اجرایی شدن نظام جدید اعتبارسنجی در سال ۱۴۰۳
سرانجام هم در زمستان ۱۴۰۰ بود که محبوب صادقی مدیر وقت اداره اطلاعات بانکی در بانک مرکزی گفت: با هدف کاهش مطالبات معوق، بانک‌ها مکلف شدند قبل از پرداخت تسهیلات برای متقاضی وام استعلام اعتبارسنجی اخذ کنند. مبلغ و سابقه تسهیلات گذشته رقم و سابقه چک‌های وصول یا برگشت شده متقاضیان از معیار‌های تعیین امتیاز اعتبارسنجی مشتریان شبکه بانکی است دسترسی به سامانه اعتبارسنجی برای عموم مردم فراهم شده است.
اعتبارسنجی که ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ از سوی بانک مرکزی اعلام شد مدل امتیازدهی اعتباری اشخاص حقیقی بازنگری و مورد تصویب شورای سنجش اعتبار قرار گرفته است.
مدل جدیدی که در تشریح ویژگی‌های آن ابوذر سروش معاون سابق نظارت بانک مرکزی گفته بود: مدل جدید بر اساس تجربیات جهانی و با استفاده از شاخص‌های بانک جهانی و پنج شرکت معتبر بین المللی در زمینه اعتبارسنجی و مدل سازی بر اساس یادگیری ماشین تهیه شده است و نسبت به مدل قبلی بهبود قابل ملاحظه‌ای داشته است.
او افزایش پوشش آماری افراد برای اختصاص رتبه اعتباری و نیز افزایش دقت مدل را از جمله مهم‌ترین ویژگی نسخه جدید برشمرد و گفت: در مدل قبلی صرفا افرادی که از بانک‌ها تسهیلات دریافت کرده بودند مورد بررسی قرار می‌گرفتند و لذا امتیاز اعتباری بخشی از اشخاص که سابقه دریافت تسهیلات از بانک‌ها را نداشتند شفاف نبود، اما در نسخه جدید با افزایش فاکتور‌های لحاظ شده، درجه پوشش و نیز دقت مدل بهبود یافته است.
سروش با بیان اینکه با همکاری و هماهنگی نهاد‌های ذی ربط تنوع اطلاعاتی در نسخه جدید بیشتر شده است. بیان کرد: در طراحی این مدل از شاخص‌های متنوعی استفاده شده است که مواردی مانند رفتار اشخاص در بازپرداخت تسهیلات، سابقه اشخاص در پرداخت چک، سابقه محکومیت‌های مالی اشخاص، وضعیت پرداخت مالیات و حتی مواردی مانند پرداخت یا عدم پراخت جرایم راهنمایی و رانندگی را می‌توان به عنوان مهم‌ترین شاخصه‌های مورد بررسی برای تعیین امتیاز اعتباری برشمرد.
در ادامه هم مهران محرمیان معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: پروژه اعتبارسنجی بسیار مهم است و مراحل نهایی خود را می‌گذراند. تفاوتی که مدل جدید اعتبارسنجی نسبت به قبل دارد این است که دقت آن افزایش پیدا کرده است و از حدود بیش از ۶۰ درصد به ۸۸ درصد رسیده و مورد دیگر این که پوشش آن هم از حدود ۳۰ درصد (به‌عبارتی حدود ۳۰ درصد ایرانیان امتیاز اعتباری داشتند) به نزدیک ۱۰۰ درصد می‌رسد. مدل اعتبارسنجی جدید برای این که تکمیل شود نیازمند دریافت اطلاعات از بخش‌های مختلف است.
نظام اعتبارسنجی در سال ۱۴۰۳ اجرایی می‌شود
اجرای نظام اعتبارسنجی که در نهایت به سال ۱۴۰۲ نرسید و حالا معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی از زمان اجرایی شدن آن خبر می‌دهد در همین رابطه مهران محرمیان اظهار کرد: این امر بر اساس شمول مالی و میزان بهره مندی مردم از خدمات مالی و به طور اخص استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک مورد بررسی است. در حال حاضر به گواه بانک جهانی ایران در زمینه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک ایران جزء کشور‌های سرآمد در دنیا به شمار می‌رود، اما در زمینه ارائه تسهیلات الکترونیکی کشورمان دارای رتبه خوبی نیست.
او افزود: برنامه بانک مرکزی تسهیل دسترسی آحاد جامعه به تسهیلات خرد است و این نیازمند نظام اعتبارسنجی است تا افراد بتوانند بدون نیاز به ضامن و .. به تسهیلات خرد دسترسی داشته باشند و همچنین ریسک نکول وام بانک‌ها نیز کاهش یابد چرا که عدم بازپرداخت اقساط از عوامل افزایش ریسک اعتباری افراد است، بنابراین مشتریان تلاش می‌کنند اقساط وام خود را به موقع پرداخت کنند.
معاون فناوری‌های نوین بانک گفت: نظام اعتبارسنجی که طراحی شده بر مبنای هوش مصنوعی است و اطلاعات را از منابع اطلاعاتی مختلف مانند سازمان امور مالیاتی، وزارت رفاه، قوه قضائیه پلیس راهنمایی و رانندگی و … جمع آوری می‌کند و در اوایل امسال این مدل عملیاتی خواهد شد و به افزایش رتبه اعتبارسنجی برای دریافت خدمات بانکی ارائه می‌شود.
در اعتبارسنجی توان بازپرداخت متقاضیان از جهات مختلف سنجیده می‌شود
اما اهمیت نظام اعتبارسنجی اصولی چه میزان است؟ در همین راستا حجت الله فرزانی کارشناس امور بانکی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بحث اعتبار سنجی در ادبیات بین‌الملل هم رواج دارد و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای پرداخت تسهیلات و پاسخ به نیاز متقاضیان از اعتبارسنجی استفاده می‌شود.
این کارشناس امور بانکی در ادامه اظهار کرد: در اعتبارسنجی توان بازپرداخت متقاضیان از جهات مختلف سنجیده می‌شود و این برای بانک‌ها بسیار حائز اهمیت است که وضعیت و میزان ریسک متقاضی به درستی و در ابعاد مختلف بررسی شود.
فرزانی افزود: اگر رعایت اصول بهداشت اعتباری از طریق اعتبارسنجی صورت نگیرد ممکن است بانک‌ها دچار مشکل و چالش شوند کما این که در دهه ۹۰ زمانی که اعتبارسنجی صورت نگرفت حجم مطالبات غیرجاری به سبب شرایط اقتصادی افزایش پیدا کرد.
این کارشناس امور بانکی می‌گوید: در هر حال با اعتبارسنجی تمام سابقه متقاضیان مورد بررسی قرار می‌گیرد تا علاوه بر آسودگی برای متقاضیان، بانک‌ها نیز اطمینان کافی را داشته باشند در اینجاست که اهمیت اعتبارسنجی اصولی و دقیق دارای مولفه‌های گوناگون مشخص می‌شود بر همین اساس که بانک مرکزی اعلام کرده سیستم اعتبارسنجی تازه با مولفه‌های جدید بناست اجرایی شود موضوع مهمی که شایسته است علاوه بر همکاری بخش‌های مختلف پیاده سازی و اجرای آن هم سرعت گیرد.
حالا باید منتظر ماند و دید سرانجام نظام جدید اعتبارسنجی برای سال ۱۴۰۳ اجرایی خواهد شد؟
/باشگاه خبرنگاران