جامعه بی‌شغل زیر لنز بانکی

مشمولان سقف تراکنش

اطلاعیه بانک مرکزی مبنی بر تعیین سطح فعالیت‌‌های مالی شامل دو گروه اشخاص حقیقی فاقد شغل و اشخاص حقوقی غیرفعال می‌‌شود. براساس تعاریف این گزارش افراد فاقد شغل کسانی هستند که اشتغال به‌کار ندارند و وضعیت اطلاعات شغلی خود را به موسسات اعتباری تحت عناوینی مانند بازنشسته، مستمری‌‌بگیر یا بیکار اظهار کرده‌‌اند. بر همین اساس عنوان بازنشسته به همه اشخاصی گفته می‌‌شود که حقوق یا مستمری خود را به دلایلی مانند رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در قوانین مربوط به از کار افتادگی از صندوق‌های بازنشستگی مانند سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری دریافت می‌‌کنند. علاوه بر آن اشخاص حقیقی فاقد شغلی که از مستمری بازماندگان بهره‌‌مند می‌‌شوند، مصادیق اشخاص بازنشسته‌‌اند.

مستمری‌بگیران نیز افرادی هستند که تحت پوشش نهادهای حمایتی از قبیل کمیته امداد امام‌خمینی یا سازمان بهزیستی کشور هستند یا کمک مخارج زندگی خود را این این نهادها دریافت می‌‌کنند. گروه سوم نیز اشخاص بیکار هستند؛ به عبارت دیگر اشخاصی که فاقد شغل هستند و شامل مصادیق بازنشسته و مستمری‌بگیر نیستند. برای مثال دانش‌‌آموزان، دانشجویان، بانوان خانه‌‌دار، اشخاصی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌‌کنند و اشخاص حقیقی خارجی که دارای اجازه اقامت معتبر هستند، اما مجوز فعالیت معتبر در کشور ندارند، اشخاص بیکار تلقی می‌‌شوند. علاوه بر اشخاص حقیقی بدون شغل، حساب گروه دیگری نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این گروه اشخاص حقوقی غیر فعال هستند. این عنوان به اشخاص حقوقی اطلاق می‌‌شوند که به مدت 5 سال فاقد فعالیت اقتصادی هستند و در پایگاه‌های اطلاعاتی همچنان غیرفعال مالیاتی تلقی می‌‌شوند.

حداکثر سطح مورد انتظار بانک مرکزی

بر اساس گزارش بانک مرکزی برای فعالیت هرکدام از گروه‌های اعلام‌شده میزان تعیین شده است که این فعالیت‌‌ها از طریق مجموع گردش بدهکار و بستانکار تمام حساب‌‌های سپرده بانکی شخص نزد هر موسسه اعتباری در مقاطع زمانی یک‌‌ساله محاسبه می‌‌شود. حد مجاز سطح فعالیت مورد انتظار بانک‌‌مرکزی در طول یک سال برای افراد بازنشسته 2میلیارد تومان، مستمری‌بگیران یک‌میلیارد تومان، بیکاران و غیرفعالان مالیاتی 500میلیون تومان اعلام شده است.

بر همین اساس در صورتی که سطح فعالیت مورد انتظار این اشخاص به‌دلیل وجود درآمدهای غیر شغلی مستمر مانند دریافت اجاره از املاک یا سود دریافتی از سپرده‌های بانکی، بیش از حد مجاز سطح فعالیت مورد انتظار در بازه یک‌ساله باشد، موسسه اعتباری در هر مورد پس از دریافت اسنادی که دال بر وجود درآمدهای غیر شغلی مستمر به نام آن شخص است باید بر اساس چارچوب‌‌های تعیین‌شده این اطلاعات را به بانک مرکزی اعلام کند. این به آن معنی است که موسسات اعتباری موظفند سطح فعالیت مورد انتظار گروه‌های موردنظر را به صورت سامانه‌‌ای نگهداری کنند و سطح فعالیت انجام‌شده توسط شخص را حداکثر پس از 48ساعت از زمان انجام هر تراکنش محاسبه کنند و با میزان تعیین‌شده توسط بانک مرکزی مورد سنجش قرار دهند. البته حساب‌‌های سپرده سرمایه‌‌گذاری بلندمدت تراکنش‌‌محور نیستند و مشمول محاسبات سطح فعالیت موردانتظار و سطح فعالیت محقق‌شده نمی‌‌شود.

ارسال دعوت‌نامه

گزارش بانک مرکزی بیان می‌‌کند درصورتی‌که محاسبات موسسات اعتباری بیانگر آن باشد که سطح فعالیت‌‌های محقق‌شده اشخاص مورد نظر قبل از سر رسید یک‌‌ساله از سطح فعالیت‌‌های مورد نظر بانک مرکزی عبور کرده است، با ارسال دعوت‌‌نامه‌‌ای از شخص مورد نظر برای ارائه توضیحاتی دعوت به عمل خواهد آمد. موسسات اعتباری این امکان را خواهند داشت تا به‌صورت غیر حضوری توضیحات شخص مورد نظر را اخذ کنند. البته قابل ذکر است که از زمان اعلام دعوت‌نامه برای ارائه توضیحات تا مراجعه اشخاص یک ماه فرصت بوده و این امر باید در دعوت‌‌نامه‌های موسسات اعتباری درج شود.

این نکته نیز قابل ذکر است که اگر میزان فعالیت‌‌های محقق‌شده توسط افراد فاقد شغل و اشخاص حقوقی غیر فعال به صورت فاحشی بیشتر از سطح تعیین‌شده توسط بانک مرکزی باشد، در این صورت علاوه بر آنکه از شخص برای ارائه توضیحات دعوت به عمل خواهد آمد، اطلاعات به‌صورت محرمانه و بدون اطلاع شخص مورد نظر به واحد مبارزه با پولشویی موسسه اعتباری اطلاع داده خواهد شد. واحد مبارزه با پولشویی موسسه اعتباری نیز پس از بررسی اولیه، نسبت به ارسال گزارش معاملات و عملیات مشکوک در همان روز کاری اقدام خواهد کرد. درصورتی‌که شخص حقیقی فاقد شغل یا شخص حقوقی غیرفعال در مهلت یک‌‌ماهه تعیین شده به درگاه‌های حضوری یا غیرحضوری موسسه اعتباری مراجعه نکند، موسسه اعتباری مکلف است همه ابزارهای پرداخت آن شخص را غیرفعال کند. فعال کردن مجدد ابزارهای پرداخت مشروط به مراجعه شخص حقیقی فاقد شغل یا شخص حقوقی غیرفعال و ارائه اسناد تایید آنها توسط موسسه اعتباری است.

توضیحات مغایرت تراکنش‌‌های محقق‌شده و مورد انتظار

بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، پس از آنکه دعوت‌‌نامه توسط موسسات اعتباری به اشخاص مورد نظر فرستاده شد، این اشخاص می‌‌توانند فرمی تحت عنوان «مغایرت سطح فعالیت محقق‌شده با سطح فعالیت موردانتظار» را تکمیل کنند. پس از تکمیل فرم اگر توضیحات شخص مورد قبول موسسه اعتباری واقع شود یا به عبارت دیگر عبور از سقف تراکنش‌‌های تعیین‌شده ناشی از تراکنش‌‌هایی باشد که به‌صورت غیرمستمر یا اتفاقی و خارج از عملیات متعارف شخص مذکور به وقوع پیوسته باشد، موسسه اعتباری بدون نیاز به تغییر سطح فعالیت موردانتظار، مراتب را در پرونده آن شخص ثبت می‌‌کند. در این شرایط، تراکنش‌‌های مربوط از شمول محاسبات سامانه‌‌ای خارج می‌شود و محاسبه سطح فعالیت محقق‌شده شخص حقیقی فاقد شغل یا شخص حقوقی غیرفعال نزد موسسه اعتباری، با خارج کردن تراکنش‌‌های مزبور، مجددا از ابتدای سال شمسی صورت می‌‌گیرد.

در حالت دیگر ممکن است عبور از سقف تعیین‌شده به‌دلیل تغییر فعالیت‌‌های اقتصادی اشخاص باشد که در این صورت موسسه اعتباری باید مستندات کافی در زمینه مورد نظر را از فرد دریافت کند و اقدام به اطلاح سطح فعالیت مورد انتظار فرد کند. درآینده نیز برای اشخاصی که در دوره‌های گذشته با عنوان افراد فاقد شغل یا اشخاص فاقد درآمدهای مالیاتی ثبت شده‌اند؛ اما در حال حاضر دارای شغل بوده یا وضعیت فعالیت‌‌های اقتصادی دستخوش تغییر شده است بستری فراهم خواهد شد تا سقف مورد انتظار برای فعالیت‌‌های آن تغییر کند. حالت سومی نیز وجود دارد که بر اساس آن ممکن است توضیحات شخص مورد قبول موسسه اعتباری قرار نگرفته و تشخیص داده شود که تراکنش‌‌ها متعلق به شخص مذکور نیست. در این صورت این اطلاعات به مراکز مربوطه ازجمله واحدهای مبارزه با پولشویی ارسال خواهد شد.