صندلی داغ رئیس‌کل بانک مرکزی ترکیه
پس از استعفای ارکان، مصطفی فاتح کاراهان که از اقتصاددانان سابق فدرال‌رزرو است بر صندلی ریاست بانک مرکزی ترکیه تکیه زد. در ۵سال گذشته این پنجمین تغییر در صندلی داغ رئیس کلی است.
حفیظه غایه ارکان، روز جمعه از مقام خود به‌عنوان رئیس بانک مرکزی ترکیه استعفا داد. او در ماه ژوئن سال گذشته کار خود را به‌عنوان نخستین رئیس بانک مرکزی زن در ترکیه آغاز کرد. سیاست اصلی بانک مرکزی در دوران ریاست ارکان، انقباض پول با هدف مهار تورم بود. تا پیش از آغاز به‌کار او نرخ بهره ترکیه ۸.۵درصد بود. از آن زمان تاکنون نرخ بهره طی ۸مرحله افزایش یافته و به ۴۵درصد رسیده است.بانک مرکزی ترکیه پس از آخرین مرحله افزایش نرخ بهره اعلام کرد که این پایان چرخه انقباض است. در واقع ارکان زمانی از مقام خود کناره‌گیری کرد که هنوز ثمرات سیاست‌هایش به بار ننشسته است.
پس از انتشار خبر استعفای ارکان، رجب طیب اردوغــــان، رئیس‌جمهور ترکیه فاتح کاراهان را به‌عنوان رئیس جدید بانک مرکزی انتخاب کرد. او دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه پنسیلوانیا است و سوابقی مانند اقتصاددان ارشد آمازون و اقتصاددان فدرال‌رزرو را در کارنامه خود دارد. وزرات دارایی ترکیه نیز اعلام کرده است برنامه‌های اقتصادی ترکیه بدون اختلال ادامه خواهد یافت.
برای محافظت از خانواده
حفیظه غایه ارکان، روز جمعه با استفاده از صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی X اعلام کرد که برای محافظت از خانواده خود از ریاست بانک مرکزی ترکیه استعفا می‌دهد. در ماه‌های گذشته رسانه‌های محلی در این کشور ادعاهایی مبنی بر حضور و دخالت اعضای خانواده ارکان در بانک مرکزی مطرح کردند. گفته می‌شد که پدر او به‌صورت غیر رسمی به فعالیت در بانک مرکزی پرداخته است؛ البته ارکان این ادعاها را تکذیب کرد. اردوغان نیز در حمایت آشکار از ارکان، تلاش‌ها برای انتشار این شایعه‌ها را که برای تضعیف پیشرفت‌های اقتصادی صورت می‌گیرد، محکوم کرد. پس از انتشار خبر کناره‌گیری رئیس بانک مرکزی از مقام خود، وزارت خزانه‌داری و داریی ترکیه اعلام کرد که این تصمیم شخصی ارکان بوده است و اردوغان به تیم اقتصادی فعلی و برنامه‌های آن اعتماد کامل دارد و از آن حمایت می‌کند.
علاوه بر این مهمت شیمشک نیز به‌عنوان وزیر دارایی ترکیه اعلام کرد که برنامه‌های اقتصادی ترکیه بدون اختلال ادامه خواهد یافت. با این حال پس از انتشار این خبر نشانه‌هایی از تردید سرمایه‌گذاران نسبت به سیاست‌های اقتصادی آینده ترکیه به وجود آمده است. گفته می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران با اعتماد به شیمشک و ارکان فعالیت‌های خود را در ترکیه از سرگرفتند. این افراد همچنان احتمال می‌دهند که اردوغان دوباره دست به کاهش نرخ بهره بزند. لیر نیز به این خبر واکنش نشان داد و تا ساعت۲۲ روز جمعه ۰.۶درصد از ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داد.
اولین و آخرین ماموریت
حفیظه غایه ارکان یکی از اعضای تیم اقتصادی جدید اردوغان پس از انتخابات ریاست‌جمهوری2023 بود که 8ماه پیش به‌عنوان نخستین زن برای ریاست بانک مرکزی ترکیه انتخاب شد. پیش از او، شهاب کاوجی اوغلو، رئیس بانک مرکزی ترکیه بود. ارکان تا پیش از این سوابقی مانند ریاست بانک فرست ریپابلیک آمریکا داشت.
زمانی که او کار خود را به‌عنوان رئیس بانک مرکزی ترکیه آغاز کرد، نرخ بهره این کشور معادل 8.5درصد بود. در واقع تا پیش از این اردوغان در مسیر اجرای سیاست‌های اقتصادی نامتعارف مورد نظر خود، نرخ بهره این کشور را طی مراحل مختلف کاهش داد. این در حالی بود که موجی از نااطمینانی و تورم اقتصاد ترکیه را دربرگرفت. نرخ تورم در اکتبر سال2022 در قله تاریخی خود قرار گرفت و از 85درصد نیز فراتر رفت. نتایج سیاست‌های غیرعلمی اردوغان زندگی شهروندان ترکیه را تحت تاثیر قرار داد و این نارضایتی‌ها موجب شد تا انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم کشیده شود. همین مساله موجب شد تا اردوغان از دخالت مستقیم در اقتصاد این کشور دست بکشد و کار را به اقتصاددانی مانند حفیظه غایه ارکان و مهمت شیمشک بسپارد.
نگاهی به فعالیت بانک مرکزی این کشور در 8ماه گذشته نشان می‌دهد که این نهاد اقتصادی با اتخاذ سیاست‌های انقباضی به دنبال کاهش تقاضا و کاهش تورم بوده است. اولین قدم در این مسیر در ماه ژوئیه برداشته شد و نرخ بهره با افزایش 6.5درصدی به 15درصد رسید. پس از این نیز نرخ بهره طی 7مرحله دیگر افزایش یافت و در حال حاضر به 45درصد رسیده است. بانک مرکزی ترکیه پس از آخرین مرحله افزایش نرخ بهره اعلام کرد که این پایان چرخه انقباض است و تا زمانی که تورم ماهانه تغییرات ساختاری نداشته باشد، نرخ بهره تغییر نخواهد کرد.
همزمان با روی کار آمدن ارکان به‌عنوان رئیس بانک مرکزی، نرخ سالانه تورم معادل 38.2درصد بود که در ماه دسامبر به 65درصد رسید. می‌توان گفت که مهار تورم یک‌شبه اتفاق نخواهد افتاد و تاثیرات سیاست‌های انقباضی اتخاذشده احتمالا در ماه‌های پایانی سال جاری خود را نمایان می‌کند. پیش‌بینی می‌شود که نرخ تورم ترکیه در ماه‌های آینده از 70درصد نیز عبور کند. اما در ماه‌های پایانی سال جاری در واقع ارکان با به پایان رساندن اولین مامویت خود، یعنی انقباض پول از ریاست بانک مرکزی کناره‌گیری کرد؛ درحالی‌که هنوز ثمرات این سیاست‌ها به بار ننشسته است.
رئیس جدید بانک مرکزی
پس از استعفای ارکان از مقام ریاست بانک مرکزی، رجب طیب اردوغان، فاتح کاراهان را به‌عنوان رئیس جدید بانک مرکزی ترکیه منصوب کرد. کاراهان دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه پنسیلوانیا است. او یکی از اقتصاددانان سابق فدرال‌رزرو است که در سال2022 اقتصاددان اصلی آمازون بوده است. فاتح پس از روی کار آمدن تیم جدید اقتصادی اردوغان یعنی از ژوئیه سال گذشته به‌عنوان یکی از افراد کمیته تعیین سیاست پولی کار خود را در بانک مرکزی ترکیه آغاز کرد. گفته می‌شود او جانشینی توانا برای کسی است که نقش بزرگی در مهندسی انقباض پولی داشته و می‌تواند در مسیر اصلاحات اقتصادی ترکیه گام‌های مفیدی بردارد.