تغییر عنوان همایش سالانه بانکداری الکترونیک به بانکداری نوین
همایش سالانه «بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت» که از سال 1390 توسط پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی برگزار می‌شود، از امسال قرار است با عنوان «بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت» برگزار شود.
این همایش در روزهای پنجم و ششم آذرماه سال جاری در مرکز همایش‌های برج میلاد تهران و با محوریت «زیست‌بوم بانکداری هوشمند؛ حکمرانی دیجیتال و نظارت فناورانه» برگزار خواهد شد.
برای بررسی دلایل تغییر عنوان این همایش و جزییات جدید از جشنواره دکتر نوربخش که از بخش‌های اصلی این همایش است، گفت‌وگویی با «امید ترابی» عضو هیات مدیره شرکت توسن داشتیم که مشروح آن به شرح زیر است:
** یکی از دلایل تغییر عنوان همایش بانکداری الکترونیک، ورود بازیگران جدید به زیست‌بوم خدمات مالی است. شرکت‌های جدید که فین‌تک‌هایی در حوزه‌های مختلف از جمله لندتک، رگ‌تک، اینشورتک و… هستند، تحولات فراوانی را در خدمات‌رسانی به مشتریان داشته‌اند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
ترابی: اگر فضای کسب‌وکار و بانکداری دیجیتال یا الکترونیک را با سال‌های دهه 90و اولین دوره‌های همایش بانکداری الکترونیک مقایسه کنید، می‌بینید که در آن سال‌ها فضا بسیار شفاف بود زیرا که یا با بانک‌ها طرف بودیم یا با شرکت‌های پیمانکاری که همکار بانک‌ها بودند.
بیشتر فعالیت‌ها توسط بانک‌ها یا پیمانکاران آنها انجام می‌شد و PSP ها نیز با مجوز از بانک مرکزی، کسب‌وکاری راه انداخته بودند.
فعالیت شرکت‌های PSP در آن سال‌ها نیز عمدتا به شکل پیمانکاری و کارفرمایی بود، این درحالی است که در سال‌های گذشته به وضوح شاهد رشد شرکت‌هایی هستیم که در حال ارائه خدمات فین‌تکی بوده و از فناوری، استفاده کسب‌وکاری می‌کنند.
شرکت‌های فین‌تکی تقریبا هیچ رابطه پیمانکاری و کسب‌وکاری چه از نظر نرم‌افزاری و چه از نظر سخت‌افزاری با بازار سنتی بانکداری ندارند و خود در قالب یک کسب‌وکار فین‌تکی اعم از لندتک، پی‌تک، رگ‌تک یا غیره در حال فعالیت هستند. همزمان و با مجوزی که بانک مرکزی برای پرداخت‌یاری صادر کرد، تا حدودی رگولیشنی هم برای برخی از فعالین این حوزه ایجاد شد.
از نظر من، اضافه شدن این بازیگران به همایش بانکداری نوین، پذیرفتن حضور آنها در این اکوسیستم از سوی پژوهشکده است و این طور به نظر می‌رسد که بانک مرکزی و پژوهشکده می‌خواهند حرف‌های این بخش بیشتر شنیده شود.
** منظور شما از شنیده شدن صدای این بخش چیست؟
ترابی: به طور مشخص وقتی از فعالین این حوزه برای حضور و رقابت در جشنواره دکتر نوربخش دعوت می‌شود، در واقع به معنای پذیرفته شدن حضور آنها در بازار و این صنعت است. تقریبا تمامی فعالینی که با استفاده از فناوری، کسب‌وکار مالی راه انداخته‌اند، می‌توانند در جشنواره دکتر نوربخش شرکت کرده و جایزه هم بگیرند.
این تغییر در تمام دنیا رخ داده و در ایران هم شاید با تاخیر اما بالاخره به وجود آمده است. از نظر من، اینکه پژوهشکده و بانک مرکزی متوجه این تغییر شده و به آن پرداخته‌اند، نکته بسیار مثبتی است.
** یکی از محورهای اصلی همایش امسال، بانکداری هوشمند است. موضوع کلیدی‌تر هم شاید روش‌های نوظهور پرداخت است. این بخش‌ها تا چه اندازه می‌تواند فرصت‌آفرین بوده و ظرفیت کسب‌وکاری به همراه دارد؟ شاهد هستیم که به عنوان نمونه در 2 سال اخیر بحث بر سر استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در خدمات مالی بسیار فراگیر شده است.
ترابی: وقتی موضوعی در بخش فناوری تبدیل به یک مگاترند می‌شود دیگر ناخودآگاه نمی‌توان آن را استفاده نکرد یا در نظر نگرفت.
متاسفانه استفاده ما در ایران از فناوری هوش مصنوعی نه تنها در صنعت بانکداری بلکه در سایر صنایع نیز بسیار ناچیز است. با وجود آنکه در بیشتر همایش‌ها و رویدادهای ماه‌های اخیر یکی از محورهای اصلی هوش مصنوعی است اما استفاده از این فناوری بسیار محدود است.
در صنعت بانکداری و پرداخت شاید فقط بتوان به احراز هویت غیرحضوری و همین طور استفاده از چت بات‌ها اشاره کرد. امیدوارم که انگیزه‌ای برای استفاده بانک‌ها و فضای کسب‌وکاری در صنعت مالی برای استفاده از هوش مصنوعی ایجاد شود.
** نظر شما پس این است که در صنعت بانکداری و پرداخت ایران، از هوش مصنوعی و ابزارهای آن برای خدماتی مانند اعتبارسنجی، امنیت، نظارت و غیره استفاده‌ای نمی‌شود؟
ترابی: من به جز احراز هویت غیرحضوری که با استفاده از روش‌های تشخیص چهره انجام می‌شود و همین طور چت بات‌ها در مراکز تماس، موارد دیگری را نمی‌شناسم. در ایران به طور کلی، CRM و ارتباط غیرحضوری آن هم در فضای بانکی متداول نبوده اما در خارج از ایران، این موضوع بسیار مهم است و اساسا بسیاری از خدمات را نمی‌توان از داخل شعب دریافت کرد و برای دریافت خدمات باید با مرکز تماس بانک، تماس گرفته شود.
در حال حاضر چت بات‌ها و ماشین‌های هوشمند کار دریافت خدمات را برای مشتریان انجام می‌دهند. می‌توانم بگویم که در این زمینه یک تفاوت فرهنگی بین بانکداری ایرانی و بانکداری در کشورهای توسعه یافته وجود دارد و با وجودی که می‌بینیم چت بات‌ها خدمات مناسبی هم ارائه می‌کنند ولی هیچ‌گاه جزو کسب‌وکار واقعی بانک در نظر گرفته نشده‌اند.
**یکی از مسائل کلیدی در کشور، موضوع استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت پرداخت است. شما مهمترین موانع و چالش‌ها در این زمینه را چه مواردی می‌دانید؟
ترابی: اگر بخواهم به طور کلی به این موضوع بپردازم، باید بگویم که 2 مشکل عمده در ایران در این زمینه وجود دارد. اولین مورد عدم ارتباط صنعت بانکداری ایران با دنیاست و به همین دلیل از بسیاری از خدمات نوین، مطلع نمی‌شویم و به همین دلیل هم فرصت‌های کسب‌وکاری برای استفاده از این خدمات به وجود نمی‌آید. اگر با سیستم‌های پرداخت بین‌المللی مرتبط بودیم، ناچار می‌شدیم تا از این روش‌ها استفاده کرده و آن را وارد زنجیره پرداخت خود کنیم.
مساله دوم در ایران هم تمرکزگرایی در صنعت پرداخت در مجموعه بانک مرکزی و شرکت خدمات انفورماتیک بوده است. این حرف من به معنای بد بودن یا کامل نبودن روش‌های پرداخت نیست بلکه این است که نوآوری در این فضا بسیار سخت است.
به نظر من تحریم‌ها و عدم ارتباط با دنیا در کنار موضوع تمرکزگرایی، 2 چالش و مانع عمده در توسعه صنعت پرداخت ایران برای استفاده از فناوری‌های نوظهور بوده‌اند. در این فضا اگر هم بخواهیم که به سمت نوآوری حرکت کنیم، تغییر چندانی را نمی‌توانیم به وجود بیاوریم.
** بسیاری از فعالان فین‌تکی منتقد اصلی نهادهای ناظر و رگولاتور هستند. نظر شما در این رابطه چیست؟
ترابی: به دلیل وجود رویکرد تمرکزگرایانه، نهادهای ناظر هر زمان موضوعی را خلاف رویکرد خود ببینند، آن را تخلف در نظر می‌گیرند در حالی که در دنیا چنین نیست.
چالش اصلی در اینجاست که کسب‌وکارها بدنبال نوآوری هستند و می‌خواهند به سمت اقیانوس آبی و سگمنت‌های دست‌نخورده حرکت کنند ولی رویکرد تمرکزگرایانه با این موضوع مخالف است.
متاسفانه در سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که چون طرف رگولاتور قوی‌تر بوده و ابزارهای نظارتی و سلبی را در اختیار دارد، باعث شده تا نوآوری شکل نگیرد.
** چرا سندباکس در این زمینه موفق نبوده است؟
ترابی: به نظر من، در فضای Open API، سندباکس باید در اختیار بانک‌ها قرار می‌گرفت. در دنیا طی چند سال گذشته بانک‌ها به طور رسمی APIهای خود را بر روی سایت‌شان منتشر کرده و یک محیط آزمایشی هم ایجاد می‌کنند که در واقع همان فضای سندباکس است. بعد از آزمایش هر محصول، در صورتی که مشتری اجازه داده باشد، کسب‌وکارها به بانک متصل می‌شوند.
در حقیقت سندباکس برای تسهیل کارها آمده است و در ساختار سنتی و متمرکز دولتی، موفق نخواهد بود.
** همایش بانکداری نوین و پژوهشکده پولی و بانکی می‌توانند دیدگاه‌ها را در این زمینه به یکدیگر نزدیک کنند؟
ترابی: مهمترین خواسته این است که همایش بانکداری نوین، توجه و تمرکز بیشتری بر صنعت و لایه‌های بازار و کسب‌وکارهای فین‌تکی داشته باشد؛ در حقیقت صدای بازار و کسب‌وکارهای فناور در همایش بلندتر شنیده شود.
پژوهشکده می‌تواند از فعالین بازار و استارت‌آپ‌ها در پنل‌ها و کارگاه‌هایی که در حاشیه همایش بانکداری نوین برگزار می‌شود، استفاده کند. برخی از این فعالین الزاما در صنعت پرداخت فعالیتی ندارند اما آنچه که از صنعت پرداخت و فین‌تک‌ها به عنوان خدمات می‌خواهند مهم است.
به عنوان نمونه یکی از کسب‌وکارهای اینترنتی، از ما درخواست داشت مشتریانش با یک کلیک، تسهیلات دریافت کرده و پول به حساب آنها بنشیند در حالی که خدمت مورد نیاز آن با شرایط موجود، قابلیت انجام ندارد.
در حقیقت این همایش باید بتواند دیدگاه‌های نهاد ناظر و بازیگران قدیمی و جدید را به یکدیگر نزدیک و راه‌حل‌های جدید را در اختیار آنها قرار دهد. در این زمینه تصور من این است که پژوهشکده پولی و بانکی به عنوان نهاد متولی برگزاری همایش، باید قدرت و استقلال بیشتری نسبت به گذشته داشته باشد.
/دبیرخانه همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت