دلیل ناکامی پیام رسان های داخلی چه بود؟

عصر بانک؛به گزارش ICTPRESS، سایه نیکانلو کارشناس ارشد ارتباطات در تحلیلی نوشت: آمارها نشان می دهد بر خلاف تبلیغات گسترده رسانه های داخلی برای استفاده مردم از پیام رسان های وطنی و همچنین تسهیلات مالی و بانکی که مراکز اقتصادی کشور به منظور توسعه فعالیت ها و ارتقاء ضریب نفوذ پیام رسان های داخلی در مقابل تلگرام انجام داده اند، نتیجه موثر و روشنی نداشته و از نیمه دوم سال 97 شاهد افزایش میزان ریزش کاربران از این پیام رسان ها هستیم.

فیلترینگ تلگرام که از ماه ها پیش آغاز گردید، سبب شد تا پیام رسان های داخلی که با حمایت کامل رسانه ملی و مسئولان مواجه شده بود، نسبت به عضوگیری گسترده و بعضا میلیونی در اواخر سال 96 اقدام کنند.

گرچه همان زمان نیز کارشناسان فناوری اطلاعات و جامعه شناسان سایبری از تداوم روند رو به رشد پیام رسان های داخلی جوان در مقابل سیستم های پیچیده موفق پیام رسان های خارجی ابراز تردید می کردند، اما حمایت همه جانبه از پیام رسان های داخلی سبب شد تا برخی بتوانند صدها هزار کاربر را ظرف چند روز به سمت خود جلب کرده و شاهد رونق هرچند مختصر کانال ها و عضو گیری پیام رسان های داخلی باشیم.

اما ورق خیلی زود به نفع پیام رسان های خارجی و کاربرانی که حاضر به ترک این پیام رسان ها به سمت موارد داخلی و بومی سازی شده نبودند، برگشت و اکنون شاهدیم که میلیون ها کاربر  تلگرام با خرید فیلترشکن و استفاده از نرم افزار های عبور از فیلترینگ تلگرام، از این پیام رسان محبوب ایرانی ها استفاده می کنند.

هر چند خطرات نقض حریم خصوصی و سوء استفاده از اطلاعات کاربران به دلیل قرارگیری سرورهای این پیام رسان روسی در خارج از کشور زیاد است و مسئولان پدافند غیرعامل کشور نسبت به این موضوع هشدار داده اند، اما هم چنان روند تداوم فعالیت های تلگرام در ایران را شاهد هستیم.

اکنون بسیاری از اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا و برخی از نمایندگان مجلس و کانال های اطلاع رسانی برخی از چهره های سیاسی، اقتصادی، ورزشی و هنری شناخته شده روی تلگرام فعالیت دارند و برخی برنامه های تلویزیونی پربیننده مانند حالا خورشید شبکه 3، همچنان از طریق تلگرام به صورت غیررسمی اطلاع رسانی می کنند.

علت ناکامی پیام رسان های داخلی

اگر بخواهیم عدم موفقیت قابل انتظار پیام رسان های داخلی را ذکر کنیم باید برگردیم به دهه هفتاد شمسی که شماری از شبکه های اجتماعی فارسی زبان در کنار سرویس دهنده های وبلاگ، کار خود را آغاز کردند. آن ها نیز آماده بودند تا میلیون ها هموطنی که در فیسبوک مشغول فعالیت بودند را به سمت نمونه های داخلی سوق دهند. اما این شبکه های فارسی زبان اجتماعی نیز با وجود حضور فعال برخی از اعضاء دولت در آن ها، موفقیتی کسب نکردند و اکنون عملا تعطیل شده اند.

به نظر می رسد در فضای جامعه اطلاعاتی امروز دنیا، بومی سازی صرف با هدف حذف رقیب، جذابیتی برای کاربران داخلی نداشته و موارد بومی سازی شده که نتواند خلاقیت و نوآوری خاصی و به قولی برگ  برنده  در مقابل  رقیب  سر سخت بین المللی ارائه کند، کاربران  ایرانی را جذب نمی کند. همان طور که پیام رسان های داخلی نیز در این زمینه  موفق عمل نکردند.

یکی از علل ناکامی پیام رسان های داخلی را می توان در حذف اشتباه رقیب بین المللی به منظور توسعه فعالان داخلی و محدود دانست که در عصر هزاره سوم به مذاق میلیون ها کاربر جامعه اطلاعاتی ایران خوش نیامده و اثر معکوس به جا گذاشته است.

اطلاعیه های منتشره از سوی کمیته تعیین مصادیق فیلترینگ، می توانست مدیریت شده و هوشمندانه باشد تا پاس گل های کم تری را به رقبای پیام رسان های داخلی که مورد غضب قرار گرفته بودند، بدهد تا اینگونه شاهد کوچ کاربران بیسفون و سروش و … به نرم افزارهای رقیب نباشیم.

این قضیه نشان می دهد که مسئولان باید ادبیات و فرهنگ حاکم بر سایبر دیپلماسی را بهتر درک کنند و کشور نیازمند متخصصانی در این حوزه است که به قوه قضاییه، مجلس و قوه مجریه در درک بهتر فضای ICT کمک کنند؛ گرچه وزیر جوان ICT تا حدودی توانست نمره قبولی در این خصوص را بگیرد.

علت دیگر ناکامی پیام رسان های داخلی در ماه های اخیر را می توان تشابه کارکرد آن ها با نمونه های خارجی موفق و همچنین خالی بودن آن ها از ظرفیت های خلاقانه در ارائه محصول و خدمات به کاربران ذکر کرد.

علت سوم را باید در ظرفیت های فنی و قطعی مکرر این نرم افزارها دانست که در مقابل نمونه های مطمئن با ضریب عملیاتی بالای 99 درصد، حرفی برای گفتن نداشتند.

حتی کمک های  مالی هم نتوانست در کوتاه مدت، زمینه رشد قابل ملاحظه ای برای پیام رسان های داخلی ایجاد کند. چراکه آن ها محصول استارت آپ نوآورانه شرکت های دانش بنیان حرفه  ای نبودند و در این مدت، به صورت ضرب الاجلی، قصد مقابله با نمونه خارجی داشتند.

با نگاه به گذشته، به نظر می رسد درصورتیکه مساله امنیتی تلگرام مد نظر نبود و این پیام رسان فیلتر نمی شد؛ اگر پیام رسان های داخلی در فضایی با حق انتخاب و در اکوسیستمی آرام، رشد طبیعی خود را طی می کردند، با ارائه مشوق هایی به کاربران ایرانی، می توانستیم جایگاه مطلوب تری برای پیام رسان های داخلی در برابر رقبای سرسخت ایجاد کنیم.

نتیجه گیری

به  نظر می رسد دولت برای تداوم روند استقبال مردم از پیام رسان های داخلی، باید از پایان نامه های ارشد و دکترای فناوری اطلاعات در این حوزه حمایت کرده و برای پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان فناوری اطلاعات، هوشمندانه و موثر گام بردارد تا در عصر بلاک چین، بیت کوین و سبک زندگی هوشمند، فضای عملیاتی، بیش از گذشته از دست فعالان ایرانی خارج نشود.