روند نگران کننده تبدیل شبه پول به پول باید متوقف شود

نتیجه تحولات منفی که اقتصاد ایران در سال گذشته با آن دسته و پنجه نرم کرد، سرآغاز جهش ارزی و شوک تورمی سال 1401 به حساب می آید. اگرچه کمتر کسی در آن روزها تبعات تصمیم مهمی همچون حذف ارز 4200 را می توانست پیش بینی کند، اما بررسی آمارها و نمودارهای شاخص های کلان اقتصاد ایران و همچنین همزمانی آن با بی سابقه ترین رکورد تورمی، نشان از تاثیر غیر قابل انکار این سیاست پولی بر اقتصاد ایران دارد.

مشخصا امروز که به بررسی دلایل رشد نرخ ارز می پردازیم، نمی توانیم سخنی از اضافه برداشت بانک هایی که به واسطه ی حذف ارز 4200 با انبوهی از درخواست تسهیلات، به منظور تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه های اقتصادی روبرو شدند، اشاره نکنیم. طبیعتا تحمیل پرداخت تسهیلات سنگینی که به واسطه حذف ارز 4200 به بانک ها وارد شد، ترازنامه آن ها را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود.

بر این اساس با توجه به اینکه نیاز به تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌ها به‌شدت در این بازه زمانی افزایش یافته بود و بانک‌ها نیز دچار محدودیت از طرف سیاست کنترل ترازنامه بودند، در نهایت شاهد رشد نرخ بهره در بازار آزاد بودیم. این مسئله و جذابیت رخ‌داده از محل رشد نرخ بهره در بازار آزاد سبب شد شاهد شوکهای ماهیانه تبدیل شبه‌پول به پول باشیم. در واقع درحالی که در یکی دو سال گذشته نسبت پول به نقدینگی حدود 20 درصد بود از اواخر بهار سال قبل نسبت مذکور شروع به افزایش کرده در نهایت به 25 درصد رسید. این نرخ طی یک دهه اخیر یک رقم بی‌سابقه محسوب می‌شود و به‌زعم تمام اقتصاددانان این وضعیت منجر به افزایش سرعت گردش نقدینگی و در نهایت افزایش نرخ تورم می‌شود.

موج سنگین تبدیل شبه پول به پول، علت اصلی التهابات بازار خودرو است

اگرچه برخی معتقدند که جهش ارزی اخیر، عامل اصلی رشد نرخ ها در بازار خودرو است، اما نکته ای که شاید به آن توجه نمی کنند این است که که جهش ارز بازار آزاد در آذر ماه صورت گرفت اما موج افزایش قیمت خودرو در مهر ماه 1401 آغاز شد و ارتباط اولیه با جهش بازار ارز نداشت، البته در موج بعدی افزایش قیمت ارز بازار خودرو مجدداً ملتهب شد و در نهایت برخی خودروها نسبت به سال قبل تا سه برابر نیز افزایش قیمت تجربه کردند که بی‌سابقه است.

متاسفانه پدیده ای که به نظر به اولین چالش اقتصاد ایران در این روزها تبدیل شده است، موج سنگین تبدیل شبه‌پول یا سپرده‌های بلندمدت به پول (اسکناس و حساب جاری) است که در نهایت منجر به سرایت پول داغ به بازارهای مصرفی می شود. متأسفانه بازار خودرو در مهرماه پذیرای پول داغی بود که در نتیجه بحران در نظام تسهیلات‌دهی بانکها و افزایش نرخ بهره در بازار آزاد شکل گرفته بود.

نکته ای که می توان ریشه افزایش بی سابقه قیمت خودرو دانست(که در بعضی مدل های آن به بیش از 300 درصد افزایش می رسد)، دقیقا همین پول داغ است که از اوایل زمستان سال گذشته به سمت این بازار سرازیر شده است.

بورس مقصد آتی پول های سرگردان می شود؟

به نظر می رسد اگر سیاستگذار پولی کشور موفق نشود تا از روند رو به رشد تبدیل شبه پول به پول جلوگیری کند، با سیکل زمانی متناوبی، مشابه اتفاقاتی که در بازار خودرو رخ داد، در سایر بازارها شاهد باشیم و بازار سرمایه و شاید بازار مسکن مقصد آینده شوک های بزرگ به اقتصاد ایران باشند.

شاید این روزها که به زعم تمامی کارشناسان، بازار خودرو در قیمت های سوپرحبابی به سر می برد و شاید خرید خودرو در این قیمت ها برای افراد زیادی توجیه اقتصادی نداشته باشد، کم کم باید شاهد ورود حجم زیادی از نقدینگی به سوی سایر بازارها از جمله بازار سرمایه باشیم. طبیعتا سرازیر شدن چنین حجمی از نقدینگی به بازار سرمایه، سبب رشد شارپی و شاید حبابی شدن بازار سرمایه شود.