت های دانش بنیان نوپا، تولیدی و صنعتی داشتید.  در حال حاضر کدامیک از این شرکت ها مورد حمایت بیشتری هستند ؟

در بحث وضع قوانین همه را در قالب، شرکت های دانش بنیان تعریف کردیم ، یعنی دست قانون را باز گذاشتیم تا از همه آن ها حمایت شود. اما عملا آنچه اتفاق می افتد اینکه از شرکت های نوپا بیشتر حمایت مالی می شود و البته باید هم حمایت شود، ولی کمک ها به شرکت های دانش بنیان صنعتی و تولیدی از جنس شرکت های نوپا نیست، شرکت های دانش بنیان صنعتی و تولیدی بیشتر حمایت های قانونی نیاز دارد تا حمایت های مادی. بنابراین شرکت های تولیدی و صنعتی نیازمند حمایت های قانونی مثلا در  قانون کار، بحث مالیات ها، سفارش خدماتی که ارائه می کنند، موضوع انتقال تکنولوژی و … هستند. این موارد در قانون شرکت های دانش بنیان در سال  88 وجود دارد اما در طرح جدید با شفافیت بیشتری دیده شده است.

همانطور که اشاره هم داشتید شرکت کارت اعتباری ایران کیش که به طور ویژه در حوزه صنعت پرداخت الکترونیک کار می کند به عنوان شرکت دانش بنیان صنعتی مشغول به فعالیت است تا چه میزان ضرورت دانش بنیان بودن یک شرکت در این حوزه ضروری است ؟ و چرا ؟

قطعا که ضروری است و ایران کیش به واسطه دانش بنیان بودنش در مسیردرستی قدم برداشته است. حوزه پرداخت الکترونیک از فناوری هایی است که هربار شکل جدیدی به خود می گیرد و شرکت هایی مانند ایران کیش نیز قطعا محصولات متفاوت تری با قبل را باید ارائه کنند. محصولاتی که ظرف چند ماه هر بار باید ساختارشان تغییر کند. از سویی، این زود به روز شدن ها باعث می شود تا خیلی ها با بسیاری از فناوری های آن آشنا نباشند و یا تطبیق دادنشان با آن زمان بر باشد. البته شاید درمیان همه بلاهای کرونا، این بیماری یک حسن هم داشت و آن اینکه دنیای دیجیتال با شدت سریعتری وارد کار و زندگی مردم شد و این سرعت آشنایی با تغییرات در صنعت پرداخت و بانکداری را نیز بیشتر کرد.

به صورت کلی افراد وقتی وارد صنعت های جدید می شوند ما نیز باید حمایت های اولیه را انجام دهیم تا مردم به استفاده از این امکانات ترغیب شوند.  بزرگترین مشکلی که همه شرکت های دانش بنیان دارند مشکل فرهنگسازی استفاده از محصولات برای عامه است .

در راستای ارتقای مسیر دانش بنیان بودن و ماندن ایران کیش، چه توصیه هایی برای این شرکت دارید ؟

پیش از هرچیز من از شما سپاسگزاری می کنم که در این حوزه فعالیت دارید. اما شرکت های دانش بنیان اساسا نباید به شکل و ساختاری که امروز دارند بسنده کنند. جدیدترین ایده ها به زودی از بین رفته و قدیمی می شود. آنچه که دانش بنیان بودن شما را حفظ کرده و ارتقا میدهد این است که به افراد نو آور و تیم نو آوری که حتما در اختیارتان هستند، اهمیت بدهید. مدیرانتان باید بگذارند افراد نو آور خارج از تصور معمول افراد کار کنند و مطمئن باشید در آینده نزدیک به آن تصورات و آرزوهای متفاوت اما بلندپروازانه خواهید رسید. برای شرکت هایی مثل ایران کیش، نوآوری باید در دستور کار قرار گیرد.

 از دیدگاهتان آینده صنعت پرداخت به کدام سمت و سو خواهد رفت ؟

این صنعت، صنعتی نیست که به یک کشور یا یک شیوه محدود شود. بلاکچین، رایانش ابری، رمز ارزها آینده این صنعت هستند. تکنولوژی قابل محدود شدن نیست. ما باید در بازارهای بین المللی حضور داشته باشیم . اینکه بخواهیم رمزارزها را محدود کنیم و یا بخواهیم مباحثی مانند تکنولوژی ابری یا بلاکچین را ندید بگیریم یا به فکر محدود سازی فضای اینترنت و …. باشیم، در واقع خود را فریب داده ایم باید تکنولوژی را پذیرفت و به جای مقابله، خود را با آن تطبیق داد و در جهت پیشرفت کشور از آن استفاده کرد.