ناگفته هایی از «میهن» و هفت هلدینگ بزرگ دیگر / «ابربدهکاران ارزی» را بشناسید
تسهیلات چندصدهزار میلیارد تومانی و منابع ارز دولتی چگونه در اختیار هشت هلدینگ بزرگ قرار گرفت؟
۲۲۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی به جیب هفت دانه‌درشت ارزی رفت. دانه‌درشت‌های ارزی همان‌هایی هستند که سهم قابل توجهی از ارزهای ۴۲۰۰ تومانی و دولتی داشته‌اند و برخی از آنها هنوز هم از این ارزهای ارزان سهم می‌برند. بررسی آمار لیست تسهیلات بانکی از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد تقسیم منابع بانکی به شیوه‌ای عجیب بین زیرمجموعه شرکت‌های بزرگ در جریان است.
در لیست تسهیلات جاری بانک‌ها به هشت نام برخوردیم که هفت مجموعه از آنها جزو ارزبگیران کلان هم هستند. بانک پاسارگاد بزرگترین این مجموعه هفت‌تایی‌ست.
وقتی این گزارش را می‌خوانید حتما به خاطر داشته باشید که از بین ۳۱ بانک و موسسه اعتباری غیربانکی، لیست تسهیلات ۱۳بانک و موسسه اعلام نشده و ارقام به‌دست آمده فقط از لیست‌های اعلامی است. بنابراین ممکن است هر یک از مجموعه‌های بررسی‌شده، ارقام بیشتری تسهیلات گرفته باشند که امکان دسترسی به اطلاعات آن هنوز وجود ندارد. بانک مرکزی تاکنون پنج بار لیست تسهیلات و معوقات بانکی را به‌روزرسانی کرده و در هر بار لیست تعدادی از بانک‌ها و موسسات منتشر نشده است.
بانک پاسارگاد
بررسی لیست تسهیلات نظام بانکی نشان می‌دهد بانک پاسارگاد ۱۶۳ هزار و ۵۹۹ میلیارد تومان از تسهیلات بانکی را از آن خود کرده است. بانکی که باید تسهیلات‌دهنده باشد، خودش جزو بزرگترین تسهیلات‌گیرندگانِ خود است. بانک پاسارگاد این ۱۶۳ هزار میلیارد تومان را به شرکت‌هایی که خود تاسیس کرده و زیرمجموعه بانک محسوب می‌شوند، پرداخت کرده است. گروه ارزش‌آفرینان پاسارگاد، گروه تامین آتیه کارکنان گروه مالی پاسارگاد، گروه تامین سرمایه امین، گروه تامین مسکن، گروه مالی پاسارگاد، گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان، گسترش انرژی پاسارگاد، مادرتخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه فولاد زرند ایرانیان، تامین آتیه سرمایه انسانی پاسارگاد و کارگزاری بانک پاسارگاد شرکت‌های زیرمجموعه بانک پاسارگاد هستند. اینکه هر یک از این زیرمجموعه‌ها چقدر تسهیلات گرفته‌اند را می‌توانید در جداول پیوست‌شده به گزارش ببینید. بانک پاسارگاد علاوه بر سهم‌گیری از تسهیلات، در بازار نیمایی نیز معادل دلاری یک میلیون و ۹۱۹ هزار و ۹۶۷ دلار دریافت کرده است. این مقدار ارز در دوره زمانی اول فروردین ۱۳۹۷ تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ دریافت شده است.
هلدینگ خلیج‌فارس
گروه پتروشیمی خلیج‌فارس بزرگترین هلدینگ تخصصی پتروشیمی است که در سال ۱۳۸۹ با مدیریت دولتی به‌صورت سهامی عام تاسیس و در ادامه کار یعنی در سال ۱۳۹۲ به بخش خصوصی واگذار شد. ۲۱ دی‌ماه ۱۴۰۰ یکی از روزهای پرحاشیه هلدینگ خلیج‌فارس بود. در این روز غلامعلی عسگری، رئیس پیشین صداوسیما از سوی جواد اوجی، وزیر نفت به مدیرعاملی این هلدینگ منصوب شد؛ انتصابی که همه از غیرقانونی بودن آن می‌گفتند، اما نقدها کارساز نیفتاد و انتصاب برقرار ماند. در لیست بانک‌های کشور، ۱۰ زیرمجموعه این هلدینگ بزرگ توانسته ۴۶ هزار و ۷۶۱ میلیارد و ۹۵۷ میلیون تومان تسهیلات دریافت کند. این هلدینگ علاوه بر ارزهای دریافتی نیمایی، معادل دلاری شش میلیون و ۴۷۵ هزار و ۷۷۳ دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز دریافت کرده است. این گروه ۸ آبان امسال، ۱۲درصد سهام پتروشیمی خلیج‌فارس را با تبلیغات فراوان در بورس خریداری کرد.
صنایع غذایی میهن
گروه صنایع غذایی لبنی و بستنی میهن در سال ۱۳۵۴ توسط ایوب پایداری تاسیس شد. این شرکت بزرگترین تولیدکننده بستنی و لبنیات در ایران محسوب می‌شود که برای ۲۵هزار نفر اشتغالزایی کرده است. مجموعه میهن ۱۰هزار و ۳۴۴ میلیارد و ۷۹۶ میلیون تومان تسهیلات از بانک‌های مختلف دریافت کرده است. گروه زرین صنعت خوشبخت، گروه غلات‌بان، مجتمع صنایع غذایی میهن، گروه مجتمع کاغذسازی راشا کاسپین ایرانیان و طبیعت سبز پارس کهن نام زیرمجموعه‌های این مجموعه بزرگ است که از نظام بانکی تسهیلات گرفته‌اند. جالب آنکه از این ۱۰ هزار میلیارد تومان پرداختی دو هزار و ۸۶۲ میلیارد تومان به شخص ایوب پایداری یعنی به یک شخص حقیقی تسهیلات داده شده است. صنایع غذایی میهن از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا اردیبهشت سال ۱۴۰۰ توانسته یک میلیارد و ۹۹۷ میلیون و ۹۲۶ هزار دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی از دولت بگیرد.
صندوق بازنشستگی نفت
یک صندوق بازنشستگی در جمع تسهیلات‌بگیران عمده نظام بانکی است. صندوق بازنشستگی کارکنان نفت با نام گروه سرمایه‌گذاری اهداف ۱۷ هزار و ۲۲۴ میلیارد و ۵۳ میلیون تومان تسهیلات بانکی دریافت کرده است. شرکت سرمایه‌گذاری اهداف، بهمن ۱۳۷۹ تأسیس شد. موضوع فعالیت شرکت سرمایه‌گذاری در سهام یا سایر اوراق بهادار در زمینه پیمانکاری و سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت، گاز و پتروشیمی، فعالیت‌های بازرگانی به‌طور عام در حوزه محصولات صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی به‌طور خاص، سرمایه‌گذاری در معدن، صنایع معدنی و کانی‌های فلزی و غیرفلزی و پیمانکاری و سرمایه‌گذاری در حوزه املاک و مستغلات است.
گروه صنعتی مینو
نام اصلی مینو، گروه اقتصادی و خودکفایی آزادگان است. این شرکت صنایع غذایی هم در زمره تسهیلات‌بگیران بزرگ و ارزبگیران دولتی است. گروه مینو در مجموع دو هزار و ۶۴۸ میلیارد و ۴میلیون تومان تسهیلات بانکی دریافت کرده است و رقم ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافتی این مجموعه
هفت میلیون و ۴۷هزار و ۴۷۷ دلار اعلام شده است. مجموعه شرکت صنعتی مینو که ۶۸درصد آن به شرکت اقتصادی خودکفایی آزادگان تعلق دارد، دارای زیر مجموعه و شرکت‌های فرعی است. ۸۷درصد از شرکت قاسم ایران، ۹۸درصد از شرکت صادراتی پرسوئیس، ۵۲درصد از شرکت صنعتی پارس‌مینو، ۲۳درصد از شرکت صنایع غذایی مینو شرق و ۵۴درصد از شرکت شوکوپارس را در اختیار دارد و اکثریت سهام شرکت‌های دارویی مینو و شرکت صنایع غذایی مینو شرق و مینوفارس نیز در اختیار گروه صنعتی مینو قرار دارد.
مدلل
نامی آشنا در حوزه نهاده‌های کشاورزی است. این مجموعه اگرچه در بین هشت مجموعه و هلدینگ بررسی‌شده کمترین تسهیلات دریافتی بانکی را دارد، اما در بخش ارزهای دولتی در صدر جدول ایستاده است. مدلل در کنار یک‌هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی دریافتی، معادل دلاری چهار میلیارد و ۷۴۲ میلیون و ۳۲۷ هزار و ۵۰۳ دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. بازار نهاده‌های دامی و کشاورزی به غلط یا درست در زمان وزارت محمود حجتی به انحصار گروه مدلل درآمد و امروز اگر خانواده مدلل دست از کار بکشند بازار مرغ، تخم‌مرغ، گوشت و روغن دچار التهابات خطرناکی می‌شود.
گروه کاله
هلدینگ سولیکو که یکی از زیرمجموعه‌های بزرگ آن شرکت فرآورده‌های لبنی کاله است در سال ۱۳۶۹ توسط غلامعلی سلیمانی در آمل تاسیس شد. هلدینگ سولیکو از جمله ارزبگیران دولتی است که تسهیلات بانکی قابل توجهی هم دارد. دو هزار و ۸۴۹ میلیارد و ۹۹۱ میلیون تومان مجموع تسهیلات دریافتی این مجموعه است و ۲۸۵ میلیون و ۷۵۲ هزار و ۶۸۲ دلار معادل دلاری ارزهای ۴۲۰۰ تومانی دریافتی این هلدینگ گزارش شده است.
مدیران‌خودرو
در قسمت «درباره ما» شرکت مدیران خودرو آورده شده: «شرکت صنایع خودروسازی مدیران (“MVM “، مدیران خودرو) با هدف تولید، واردات و صادرات انواع خودروهای سبک و سنگین و همچنین تحقیق و توسعه در زمینه خودرو و صنعت خودروسازی در سال ۱۳۸۱ در منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید بم راه‌اندازی شد.»
شرکتی که MVM را نمایندگی می‌کند و کارش واردات و مونتاژ خودروست از ارزهای ۴۲۰۰ تومانی معادل دلاری ۲۶۲ میلیون و ۷۴۰ هزار و ۷۰ دلار سهم گرفته و یک هزار و ۶۳۷ میلیارد و ۸۳۷ میلیون تومان تسهیلات بانکی به این مجموعه پرداخت شده است.
جداول پیش‌رو حاصل بررسی لیست‌های اعلام‌شده بانک مرکزی در دو بخش تسهیلات جاری بانکی و ارزهای تخصیص‌یافته دولتی و نیمایی است. بانک مرکزی در پنج نوبت یعنی اول تیر ۱۴۰۱، ۱۲مهر ۱۴۰۱، ۲۸ مهر ۱۴۰۱، ۳ آبان ۱۴۰۱ و ۱۸ آبان ۱۴۰۱، لیست تسهیلات اعطایی بانک‌ها را به‌روزرسانی کرده است. در هر بار به طور میانگین لیست تسهیلات ۱۳ بانک و موسسه اعتباری غیربانکی اعلام نشده که بانک‌های ملی و صادرات از جمله آنهاست.
دو نکته نیز در مورد جداول ارزی قابل ذکر است؛ اول آنکه، بانک مرکزی از ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی را اعلام نکرده است. یعنی در دولت ابراهیم رئیسی تصمیم گرفته شد نام دریافت‌کنندگان ارز دولتی و نیمایی محرمانه بماند. این در حالی است که تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی تا خرداد امسال برای گروه قابل توجهی از واردات ادامه داشت و هنوز در صفحه اول وب‌سایت بانک مرکزی در بخش نرخ ارز قیمت اعلامی برای دلار آمریکا همان ۴۲۰۰ است. لذا با توجه به محرمانه شدن اسامی ارزبگیران، اعداد برآوردشده از لیست‌های اعلامی در تاریخ فروردین ۱۳۹۷ تا اردیبهشت ۱۴۰۰ است. دوم آنکه در لیست‌های ارزی، ارزهای مختلفی به واردکنندگان تخصیص یافته و عمده ارزهای تخصیص یافته نیز به یوآن چین، درهم امارات، روپیه هند، یورو و لیر ترکیه بوده است. اما برای به‌دست آمدن مبنای مناسب‌تر به منظور تحلیل داده‌ها، نرخ برابری ارزهای مزبور محاسبه شده و معادل دلاری ارزهای تخصیص یافته نوشته شده است.
نکته دوم اینکه جمع ذکر شده در جداول تسهیلات بانکی به دلیل خلاصه کردن اعداد در ردیف‌های جدول و حذف ارقام زیر میلیون تومان، ممکن است اندکی بیشتر از جمع ظاهری اعداد باشد.