ضرورت ایجاد چندین مرکز شبکه پرداخت
به گزارش ستاد خبری نهمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، محمد مهدی شریعتمدار درباره امنیت و پایداری نظام پرداخت گفت: در صورتی که بخواهم از زاویه دید بین‌المللی و فعالان حوزه فین‌تک به این سوال پاسخ دهم، باید بگویم که مهمترین موضوع متمرکز بودن شبکه پرداخت در کشور است. در بیشتر کشورها، چه شبکه‌های تسویه و چه پرداخت کارتی، در یک نقطه و مرکز متمرکز نیستند زیرا ریسک‌های مترتب به نوعی نسبت به متمرکز بودن این شبکه کمتر خواهد بود. بسیاری از کشورها دست کم از ۲ مرکز مختلف برای کاهش این ریسک استفاده می‌کنند.
وی افزود: احتمال دارد که در برخی موارد مشکلاتی برای زیرساخت‌ها به وجود بیاید یا سامانه مرکزی شبکه تسویه مورد حملات نرم‌افزاری قرار بگیرد. در صورتی که روش پرداخت و شبکه پرداخت تنها مرکز تسویه باشد، این حملات می‌تواند اختلالات جدی در جامعه ایجاد کند.
رییس سابق هیات مدیره انجمن فین‌تک با اشاره به رفتار شهروندان اروپایی و مقایسه آن با رفتار شهروندان ایرانی اظهار داشت: در بیشتر کشورهای اروپایی با وجود پیشرفت صنعتی، همچنان بخش بزرگی از جامعه قسمت زیادی از تبادلات خود را با پول نقد و اسکناس انجام می‌دهند ولی در ایران به دلیل افت ارزش ریال و نوع اسکناس‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، به طور عملی اسکناس از تبادلات حذف شده زیرا در صورتی که فرد بخواهد با اسکناس تبادلات خود را پرداخت کند، باید حجم زیادی از اسکناس را همراه خود داشته باشد.
این فعال حوزه فین‌تک تصریح کرد: با توجه به سیاست‌هایی که در چند سال اخیر شاهد آن بودیم، اسکناس به طور کلی از سبد پولی شهروندان ایرانی حذف شده و تنها روش پرداخت هزینه مبادلات، پرداخت آنلاین، با استفاده از اپلیکیشن یا از طریق ابزارهایی مانند پوز و کارت بانکی است.
شریعتمدار خاطرنشان کرد: سینگل پوینت بودن یا نقطه حساس شبکه بار دیگر در حوزه حذف اسکناس از پرداخت‌های مردم خودنمایی می‌کند و این موضوع به شدت می‌تواند آسیب‌زا باشد.
وی پیشنهاد داد علاوه بر ضرورت حفظ امنیت و پایداری تنها شبکه پرداخت و تسویه فعلی کشور، ضروری است تا لاینی موازی در کنار آن ایجاد شود تا پایداری این شبکه افزایش یابد. از سوی دیگر استفاده از مسکوکات نیز تا حد امکان مورد استفاده قرار بگیرد.
تحقق ارزش‌آفرینی در گروه به رسمیت شناختن نظام بازار
شریعتمدار درباره چگونگی تحقق ارزش‌آفرینی دیجیتال با توجه به ابعاد قضایی احتمالی این موضوع اظهار داشت: از نظر من مهمترین مساله درباره تحقق ارزش‌آفرینی دیجیتالی، به رسمیت شناختن نظام بازار است. مکانیزم بازار پاسخ خود را در دنیا با مدل‌های مختلف داده و به دلیل رقابتی که ایجاد می‌کند، کیفیت افزایش و قیمت کاهش پیدا می‌کند؛ همزمان با این موضوع نوآوری نیز به وجود آمده و بازیگران رقابت بهتری با یکدیگر خواهند داشت.
رییس سابق هیات مدیره انجمن فین‌تک خاطرنشان کرد: باید فرایند به رسمیت شناختن نظام بازار را آغاز کنیم که مرحله نخست آن اصالت دادن به بخش خصوصی، سهولت در کسب‌وکارها و همزمان افزایش کیفیت تنظیم‌گری و حذف تنظیم‌گری زائد است.
وی در خصوص نحوه تعامل بانک‌ها با بازیگران جدید مانند فین‌تک‌ها، اپراتورها و … هم گفت: در زیست بوم بانکداری دیجیتال در آینده‌ای نه چندان دور، فناوران مالی نقش کلیدی بازی خواهند کرد به این دلیل که به بازار نزدیک‌تر هستند و نیاز مشتری را بهتر می‌شناسند.
شریعتمدار اظهار داشت: فناوران مالی مطابق با نیاز هر سگمنت یا هر دسته از مشتری، یک محصول خاص را ارائه می‌کنند و مشتری به سمت آنها حرکت می‌کند و رقابت هوشمندانه‌تری را با سایر بازیگران دارند.
رییس سابق هیات مدیره انجمن فین‌تک درباره مهمترین چالش‌های زیست‌بوم ارزش‌آفرینی برای تکامل تصریح کرد: دو موضوع را می‌توان مهمترین چالش‌های این موضوع عنوان کرد؛ اول عدم آشنایی نهادهای تنظیم‌گر و نهادهای حاکمیتی با فضای زیست‌بوم کشور و دوم امکان حضور همان نهادهای تنظیم‌گر در بازار است.
وی ادامه داد: تا زمانی که برای موضوع ذی‌نفع بودن نهادهای تنظیم‌گر و نهادهای وابسته به آنها در بازار چاره‌ای نیندیشیم، مساله رقابت سالم در بازار و رشد شرکت‌های بخش خصوصی حل نخواهد شد.
شریعتمدار با بیان اینکه مهمترین موضوع در این خصوص جرم‌انگاری ورود نهادهای تنظیم‌گر به بازار است، اظهار داشت: جلوگیری از این موضوع به طور خودکار باعث بهبود چندین مساله با هم خواهد شد. اول اینکه تمرکز این نهادها بر روی تنظیم‌گری در بازار خواهد شد؛ دوم اینکه انحصار آنها جنبه حاکمیتی دارد و نهادهای تنظیم‌گر دارای قدرت بوده یا به پشتوانه این موضوع، وجه تمایزی با سایر فعالان به دلیل تنظیم‌گری خواهند داشت. حذف آنها باعث کاهش ریسک در بازار و فعالیت‌های بیشتر بخش خصوصی خواهد شد.
این فعال حوزه فین‌تکی تاکید کرد: افزایش کیفیت تنظیم‌گری از جمله مواردی است که به شدت نیازمند آن هستیم؛ هم در طرح‌های مجلس و هم در لوایح دولت و هم در آیین‌نامه‌های اجرایی شاهد کمبود کیفیت هستیم. بخش خصوصی می‌تواند با هزینه خود، کارشناسانی را در اختیار دولت و مجلس قرار دهد تا کیفیت تنظیم‌گری طرح‌ها، لوایح و آیین‌نامه‌های آنها افزایش یابد.
ضرورت حضور بخش خصوصی در ایجاد زیرساخت‌های جدید
رییس سابق هیات مدیره انجمن فین‌تک در پاسخ به سوالی درباره زیرساخت‌های کلان ملی و شرایط آنها برای تحقق ارزش‌آفرینی دیجیتالی اظهار داشت: زیرساخت‌های ملی در حوزه بانکی ایران نسبت به بسیاری از کشورها، پرقدرت‌تر و سریع‌تر است ولی زیرساخت‌های ما حاکمیتی و نیمه حاکمیتی هستند درحالی که در دنیا این زیرساخت‌ها توسط بخش خصوصی ایجاد شده و خارج از دسترس نهادهای حاکم توسعه پیدا کرده است.
وی ایجاد زیرساخت توسط بخش خصوصی را عاملی برای کاهش ریسک توصیف کرد و گفت: با توجه به ظرفیت بسیار خوب منابع انسانی که در کشور وجود دارد، رویکرد نهادهای تصمیم‌گیر در کشور باید تغییر کرده و به بخش خصوصی اجازه مشارکت در ایجاد زیرساخت‌ها را بدهد تا پروژه‌های جدیدی در کشور استارت بخورد.
سند راهبردی فضای مجازی بیشتر بر روی تقسیم کار تمرکز دارد
شریعتمدار درباره نقشی که سند راهبردی فضای مجازی می‌تواند در ارزش‌آفرینی دیجیتالی داشته باشد، تصریح کرد: سند منتشر شده توسط شورای عالی فضای مجازی، سند با کیفیتی است ولی تمرکز آن بیشتر بر روی تقسیم کار و ابلاغ سیاست‌های کلان کشور در این حوزه است تا یک سند تنظیم‌گرایانه.
وی با بیان اینکه احتمال دارد در بازار یا لایه نهاد تنظیم‌گر، اقدامی متفاوت و مغایر با سیاست‌های ابلاغی در سند راهبردی فضای مجازی صورت بگیرد، افزود: با وجودی که یکی از چالش‌های کشور فاصله داشتن اسناد بالادستی ابلاغی با واقعیات کشور و کیفیت پایین آنهاست ولی این موضوع درباره سند راهبردی که توسط شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شده، صدق نمی‌کند. با این حال بعضا شاهد هستیم که در لایه اجرا، اقدامی انجام می‌شود که با رویکرد سند راهبردی یا ابلاغی متفاوت است.
این کارشناس حوزه فین‌تک درباره اقدامات لازم برای حفظ امنیت کاربران و حریم خصوصی آنها در ارزش‌آفرینی دیجیتال تصریح کرد: در روزهای اخیر سندی درباره مالکیت و حاکمیت داده منتشر شد ولی این سند تمرکز کمتری بر حفظ حریم خصوصی داشته و عمده تمرکز آن بر روی حاکمیت داده است.
وی با بیان اینکه در اروپا و GDPR، حق مالکیت متعلق به کاربر نهایی است، تاکید کرد: قانون‌گذار در اروپا به کاربر اجازه می‌دهد و کسب‌وکار را ملزم می‌کند که دیتای مورد نظر کاربر را به کسب‌وکار دیگری منتقل کرده و از پلتفرم خود حذف کند. این موضوع اما به طور جدی در ایران دنبال نمی‌شود.
رییس هیات مدیره انجمن فین‌تک گفت: به نظر من در نهایت نوعی اختلاف و نزاع بین بخش خصوصی و نهادهای حاکمیتی در ایران در خصوص مالکیت داده به وجود خواهد آمد. فکر می‌کنم در این زمینه رویکرد باید تغییر کرده و در نهایت مالکیت داده را به کاربر نهایی بدهیم.
همایش بانکداری الکترونیک امکان تعیین نقشه راه آینده نوآوری را دارد
وی درباره همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت که نهمین دوره آن قرار است طی روزهای اول و دوم اسفندماه برگزار شود نیز اظهار داشت: این همایش با کیفیت‌ترین همایش در این حوزه در کشور است. دلیل اصلی این موضوع نیز آن است که بازوی پژوهشی بانک مرکزی مسئول برگزاری آن است.
شریعتمدار تصریح کرد: دلیل دومی که همایش بانکداری الکترونیک را با کیفیت می‌کند، تخصصی بودن صرف آن در حوزه نظام‌های پرداخت و مشارکت خوب بانک‌ها و شرکت‌های PSP است.
این فعال حوزه فین‌تکی اظهار داشت: امسال مشارکت خوبی از سوی اکوسیستم استارت‌آپی کشور در این همایش شده است. این همایش تا دوره قبل بیشتر بخش سنتی این فضای فناورانه را پوشش می‌داد اما به نظر من از امسال به بعد می‌تواند نوآوری‌های این فضای فناورانه را نشان دهد.
رییس سابق هیات مدیره انجمن فین‌تک ادامه داد: در این همایش ارتباط خوبی بین بخش سنتی و نوین نظام‌های پرداخت ایجاد می‌شود و هم بین بانک‌ها و هم بین سایر نهادهای زیرساختی با بانک‌ها و سایر بازیگران فضای تعاملی شکل می‌گیرد؛ از سوی دیگر متخصصین این اکو سیستم هم در آن حضور دارند.
وی در پایان گفت: همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت همین‌طور می‌تواند جنبه علمی داشته و در بخش توسعه آینده و نوآورانه نیز، نقشه راه را تا حدی در فضای تخصصی تعیین و شناسایی کند و از این جهت ارزشمندترین همایش این حوزه است.
یادآور می شود، نهمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت با موضوع «ارزش‌آفرینی دیجیتال در روزهای ۱ و ۲ اسفند سال جاری در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد تهران برگزار خواهد شد. در این همایش به موازات سخنرانی‌ها، میزگردها و کارگاه‌های علمی، جشنواره دکتر نوربخش جهت انتخاب و معرفی نوآوری‌های برتر بانک‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت و همچنین نمایشگاهی تخصصـی جهت معرفی جدیدترین دستاوردهای بانک‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات مرتبط برگزار می‌شود.