اقساط مارکت؛ از فروش اقساطی سنتی تا تولد مارکت‌پلیس تخصصی
صنعت فروش اقساطی در ایران مسیری پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته؛ مسیری که در ابتدای دهه ۹۰ تقریباً هیچ ابزار و سازوکاری برای آن تعریف نشده و فعالان این عرصه با تکیه بر تجربه و ریسک‌پذیری خود، پایه‌های این بازار را بنا کردند.
در این میان، اقساط مارکت به‌عنوان یکی از نخستین مجموعه‌های مستقل، توانسته با وجود تمام محدودیت‌ها، جایگاه ویژه‌ای در بازار به دست آورد. حالا پس از ۱۲ تا ۱۳ سال فعالیت، این مجموعه قصد دارد از مارکت‌پلیس تخصصی خود رونمایی کند؛ بستری که به گفته مدیرعامل آن «متفاوت از هر آن چیزی است که تاکنون در بازار ایران دیده‌ایم.
به همین بهانه ما با امین خادمی، مدیرعامل اقساط مارکت گفت‌وگویی انجام دادیم و به بررسی چالش‌های حوزه لندتک در ایران پرداختیم و برنامه‌های آتی اقساط مارکت را بررسی کردیم.
آغاز مسیر؛ روزهایی بدون ابزار و حمایت
امین خادمی، مدیرعامل اقساط مارکت در گفت‌وگو با عصربانک می‌گوید: وقتی در اوایل دهه 90 کار را آغاز کردیم هیچ ابزاری در دسترس نبود؛ نه چک‌های صیادی وجود داشت، نه سامانه‌های اعتبارسنجی و نه حتی تامین‌کنندگان مالی؛ مشتری باید چک می‌گذاشت و فروشنده با ریسک بالا کار می‌کرد. اگرچه سال‌های ابتدایی واقعاً به سختی گذشت اما همین دشواری‌ها تیم را مجبور کرد تا روی پای خود بایستد.
خادمی شرایط اقتصادی کشور، تحریم‌ها و حتی همه‌گیری کرونا را موانع بزرگ سالیان اخیر می‌داند و ادامه می‌دهد: با وجود هریک از این موانع، اقساط مارکت توانست با «خودساختگی» مسیرش را ادامه دهد.
استقلال؛ مزیت یا مانع؟
خادمی با اشاره به استقلال کامل اقساط مارکت از بانک‌ها و هلدینگ‌ها ادامه می‌دهد: اقساط مارکت هیچ تکیه‌ای به بانک یا مجموعه‌های بزرگ ندارد. همین امر باعث شده چابک‌تر باشیم و بتوانیم محصولات را همراه با نوآوری وارد بازار کنیم در صورتیکه بانک‌ها به‌دلیل ساختار پیچیده‌ای که دارند قادر به انجام این مهم نیستند. با این حال استقلال، مشکلاتی هم دارد؛ مهم‌ترین آن تأمین مالی است. وقتی مجموعه بدون پشتوانه بانکی فعالیت می‌کند باید برای هر ریال منابع مالی، چند برابر تلاش کند. در مقابل، آزادی عمل بیشتری وجود دارد و می‌توان ایده‌های نو را بدون محدودیت، اجرایی کرد.
شکل‌گیری نگاه امن و کاهش ریسک
خادمی استراتژی اقساط مارکت را «ایستادن در سمت درست» می‌داند و می‌گوید: فروش اقساطی به جامعه‌هایی مانند بازنشستگان، کارمندان یا افراد با درآمد ثابت که ریسک نکول را کاهش می‌دهند؛ مصداق نگاه امن و Secure است. به‌طور مشخص، وقتی قسط مستقیم از حقوق یا مستمری کسر می‌شود نگرانی چندانی برای نکول وجود ندارد. این امر باعث شده در بحران‌های مختلف، حتی در جنگ ۱۲ روزه اخیر، رویه کار بدون اختلال ادامه پیدا کند.
مارکت‌پلیس؛ ثمره ۴ سال تلاش
با بیش از یک دهه تجربه در بازار آفلاین، اقساط مارکت حالا وارد مرحله تازه رونمایی از مارکت‌پلیس تخصصی خود شده است.
مدیرعامل اقساط مارکت در توضیح این پروژه به عصربانک می‌گوید: مارکت‌پلیس نتیجه حدود چهار سال کار فنی است. تفاوت اصلی ما با سایر پلتفرم‌ها این است که هر فروشنده یا تولیدکننده می‌تواند به صورت رایگان، فروشگاه اختصاصی خود را در این بستر ایجاد کند. مشتریان هم فقط با کد ملی و استعلام از سازمان مربوطه، ظرف کمتر از ۸ دقیقه می‌توانند خرید اقساطی خود را نهایی کنند و تجربه‌ای مشابه خرید نقدی را رقم می‌زند.
خادمی سرعت و سهولت را یک نوآوری در صنعت فین‌تک و لندتک می‌داند و ادامه می‌دهد: این محصول به‌عنوان یک دستاورد دانش‌بنیان در حال ثبت است. تا امروز حدود ۸۰۰ هزار نفر از بازنشستگان کشور از خدمات اقساط مارکت استفاده کرده‌اند. این عدد، تنها بخشی از جامعه هدف بالقوه است؛ چرا که جامعه هدف یعنی بازنشستگان و خانواده آنها، جمعیتی بالغ بر ۱۲ تا ۱۳ میلیون نفر می‌شوند.
خادمی ادامه می‌دهد: به‌طور تخصصی روی بازنشستگان تمرکز کردیم، چون این جامعه نیاز ویژه‌ای دارد و از طرف دیگر، ریسک پایین‌تری برای ما ایجاد می‌کند. اما برنامه این است که خدمات را به طیف وسیع‌تری، از کارمندان سازمان‌های دولتی و خصوصی گرفته تا عموم مردم ارائه کنیم.
خادمی با بیان این که اقساط مارکت در حال حاضر در فاز صفر و تست درون‌سازمانی مارکت‌پلیس قرار دارد و فاز اول آن ابتدای شهریورماه رونمایی خواهد شد می‌گوید: در فاز نخست، خرده‌فروشان و مشتریان می‌توانند معاملات نقدی و اقساطی انجام دهند. در فازهای بعدی، تولیدکنندگان نیز مستقیماً وارد چرخه خواهند شد و کالاهای خود را بدون واسطه عرضه خواهند کرد. هدف از ایجاد مارکت‌پلیس اقساط مارکت، ایجاد بستر تخفیفی و جذاب است که علاوه بر مشتری، همه حلقه‌های زنجیره از آن منتفع شوند.
چالش‌های صنعت و مطالبه از دولت
مدیرعامل اقساط مارکت، مهم‌ترین چالش این صنعت را «تأمین مالی» و «عدم تعریف درست در ساختار قانونی» می‌داند و توضیح می‌دهد: این صنعت هنوز برای بسیاری از نهادها و حتی خود فعالان آن تعریف دقیقی ندارد. وقتی یک صنعت شفاف نباشد، برخوردهای سلیقه‌ای هم زیاد می‌شود. برای مثال، در حوزه مالیات، بارها با مشکلات جدی مواجه شده‌ایم. از سوی دیگر، دولت هنوز به نقش مثبت این صنعت در تقویت تقاضا و حمایت غیرمستقیم از تولید پی نبرده است.
وی تأکید می‌کند: اگر تنها به تولیدکننده تسهیلات بدهیم، انبار پر می‌شود اما فروش نمی‌رود. راه درست این است که مشتری را توانمند کنیم تا سمت تقاضا تحریک شود. در این صورت، تولیدکننده هم منتفع می‌شود. این فرمول ساده‌ای است که اگر دولت آن را بپذیرد، بخش بزرگی از مشکلات صنعت تولید و بازار مصرف حل خواهد شد.
خادمی در ادامه با بررسی وضعیت شرکت در دوران جنگ اخیر گفت: در جنگ 12 روزه حدود ۴۰ درصد کاهش فروش داشتیم اما به دلیل ساختار Secure اقساط که مستقیماً از حقوق و مستمری مشتریان کسر می‌شد، نکول عملاً صفر بود. این امر نشان داد که استراتژی انتخابی ما درست بوده است.
استقلال مالی و مدل درآمدی
خادمی با اشاره به این که یکی از سوءتفاهم‌های رایج درباره شرکت‌های فعال در این حوزه، گردش مالی چندهمتی آن‌هاست می‌گوید: ما تسهیلات بانکی را دریافت نمی‌کنیم، بلکه فقط نقش هدایتگر داریم. اعتباری که بانک‌ها می‌دهند، از طریق ما به سمت تولیدکننده و مشتری هدایت می‌شود. درآمد اصلی ما کارمزدی است که بسته به نوع معامله بین ۲ تا ۴ درصد متغیر است. بنابراین برخلاف تصور، شرکت‌های این حوزه سودهای کلان ندارند؛ بلکه با هزینه‌های سنگین هم مواجه‌اند.
خادمی گفت: رونمایی از مارکت‌پلیس تخصصی اقساط مارکت را می‌توان نقطه عطفی در مسیر تکامل فروش اقساطی در ایران دانست. مجموعه‌ای که بدون تکیه بر بانک‌ها و هلدینگ‌ها و صرفاً بر پایه تجربه، نوآوری و چابکی توانسته جایگاه خود را تثبیت کند، حالا با ورود به عرصه آنلاین قصد دارد نقشی جدی‌تر در اتصال عرضه و تقاضا ایفا کند.
خادمی در پایان تأکید می‌کند: ما معتقدیم اگر مشتری توانمند شود، تولیدکننده هم رشد می‌کند. اقساط مارکت در نظر دارد تا این پل ارتباطی را بسازد و امیدواریم دولت نیز نقش مثبت این صنعت را درک و حمایت کند.