اشتراک تجربه بانکداری قرض‌الحسنه بانک مهر ایران
سید سعید شمسی‌نژاد، مدیرعامل بانک در راستای توسعه فعالیت‌های بین‌المللی بانک، به اشتراک گذاشتن تجربه بانکداری قرض‌الحسنه با سایر کشورهای اسلامی و همچنین بهره‌گیری از تجارب متخصصان بانکداری اسلامی در سایر کشورها، دیدارهایی جداگانه با خبرگان بانکی پاکستان و عمان داشت.
البخاری، متخصص بانکداری اسلامی از پاکستان در دیدار با مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران گفت: تا پیش از سال ۱۹۶۲ میلادی بانک اسلامی در پاکستان وجود نداشت. در سال ۱۹۶۲ بانک‌های پاکستان به ۲ گروه تجاری و اسلامی تقسیم شدند و مقرراتی در این زمینه تدوین شد. نخستین عقدهایی که بانک‌های اسلامی بر اساس آن فعالیت کردند، «مضاربه» و «قرارداد خرید» بود.
وی اظهار داشت: در سال ۱۹۹۲ شورای فتوا که زیر نظر دادگاه شریعت است، دستور داد که همه بانک‌های پاکستان باید بر اساس شریعت عمل کنند. دولت و بانک مرکزی برای اجرای این موضوع آمادگی لازم را نداشتند، زیرا از صدور ضمانت‌نامه و فروش اوراق، کسب سود می‌کردند.
البخاری افزود: پس از آن بانک مرکزی پاکستان درخواست فرجام را به دیوان عالی پاکستان داد تا مدلی را بر اساس مضاربه شکل دهد و سپس بانک مرکزی مجورهای بانکداری اسلامی را صادر کرد تا بانک‌های تجاری نیز دریچه مجزایی برای بانکداری اسلامی خود داشته باشند.
سودآورترین بخش فعالیت بانکی در پاکستان، بانکداری اسلامی است
وی ادامه داد: همه بانک‌ها دریچه بانکداری اسلامی خود را فعال کردند و اکنون سودآورترین بخش فعالیت بانکی در پاکستان، بانکداری اسلامی است. علتش این است که مردم بابت وجوهی که نزد بانک‌ها می‌گذارند، تمایلی به دریافت سود ندارند و به این طریق بانک‌ها با کاهش هزینه تجهیز منابع، سود زیادی کسب می‌کنند. منابع را نیز در قالب عقد مضاربه در اختیار فعالان اقتصادی قرار می‌دهند و منفعت شرعی حاصل از آن را کسب می‌کنند.
این متخصص بانکداری اسلامی اظهار داشت: در پاکستان مناظره‌ای درباره صحت این رویه وجود دارد که تجهیز منابع بدون سود است، اما بانک‌ها آن را در فعالیت‌هایی دارای سود استفاده می‌کنند؛ هر چند این منفعت شرعی است.
البخاری با تأکید بر کارا بودن مدل بانکداری اسلامی، گفت: بانک «میزان» که از بانک‌های اسلامی پاکستان است، سودی بیش از بزرگ‌ترین بانک‌های پاکستان کسب می‌کند.
وی تصریح کرد: در پاکستان قرض‌الحسنه، به معنایی که در ایران وجود ندارد، فعال نیست، اما برای آموزش دانشجویان، درباره آن توضیحاتی ارائه می‌شود. نیازهای خرد مردم در پاکستان از طریق صندوق‌هایی تأمین می‌شود که هر بانک ایجاد کرده است. این صندوق‌ها در بخش‌های سلامت، آموزش و… فعالند.
البخاری اظهار داشت: بانک‌های پاکستان منابع خود را به تشکل‌های مردم‌نهاد می‌دهند تا به اقشار فقیر وام‌هایی بدون سود پرداخت کنند. برای نیازهای خرد مالی مردم و مشاغل کوچک نیز وام‌ها از سوی این NGOها پرداخت می‌شود. بانک‌های پاکستان ۲۰ درصد منابع خود را در اختیار NGOها قرار می‌دهند تا صرف اموری از این دست کنند و ۸۰ درصد منابع را در کارهای تجاری صرف می‌کنند.
وی در پایان خاطرنشان ساخت: خوشبختانه رشد بانکداری اسلامی در پاکستان بیش از بانکداری تجاری است و برنامه‌ای وجود دارد که تا سال ۲۰۲۵ همه بانک‌های این کشور به‌طور کامل فعالیت اسلامی داشته باشند.
مدلی شبیه به قرض‌الحسنه در عمان اجرا شده است
در جلسه‌ای دیگر «مکتوم بن راشد» و «علی بن سلیمان جهضمی» از عمان با مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران دیدار کردند.
مکتوم بن راشد در این دیدار گفت: بیش از ۵۰ درصد خدمات بانک‌های عمان به صورت آنلاین است. در حوزه بانکداری خرد، بانک خصوصی در عمان فعال نیست، اما ۲ بانک دولتی «توسعه» و «مسکن» وجود دارد. بانک مسکن برای تسهیل خرید مسکن و بانک توسعه در حوزه مشاغل خرد فعالیت می‌کند. این بانک‌ها سرمایه خود را از دولت دریافت می‌کنند. بانک توسعه حدود یک میلیارد دلار سرمایه دارد.
این متخصص بانکداری اسلامی گفت: در عمان ۲ نوع بانک اسلامی و کلاسیک فعالیت می‌کنند. کمیته شرعی بانک بر همه عقدهایی که بانک در چارچوب آن‌ها فعالیت می‌کند، نظارت می‌کند. تفاوت بین بانک‌های اسلامی و تجاری وجود دارد، این است که بانک اسلامی صرفاً پرداخت وام انجام نمی‌دهد، بلکه با آن‌ها در پروژه‌ای که دارند، شراکت می‌کند.
وی افزود: بخش خیلی ناچیز و اندکی از وام‌هایی که توسط بانک‌های عمان پرداخت می‌شود، به‌صورت قرض‌الحسنه است. آنچه که ما از قرض‌الحسنه در ایران دیدیم، بسیار شبیه به بانک توسعه در عمان است. بانک توسعه وام‌های خرد نیز پرداخت می‌کند، اما سایر بانک‌های اسلامی در پی شراکت با مشتریان خود هستند.
مکتوم بن راشد در ادامه به تشریح طرحی پرداخت که به بانک مرکزی عمان ارائه کرده تا چگونه کارمزد نگیرد. وی در این رابطه گفت: بانک به مشتری وام می‌دهد و ۳ درصد کارمزد می‌گیرد. راه‌حل این است که کلاً کارمزد ۳ درصد حذف شود و بانک را از نظر کارکردی به ۲ بخش تقسیم کنیم. یک قسمت همان صندوقی است که وام می‌دهد، بخش دیگر خدماتی است که بانک ارائه می‌کند و به ازای آن کارمزد می‌گیرد.
این متخصص بانکداری اسلامی اظهار داشت: بانک بابت اعتبارسنجی و سایر خدمات خود، کارمزد دریافت می‌کند. اما بابت وام کارمزد ثابتی نمی‌گیرد. در واقع هزینه‌ای از مشتری بابت وام دریافت نمی‌شود، بلکه بانک برای ارائه خدمت به وی، کارمزد می‌گیرد.
کارمزد از بانکداری قرض‌الحسنه در ایران حذف می‌شود
«سید سعید شمسی‌نژاد» نیز در این دیدارها به بیان تاریخچه و سازوکار عملکرد بانک قرض‌الحسنه مهر ایران پرداخت و گفت: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در سال ۱۳۸۶ شمسی (۲۰۰۷ میلادی) و با هدف توسعه دربرگیری قرض‌الحسنه در بین ایرانیان تأسیس شد.
مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران گفت: سرمایه اولیه بانک ۱۵هزار میلیارد ریال بود که به تدریج و با چند مرحله افزایش سرمایه در طول سال‌های گذشته، به ۱۰۰هزار میلیارد ریال بالغ شده است.
وی اظهار داشت: ۱۰ بانک بزرگ کشور از جمله ملی، ملت، صادرات، سپه، تجارت، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، صنعت و معدن و توسعه صادرات سهامداران بانک قرض‌الحسنه مهر ایران هستند.
شمسی‌نژاد تأکید کرد: نخستین بانک تخصصی قرض‌الحسنه در ایران با هدف بهبود شاخص‌های عملکرد مالی کشور در زمینه عقد قرض‌الحسنه و فرهنگ‌سازی سنت پسندیده قرض‌الحسنه فعالیت خود را آغاز کرد.
وی در ادامه با اشاره به آمار عملکرد بانک در شاخص‌های مختلف، خاطرنشان ساخت: منابع بانک در حال حاضر به بیش از ۲۱۰هزار میلیارد تومان می‌رسد. رشد منابع بانک در سال‌های اخیر بیشتر از رشد نقدینگی بوده که به‌معنای افزایش سهم بانک از بازار پول کشور است.
مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران افزود: نخستین بانک قرض‌الحسنه ایران تا کنون بیش از ۱۶ میلیون فقره وام به مبلغ ۳میلیون و ۲۷۵هزار میلیارد ریال پرداخت کرده است (۳۲۷ همت). تعداد مشتریان بانک از مرز ۱۵ میلیون نفر فراتر رفته و تنها در یک سال و نیم گذشته بیش از ۳ میلیون نفر به مشتریان این بانک افزوده شده‌اند.
وی افزود: نسبت مطالبات به مصارف این بانک بسیار پایین‌تر از استانداردهای داخلی و بین‌المللی و در سطح کمتر از نیم درصد است که بهترین عملکرد در بین بانک‌های ایرانی به شمار می‌رود.
مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به دستاوردهای بین‌المللی این بانک، گفت: کسب رتبه سومین بانک اسلامی جهان و بانک اول ایران در سال ۲۰۱۸ به انتخاب نشریه بنکر، کسب جایزه نخبه اقتصادی جهان اسلام در سال ۲۰۱۹ به انتخاب سازمان همکاری اسلامی(OIC) و ورود به جمع ۱۰۰۰ بانک برتر جهان در سال ۲۰۲۲ به انتخاب نشریه بنکر از جمله افتخارات بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در عرصه بین‌المللی است.
وی تصریح کرد: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در حوزه مسئولیت اجتماعی پیشگام است. این بانک نخستین بانک ایران است که وجه التزام یا جریمه دیرکرد وام‌ها را به‌عنوان درآمد شناسایی نکرده و آن را صرف امور عام‌المنفعه می‌کند. مشارکت در آزادسازی زندانیان جرائم غیرعمد، بیمه ۵۰۰هزار خانه روستایی، مشارکت در بیمه بیش از ۵ میلیون خانه روستایی و خرید ۲۵هزار قلم تجهیزات پزشکی برای مقابله با بیماری کرونا تنها بخشی از اقدامات حوزه مسئولیت اجتماعی این بانک در سال‌های اخیر به شمار می‌رود.
شمسی‌نژاد اظهار داشت: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران جزو نخستین بانک‌های کشور است که پرداخت وام بدون ضامن را آغاز کرده و تا کنون حدود ۶۰۸هزار فقره وام بدون ضامن پرداخت کرده و تلاش می‌کند در آینده‌ای نزدیک همه وام‌های خود را به‌صورت بدون ضامن پرداخت کند. در حال حاضر ۴۰درصد از وام‌های بانک قرض‌الحسنه مهر ایران به‌صورت آنلاین و بدون مراجعه مشتری به شعبه پرداخت می‌شود. بانک در حال برنامه‌ریزی برای رساندن این نسبت به ۱۰۰ درصد است.
مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به عرضه اوراق قرض‌الحسنه برای نخستین بار، گفت: علاقه‌مندان می‌توانند با خرید اوراق قرض‌الحسنه از طریق بازار سرمایه، نسبت به دریافت وام قرض‌الحسنه اقدام کنند. در این طرح ابتکاری بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، مشتری از امتیاز وام بیشتری نسبت به سپرده‌گذاری در بانک منتفع می‌شود.
وی تأکید کرد: برنامه‌ریزی‌های بانک برای دست‌یابی به تعداد ۴۰ میلیون مشتری است. با عنایت به سرعت رشد مشتریان این بانک، رسیدن به این عدد ظرف کمتر از ۵ سال آتی، دور از انتظار نیست. «هر ایرانی، یک کارت قرض‌الحسنه» شعاری است که بانک می‌کوشد به آن جامه عمل بپوشاند.
شمسی‌نژاد گفت: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران به سمتی پیش می‌رود که همه فرآیندهای بانکی همچون افتتاح حساب و ارسال کارت، بررسی و پرداخت وام از مرحله ۰ تا ۱۰۰ از جمله ثبت درخواست، احراز هویت و دریافت ضمانت را به‌صورت آنلاین انجام دهد. اکنون بخش قابل توجهی از این برنامه اجرایی شده و همچنان در حال توسعه است.
وی با اشاره به حرکت بانک در راستای حذف کارمزد، اظهار داشت: اصلی‌ترین متولی قرض‌الحسنه در ایران پیشگام حذف کارمزد ثابت و دریافت مزد خدمت به جای آن شده است. این موضوع فرآیندهای بررسی و تصویب خود را در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طی می‌کند.
مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران افزود: ثبت بانکداری بر اساس عقد قرض در بانک توسعه اسلامی(ISDB) یکی از اهدافی است که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران به‌صورت جدی آن را دنبال می‌کند تا به‌عنوان الگویی به سایر کشورها نیز ارائه شود.
شمسی‌نژاد با تأکید بر برنامه‌ریزی برای ورود قرض‌الحسنه به سبک زندگی مردم، گفت: «کارت مهر، کارت زندگی» شعاری است که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با پی گرفتن آن، توسعه قرض‌الحسنه به وجوه مختلف زندگی ایرانیان را هدف گذاری کرده است؛ به‌طوری که همه نیازهای بانکی و مالی فرد از طریق قرض‌الحسنه مرتفع شود.