توسعه اقتصاد دیجیتال؛ هوشمندانه‌ترین راهکار برون رفت از بن بست اقتصادی و کاهش تنش‌های اجتماعی
رسول لطفی متخصص در حوزه پردازش اطلاعات و فناوری‌های استراتژیک و معاون فناوری اطلاعات بانک مسکن در نامه‌ای سرگشاده خطاب به دکتر مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب که نسخه‌ای از آن در اختیار این رسانه قرار گرفت، نوشت:
جناب دکتر مسعود پزشکیان
رئیس جمهور منتخب مردم ایران
با سلام و احترام؛
این نوشته به عنوان پیشنهاد و بخشی از درک و دریافتم و بعنوان یک متخصص و مسئول در بیست و چند سال کارکرد فنی و سایبری از فضای نوین جهانی را به حضورتان تقدیم می‌کنم.
در دنیای امروز که فناوری‌های نوین و اقتصاد دیجیتال به سرعت در حال تحول و توسعه است، نگاه نوآورانه و متحول کننده‌ای لازم است تا اکوسیستم معیوب چندین دهه اقتصاد را نظم و جهتی همیشگی دهد و این دولت است که می‌تواند با بهره‌گیری فرصت‌های بی‌نقص و امن و شفاف اقتصاد دیجیتال، جایگاه شایسته‌ای را برای کشور عزیزمان در عرصه جهانی فراهم آورد.
اقتصاد دیجیتال، به عنوان یکی از موتورهای اصلی توسعه اقتصادی در قرن بیست و یکم، نقشی بی‌بدیل در رشد و پیشرفت کشورها دارد و همانطور که در گزارش ۲۰۲۴ بانک جهانی اشاره شده است تقریبا یک چهارم از درصد رشد اقتصادی ایران به خاطر بخش‌های اقتصاد فناوری محور آن بوده است. کشورهایی که در این حوزه به درستی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند سهم قابل توجهی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهند. برای نمونه، کشورهای حوزه خلیج فارس نظیر امارات متحده عربی و قطر با سرمایه‌گذاری‌های گسترده در زیرساخت‌های دیجیتال و ایجاد محیط‌های نوآورانه، به قطب‌های اقتصادی منطقه تبدیل شده‌اند. این کشورها با توسعه شهرهای هوشمند، جذب نخبگان و متخصصان بین‌المللی و ایجاد فضای کسب و کار مناسب، توانسته‌اند سهم بسزایی از اقتصاد دیجیتال منطقه را به دست آورند.
در ایران، با وجود ظرفیت‌های عظیم انسانی و منابع غنی، هنوز نتوانسته‌ایم به جایگاه مطلوبی در اقتصاد دیجیتال دست یابیم. مشکلات زیرساختی، محدودیت‌های دسترسی به اینترنت پرسرعت و کمبود حمایت‌های مالی و قانونی از استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناورانه، از جمله چالش‌های اصلی در این حوزه هستند. این مشکلات نه تنها مانعی بر سر راه رشد اقتصاد دیجیتال کشور است، بلکه به مهاجرت نخبگان و متخصصان نیز دامن می‌زند و کشور را از استعدادهای برجسته‌اش محروم می‌سازد.
یکی دیگر از چالش‌های جدی که کشور با آن مواجه است، پیری جمعیت و کاهش نرخ فرزندآوری است. این مسئله می‌تواند در آینده نزدیک به کاهش نیروی مولد کشور منجر شود. در این راستا، اقتصاد دیجیتال می‌تواند نقش مهمی در جبران این تهدیدات و کاستی‌های رشد جمعیت ایفا کند. با توسعه خدمات مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال، می‌توانیم از توانمندی‌های نیروی کار موجود به نحو احسن بهره‌برداری کنیم خدمات اجتماعی، سلامت و نیازهای جامعه را گسترش دهیم و بهره‌وری اقتصادی را افزایش و از تهدیدات آینده نرخ پیری و منفی رشد جمعیت بکاهیم.
از زمینه‌های مهم در اقتصاد دیجیتال، استفاده از فناوری بلاکچین است، خوب است بدانید اقتصاد دیجیتال در بطن خود با این فناوری و با ایجاد ساختارهای امن و غیرمتمرکز، می‌تواند تحولی عظیم در حوزه‌های مختلف ایجاد کند. امروز فناوری های ثروت در دستور کار پیشروان فناوران مالی در جهان است؛ درحالی که ما هنوز در خم کوچه فین‌تک ها و قوانین دست وپاگیر ترسیم شده برای آن مانده‌ایم. امروز حل مشکلات قانونی خدمات مبتنی بر بلاکچین و توسعه فناوری هایی مانند ریال دیجیتال می‌تواند به شفافیت و امنیت بیشتر در نظام مالی کشور کمک کند. برای مثال، توکنایز کردن هویت فکری و عملیاتی نخبگان (توکن نخبگان) و توسعه قراردادهای هوشمند با همین بستر می‌تواند به شناسایی و بهره‌برداری بهتر از توانمندی‌های آنان منجر شود. این اقدام می‌تواند انگیزه‌های متخصصان و نخبگان را برای ماندن و فعالیت در کشور افزایش دهد و از مهاجرت آنان جلوگیری کند.
بلاکچین و به خصوص مقوله توکنایز و فناوری های امتداد آن مانند بستر ریال دیجیتال، دارایی و ارزش‌های هنگفتی ایجاد میکنند و در مدیریت تورم و ایجاد ثروت و ارزش افزوده در اقتصاد نقش اساسی دارند و آن را به نحو مطلوب و بی نقص مدیریت میکنند، که راه نجات دولت از بن بست های اقتصادی و مردم از مصائب اقتصاد راکد است و این فناوری های مالی می‌توانند ناوگان هوایی و زمینی و حمل نقل کشور و تولید برق و مسکن و بسیاری از زیرساخت‌های استراتژیک کشور را با مشارکت مردم تولید ، بازسازی و نوسازی کند و خطر و توطئه بزرگ طراحی شده برای حذف کشورمان از نقشه ژئواکونومیک را خنثی کند و شعار سال رهبر معظم انقلاب را در مشارکت مردم در اقتصاد تحقق بخشد.
اما بعد…
در سال‌های اخیر، به عنوان یک ناظر و متخصص فضای سایبر، جامعه‌ای جوان و اتمیزه شده را شاهد بوده‌‌ام که در مسیر هم گسستگی طبقاتی ثروت و فکری قرار گرفته راهبرد مشخصی نسل فعال آن پیش‌روی خود ندارد و از طرفی بسیاری از کارکردهای اینترنت را تنها در تعاملات شبکه‌های اجتماعی می‌بیند. روح اعتماد و امید به آینده بخشی از این جامعه تحت تأثیر عملیات‌های روانی و محتوایی و شکاف طبقاتی بعضا تصنعی نمایشی پمپاژ شده و برنامه ریزی شده از بیرون آسیب دیده است. فرهنگ لغات ما و ادبیات با وقار این مرز و بوم دستخوش حملات محتوایی با واژه سازی های دون قرار گرفته است.
دولت‌های پیشین نتوانسته‌اند این اسب سرکش فناوری محتوا محور را با استفاده از خلاقیت و نوآوری کنترل کنند، فرصت‌های کسب و کار دیجیتال را برای تمامی اقشار جامعه ایجاد کنند و حتی در ایجاد جنبش‌های محتوایی که جامعه را به بهره‌برداری از فرصت‌های اقتصاد دیجیتال ترغیب کند و فضای کسب و کار دیجیتال را گسترش دهد و فرهنگ کلام و ادبیات تولید شده را سامان دهد، تا حدود زیادی ناتوان بوده اند.
اما اگر دولت شما موفق شود زیرساخت‌های این اقتصاد فناور محور را توسعه دهد و جامعه، روزی و منفعت و رفاه و کسب و کار مشروع خود را در این فضا ببیند، یقینا خودجوشانه فضای محتوایی را کنترل کرده و نگرانی‌های به حق حاکمیت از تهدیدات امنیت ملی در این فضا را برطرف خواهد کرد؛ به این شیوه، پنجره نگاه به فناوری‌های جمعی میان دولت و ملت همسو شده و زیبایی‌های این نعمت آشکار الهی نمایان می‌شود.
مستحضرید برای تقویت اقتصاد دیجیتال و بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود، نیازمند اقداماتی جدی و فوری هستید. توسعه زیرساخت‌های دیجیتال از جمله شبکه‌های اینترنت پرسرعت، ایجاد پارک‌های فناوری و حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا و رفع مشکلات و حذف چند مرجعی رگولاتوری و توجه جدی امنیت اقتصاد دیجیتال از جمله اقداماتی است که می‌تواند به رشد این حوزه کمک کند،
آموزش و پرورش نیروهای انسانی متخصص و خلاق در زمینه‌های مرتبط با فناوری‌های نوین، از دیگر گام‌های اساسی در این مسیر است، تحول بیگ‌بنگی آموزش در مدارس در سطوح پایین و متوسط با هدف توسعه اقتصاد دیجیتال و توسعه آموزش به نحوی که دانش آموزان به‌جای دریافت جمعی مطالب مشترک (که تاریخ انقضا محتواهای یادگیری بسیار زودرس شده است)، “یاد بگیرند که چطور یاد بگیرند” باید از واجبات و وظیفه اول دستگاه آموزش و پرورش و دانشگاهی کشور قرار گیرد تا فضای آموزش برای آینده کشور به اوج سعادت میل کند.
جناب آقای دکتر پزشکیان، ایران عزیز با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بی‌نظیر خود می‌تواند در عرصه اقتصاد دیجیتال به جایگاه شایسته‌ای دست یابد، اما این امر نیازمند توجه ویژه و سرمایه‌گذاری‌های سریع و ویژه در این حوزه است. باید با عزم و اراده‌ای راسخ و با اتخاذ تصمیمات درست، مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال را با ایجاد امید و انگیزه در متخصصان و امنیت سرمایه گذاری را در کارآفرینان، هموار کنید تا کشور از این فرصت‌های بی‌نظیر بهره‌برداری کند.
به آینده‌ای روشن و پر از امید نوید تان می‌دهم، اگر امروز به درستی و با خلاقیت و با استفاده از هوش جمعی نخبگان اقتصاد دیجیتال در این فضا عمل کنید و یک کابینه جوان و جمعی آشنا به فناوری انتخاب کنید و به ظرفیت‌های بی‌نظیر کشورمان ایمان داشته باشید.
دکتر رسول لطفی
متخصص در حوزه پردازش اطلاعات و فناوری های استراتژیک