وابستگی۸۱ درصدی کسب‌و‌کارهای اینترنتی به شبکه‌های اجتماعی
در هفتهای که گذشت «مرکز توسعه تجارت الکترونیکی» گزارش سالانه تجارت الکترونیکی ایران در سال ۱۴۰۰ را ارائه کرد. داده‌های موجود در این گزارش، افق آینده تجارت الکترونیکی در کشور را مشخص می‌کند. آینده‌ای که ارقام مقایسه‌ای با سال قبل نشان می‌دهد، چندان خوشایند نیست و رو به افول رفته است.
خلق ارزش به واسطه فناوری، ثروت‌آفرین است
یکی از برنامه‌های دولت این است که سهم اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور به ۱۰ درصد برسد، تجارت الکترونیکی، کسب و کارهای بخش خصوصی، بسترهایی که به واسطه آن‌ها کسب و کار می‌تواند کالا و خدمت خود را ارائه دهد از ارکان مهمی است که می‌تواند دستیابی به این هدف را سهل و هموار کند.
امروزه منبع اصلی کسب ثروت و قدرت، فناوری‌های دیجیتال منبع اصلی به حساب می‌آیند و کسانی که این فناوری‌ها را گسترش داده و به واسطه آن‌ها خلق ارزش کنند، صاحبان اصلی ثروت و قدرت در عصر دیجیتال به حساب می‌آیند.
زیرساخت اصلی که دستیابی به خلق ثروت در عصر دیجیتال را ممکن می‌سازد، «اینترنت» و سهولت دسترسی به آن است. نگاهی گذرا به وضعیت توسعه تجارت الکترونیکی کشور نشان می‌دهد، اکنون که سهم شبکه‌های اجتماعی در روش ارائه کالا یا خدمت واحدهای الکترونیکی دارای اینماد در مدت زمان ۴ سال از ۳۴ درصد به بیش از ۸۰ درصد رسیده است، نباید موانع جدیدی سر راه شبکه‌های اجتماعی گذاشت.
عقبگرد در تجارت الکترونیکی
ساده‌ترین نگرانی که می‌توان درباره وضعیت تجارت الکترونیک کشور داشت، کاهش ارزش معاملات است. در سال ۱۴۰۰ رشد ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی به ۱۲ درصد رسیده است و برخلاف این که به نظر می‌رسد پیشرفتی صورت گرفته اما به اعتقاد کارشناسان با توجه به تورم ۴۰ درصد سال ۱۴۰۰، این روند نه تنها افزایشی نبوده بلکه بیش از ۲۰ درصد نیز با کاهش مواجه شده است.
ارزش معاملات تجارت الکترونیکی ۱۲۳۷ هزار میلیارد تومان
در سال ۹۷ مبلغ اسمی معاملات تجارت الکترونیکی ۲۰۸ هزار میلیارد تومان بود که این عدد پس از یک سال (در سال ۹۸) و با توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور، با ۱۰۳ درصد رشد مواجه شد و به ۴۲۳ هزار میلیارد تومان رسید. این روند رو به رشد سال ۹۹ نیز تکرار شد و ارزش کل معاملات تجارت الکترونیکی کشور در شش ماه نخست این سال به ۶۳۹ هزار میلیارد تومان رسید.
آخرین گزارش نیز مربوط به سال ۱۴۰۰ است که نشان می‌دهد در این برهه زمانی ارزش معاملات تجارت الکترونیکی کشور به ۱۲۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده است.
بر اساس گزارش سال ۹۷ مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، در زمانی که کاربران اینترنت کشور ۶۲ میلیون نفر بودند و ضریب نفوذ اینترنت ۷۸ درصد و ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی ۵۷ درصد بود، ۲۴ درصد از واحدهای الکترونیکی دارای اینماد در کنار وبسایت، ۲۴ درصد از اپلیکیشن موبایل، ۳۴ درصد از شبکه‌های اجتماعی و ۱۹ درصد از پیام‌رسان‌ها برای ارائه کالا یا خدمت خود استفاده می‌کردند.
یک سال پس ازاین گزارش، تعداد کاربران اینترنت در کشور به ۷۳ میلیون نفر و ضریب نفوذ آن به ۸۹ درصد. در این بازه زمانی، ۲۶ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی دارای اینماد در کنار به کارگیری وبسایت برای ارائه کالا یا خدمت خود از اپلیکیشن موبایل، ۶۸ درصد از شبکه‌های اجتماعی و ۶ درصد از پیام‌رسان‌ها استفاده کردند. یکی از پیام‌رسان‌های مهم که در سال ۹۷ برای ارائه خدمت از آن استفاده می‌کردند، تلگرام بود که در آن سال با دستور قضایی فیلتر شد. پس از آن کسب و کارها به سمت استفاده از واتساپ برای ارتباط با مشتریان خود کوچ کردند.
در ۶ ماه نخست سال ۹۹، در حالی که ضریب نفوذ اینترنت در کشور با رشد خوبی همراه شد و توانست به ۱۰۲ درصد برسد و تعداد کاربران تا بیش از ۸۶ میلیون رشد داشت، واحدهای تجارت الکترونیکی که تعدادشان به ۳۳۳ هزار وبسایت رسیده بود، ۲۶ درصد از اپلیکیشن موبایل، ۶۸ درصد از شبکه‌های اجتماعی و ۶ درصد از پیام‌رسان‌ها برای ارائه کالا یا خدمت خود استفاده می‌کردند.
و اکنون در آخرین گزارشی که از سوی این مرجع رسمی منتشر شده، سهم شبکه‌های اجتماعی برای ارائه کالا یا خدمت به ۸۱درصد، پیام‌رسان‌ها به ۴۶ درصد و اپلیکیشن‌های موبایل به ۲۸ درصد رسیده است.
رشد حدود ۱۵ درصدی استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای فروش کالا و ارایه خدمت در یک سال نشان می‌دهد اهمیت این شبکه‌ها در توسعه تجارت الکترونیکی به چه میزان است و اگر ایجاد محدودیت، ممنوعیت، اختلال، کندی، اجرایی شدن طرح‌هایی مانند طرح موسوم به صیانت شامل حال این شبکه‌ها که اینستاگرام سرآمد آن‌ها است شود، توسعه تجارت الکترونیکی و به واسطه آن دستیابی به هدف بالا بردن سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کل کشور دچار مشکل می‌شود.