کاهش ریسک و هزینه انتقال بین المللی وجوه با پول مجازی ریپل
عصر بانک؛ریپل برنامه اینترنتی متن بازی است که برای کاربران، بانک‌ها و موسسات مالی امکان انتقال وجوه و ارزهای مختلف بصورت برون مرزی و درون مرزی فراهم میکند. این پروتکل جدید می‌تواند درمانی برای سیستم‌های پرداخت ناکارآمد فعلی باشد و هزینه و ریسک‌های انتقال بین‌المللی وجوه را تا حد زیادی کاهش دهد.
پول مجازی ریپل
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که با شناخت و مطالعه دقیق این فناوری میتوان راهکاری علمی برای استفاده از پروتکل ریپل جهت تسهیل مبادلات بین‌المللی ایران ارائه داد.
امروزه انتقال بین‌مرزی وجوه نیازمند واسطه‌های زیادی است که منجر به طولانی شدن زمان انتقال و افزایش هزینه و ریسک می شود و پاسخگویی به نیاز بازار را دشوار میکند . به عبارت دیگر،سیستم‌های سنتی پرداخت توانایی پاسخگویی به نیاز مشتریان در سطح اقتصاد جهانی را ندارد .واسطه های بانکی سرمایه‌بر بوده و نیازمند نگهداری حساب‌هایی با ارزهای محلی در سراسر جهان هستند .هرچند روش‌های پرداخت افزایش یافته و این امر را آسان‌تر کرده است؛اما تکنولوژی و نحوه انجام مبادلات همچنان به حالت قدیمی خود باقی مانده است.
از طرفی، با گسترش بیت‌کوین ،ارزهای رمزنگاری شده پیشرفت بیشتری کرده‌اند و تعداد آن‌ها افزایش چشمگیری داشته است. در این میان شرکت ریپل نه تنها ارز مخصوص خود را وارد بازار کرده است ،بلکه با ارائه سیستم نوین پرداخت بین‌مرزی قصد دارد انتقال پول را به سادگی انتقال اطلاعات نماید.با مدرن‌سازی زیرساخت های پرداخت فعلی به کمک فناوری‌های مبتنی بر IP ، افراد و شرکت‌ها می توانند از پرداخت سریع ،کم‌هزینه و امن بهره ببرند و فرصت‌های سودآوری جدیدی را به دست آورند.
کار ویژه، مهم و اصلی بانکداری ،تبادلات پولی و مالی است . این تبادل در دو بخش پولی و مالی صورت می‌پذیرد.هر دونوع تبادلات به دو شکل سنتی و مبتنی بر کاغذ و به شیوه الکترونیکی انجام می‌گیرد. تبادل سنتی اگرچه شیوه رایج در کشور است ،اما با ظهور فناوری اطلاعات انتظار می‌رود پیشرفت‌هایی در این حوزه صورت پذیرد.
بررسی ریپل
تاریخچه ریپل
پروژه ریپل در سال 2004 توسط رایان فوگر آغاز شد.هدف فوگر ایجاد سیستم مبادلات محلی غیرمتمرکزی بود که به فرد و جامعه امکان ساخت پول مربوط خود را بدهد. نسخه اولیه این سیستم با عنوان RipplePay ارائه شد .
جک مک کالب در همان زمان توسعه سیستم ارز دیجیتال را دنبال می‌کرد که تراکنش‌ها در آن بر مبنای توافق عمومی تایید شوند. مک کالب پس از آشنایی با ایده رایان فوگر، پروژه وی را در شرکتی با عنوان OpenCoin با همراهی کریس لارسن دنبال کرد که بعدها این شرکت در سال 2013 به RippleLabs و نهایتا در سال 2015 به Ripple تغییر نام داد.
ریپل چیست ؟
ریپل یک برنامه اینترنتی متن باز است که امکان انتقال پول و پرداخت‌های بین‌بانکی را از طریق ارزهای مختلف به‌صورت یکپارچه ، ایمن و بلادرنگ فراهم میکند. این تکنولوژی جایگزینی برای نظام پرداخت جهانی است که با حذف وقفه‌های زمانی و افزایش ایمنی، هزینه‌های تراکنش را برای بانک‌ها کاهش می‌دهد و فرصت‌های جدید کسب درآمد را بوجود می‌آورد. به کمک این سیستم کاربرانی که قصد انتقال پول به یک کشور دیگر را دارند (به خصوص در حوزه پرداخت‌های انتقالی) می‌توانند بدون دانستن جزییات فنی و بدون نیاز به تبدیل ارز به پول کشور موردنظر، مبلغ خود را در کمترین زمان ممکن به حساب مقصد ارسال کنند. علاوه بر این، به دلیل کارمزد بسیار کم ، ارسال مبالغ جزئی و کوچک به حساب‌های برون‌مرزی کاملا به صرفه و امکان‌پذیر است.
به کمک ریپل ، بانک‌ها برای پرداخت نیازی به حساب نوسترو نخواهند داشت و در نتیجه با حذف واسطه‌ها سرعت فرآیند تا حد زیادی افزایش می‌یابد. دیوید شوارتز، سرپرست رمزنگاران ریپل، در مصاحبه‌ای هدف ریپل را به این صورت بیان کرده است:«امروزه وضعیت سیستم‌های پرداخت شبیه وضعیت ایمیل در دهه 80 است. هر ارائه دهنده‌ای سیستم مخصوص خود را دارد و مشتریانی که از سیستم‌های دیگر استفاده می‌کنند نمی‌توانند به راحتی با وی ارتباط برقرار کنند. ریپل طراحی شده تا تمام سیستم‌های پرداخت گوناگون را به هم متصل کند».
از مزایای ریپل می توان به امکان دسترسی به شبکه جهانی موسسات مالی، سرعت بالای انتقال بلادرنگ، اطمینان بالا و کاهش احتمال خطا و به حداقل رساندن هزینه تراکنش اشاره کرد.
شرکت ریپل تلاش میکند تا اقدامات خود را در راستای پاسخ به این پرسش به انجام برساند: آیا امکان انتقال پول به سادگی انتقال اطلاعات وجود دارد؟ پاسخ این سوال در«اینترنت ارزش‌ها» نهفته است. اینترنت ارزش‌ها عبارت است از جهانی که در آن پول با سرعتی مشابه با سرعت انتقال اطلاعات جا‌به‌جا میشود. شرکت ریپل با ارائه یک دفتر کل توزیعی که بدون استفاده از نظارت مرکزی تمام پرداخت‌ها را ردگیری میکند، سعی در تحقق این هدف دارد.
پروتکل ریپل
ریپل برای دستیابی به شبکه جهانی معاملات، نظیر شبکه جهانی وب، از پروتکل Interledger استفاده میکند . این پروتکل با اتصال به بانک‌ها و شبکه‌های پرداخت، ارسال وجوه را تا حد زیادی ساده میکند. به عبارت دیگر ILP فناوری کلیدی برای تحقق اینترنت ارزش‌هاست .
Interledger یک پروتکل تحت وب برای مسیریابی پرداخت‌ها در شبکه‌های مستقل است.به کمک این پروتکل میتوان از سرعت مناسب و امنیت لازم برای انتقال هر مقدار وجه و در عین حال، کاهش هزینه‌ها برای مشتریان و در نتیجه، افزایش سود بانک اطمینان حاصل کرد.ILP از نظر اطمینان بخشی و قابلیت رسیدگی به تراکنش‌ها تا حد زیادی شبیه Blockchain است و علاوه بر این‌ها مزایای دیگری نیز دارد که عبارتند از:
-امنیت کامل تراکنش‌ها : داده‌های معاملات به طور خصوصی تنها برای طرفین معامله در دسترس است .
-قابلیت همکاری بین شبکه‌های مستقل: استفاده از دفتر کل‌ها، سیستم‌های ثبت و ارزهای موجود.
تمامی بانک‌ها و سیستم‌های پرداخت می‌توانند از پروتکل متن باز Interledger برای افزایش توانایی سیستم‌های بانکی خود در پرداخت‌های جهانی استفاده کنند.
شبکه ریپل شامل تعداد زیادی سرور توزیعی با نام گره است که هر تراکنشی را تایید و پردازش میکند.
گره‌ها در پروتکل ریپل سه نقش را برعهده می‌گیرند :
1.کاربر (user) که پول را دریافت یا پرداخت میکند.
2.بازارسازها (market maker) به عنوان تامین‌کننده مبادلات در سیستم.
3.سرورهای تاییدکننده ( validating server ) که پروتکل توافق جمعی را به‌منظور بررسی و تایید تمام مبادلات انجام شده در سیستم اجرا می‌کنند.
کاربران ریپل در سیستم با نام‌های مستعار شناخته می‌شوند و دارای یک جفت کلید عمومی و خصوصی هستند. وقتی کاربر اقدام به پرداخت به شخص دیگری میکند ، این مبادله را به صورت رمزنگاری شده امضا میکند.
مدل توافق عمومی
یکی از مهمترین مشکلاتی که از ابتدا راه‌اندازی یک سیستم پرداخت دیجیتالی غیرمتمرکز را دشوار می‌کرد، مسئله دوباره خرج‌کردن بود. به این معنا که شخص یک میزان مشابه پول را برای دو یا چند نفر ارسال میکند و مشخص نیست که این پول در حقیقت به چه کسی تعلق دارد. در این سیستم‌های سنتی پرداخت این مشکل توسط یک نهاد نظارتی مانند بانک برطرف میشود؛اما در سیستم‌های غیرمتمرکز، نهادی برای نظارت بر این موضوع وجود ندارد. بیت‌کوین برای اولین بار برای حل این مسئله راه proof of work یا استخراج را ارائه کرد. با این وجود، این راه حل مشکلاتی را به همراه داشت. از جمله: نیاز به مصرف بالای انرژی، آسیب پذیری در برابر حملات خارجی و سرعت پایین .
به دلیل مشکلاتی که در روش proof of work وجود داشت، ریپل راه حل جدیدی را با نام Consensus یا توافق عمومی ارائه کرد.
مدل توافق عمومی شامل سه مرحله جمع‌آوری ،توافق و بستن دفتر کل است.در مرحله جمع‌آوری سرورهای تاییدکننده تراکنشهایی را که از شبکه دریافت میکند.سپس بعد از احراز هویت و بررسی اعتبار امضای تراکنش، در صورت تایید برای اعتبار‌سنجی بعدی وارد مجموعه داوطلب می‌شوند. در مرحله بعد سرورهای تاییدکننده، صحت تراکنش‌های ذخیره شده در مجموعه داوطلب را بررسی می‌کنند. هر سرور تراکنشهایی را که مورد تایید واقع می‌شوند به صورت پیشنهادی برای قرارگیری در دفترکل در شبکه منتشر میکند. وقتی هر سرور (برای مثال سرور 1) این طرح‌های پیشنهادی را دریافت میکند ،اگر سرور صادرکننده این طرح در میان سرورهای مورد اعتماد سرور 1 قرار داشته باشد ،سرور 1 صحت طرح پیشنهادی را بررسی و در صورت تایید در دفتر کل ثبت میکند .
هر سرور تاییدکننده لیستی از سرورهای مورد اعتماد خود را دارد که با نام Unique Node List شناخته میشود. هر سرور تنها به رای‌های صادر شده توسط سرورهای موجود در UNL خود اعتماد میکند . درحال حاضر بیش از 55 سرور تاییدکننده وجود دارد که تعداد زیادی از آن‌ها در اختیار شرکت ریپل قرار دارند.
با این حال، در این میان نام های بزرگی نظیر مایکروسافت MIT دیده میشود .
XRP چیست ؟
ریپل علاوه بر سیستم پرداخت، ارز رمزنگاری شده مخصوص خود را نیز طراحی کرده است که با نماد XRP نشان داده میشود. این ارز برخلاف بیت‌کوین از قبل به طور کامل توسط طراحان سیستم، استخراج شده است و در صورت لزوم عرضه میشود. تعداد 100 میلیارد XRP توسط سیستم استخراج شده و به دلیل محدویت‌های سیستم، امکان تغییر در این مقدار وجود ندارد. در زمان نگارش مقاله عرضه کل ریپل حدود 99 میلیارد و میزان در گردش حدود 38 میلیارد است. کاربران ریپل می‌توانند از XRP به عنوان پلی میان ارزهای دیگر استفاده کنند. علاوه بر این، XRP مانع از ساخت حساب‌های تقلبی و حملات DoS میشود.به این صورت که به ازای هر تراکنش مقدار 0،00001 XRP کسر و نابود میشود و عمل DoS را پرهزینه میکند.
با فرض نابودی روزانه 100 هزار XRP تا 100 سال آینده تنها 3/5 درصد از کل ارز موجود نابود میشود.با این حال شرکت ریپل سازوکاری طراحی کرده تا درصورت لزوم با رای‌گیری از validatorها هزینه هر تراکنش و همچنین میزان XRP لازم برای ساخت حساب در سیستم را تغییر دهد.
وب سایت ریپل در زمان معرفی ارز خود در تاریخ 31 ماه مه 2013 اعلام کرد به 25 هزار نفر از کاربرانی که در سایت ثبت نام کرده‌اند XRP1000 رایگان خواهد داد. پس از آن کاربران با توجه به انتظاراتی که از پیشرفت ریپل داشتند اقدام به خرید این ارز کردند.
در اوایل سال 2017 قیمت XRP افزایش بی سابقه ای داشت که علت این رشد طبق گفته مدیر شرکت افزایش قراردادها و کارایی سیستم بوده است. با این حال عده‌ای از متخصصین دلیل این رشد را فرآیند pump and pump می‌دانند . قیمت ریپل در زمان نگارش حدود 17/0 دلار است .
ارز ریپل مزیت‌هایی نسبت به سایر ارزهای دیجیتال و به خصوص بیت‌کوین دارد . از جمله این مزایا میتوان به سرعت بالای XRPاشاره کرد به‌طوری که پرداخت با بیت‌کوین حدود 1 ساعت طول می‌کشد؛ درحالیکه همین پرداخت اگر توسط XRP انجام شود 4 ثانیه به طول می‌انجامد.لازم به ذکر است که سیستم‌های سنتی این عمل را در 3 تا 5 روز انجام می‌دهند.
همچنین هزینه پرداخت با بیت‌کوین 43/1 دلار و با XRP حدود 0007/0دلار است. XRP می‌تواند 1000 تراکنش را در ثانیه (همانند ویزا) انجام دهد که نسبت به بیت‌کوین با 8 تراکنش در ثانیه پیشرفت قابل توجهی است.
در نهایت میتوان گفت بسیاری از ارزهای دیجیتال هدف مشخصی ندارند.این ارزها ممکن است به عنوان ذخیره ارزش یا وسیله خرید به کار گرفته شوند؛ اما XRP مشخصا برای انتقال ارزش طراحی شده است.
درحال حاضر بیش از 70 بانک و موسسه مالی از سیستم ریپل استفاده می‌کنند که از میان آن ها میتوان به بانک‌های اسپانیا، ژاپن، ترکیه، سوئد و هند اشاره کرد که به تازگی به سیستم اضافه شده‌اند. در بین مشتریان ریپل نام های بزرگی نظیر آمریکا،RBS،UBS نیز دیده میشود.
الگوی پیشنهادی در مبادلات بین‌المللی ایران
دفاتر کل وظیفه نگهداری موجودی حساب بانک‌های مبدا و مقصد را دارند. از آنجایی که بانک‌ها از دفاتر کل مشابه استفاده نمی‌کنند، پروتکل ILP وظیفه اتصال این دفاتر کل را برعهده می‌گیرد و به کمک ریپل کار انتقال پول را انجام می‌دهد. در این مدل هنگامی که بانک «الف» می‌خواهد مبلغی به بانک «ب» ارسال کند، تراکنشی را از طریق شبکه ریپل ارسال میکند تا ریپل نرخ تبدیل مناسب که توسط بازارسازها یا تامین‌کنندگان نقدینگی ارائه میشود را به دست آورد. این امر سبب میشود کمترین میزان هزینه برای تبدیل ارزهای مختلف به بانک تحمیل شود. پس از این که دو بانک آماده تبادل منابع بودند، اطلاعات به تاییدکننده ILP ارسال میشود که هدف آن به روزرسانی دفاتر کل بانک‌ها به صورت هم زمان است. در اینجا به دلیل استفاده از تکنیک های رمزنگاری نیازی به اعتماد دو بانک به یکدیگر وجود ندارد. پس از اینکه اعتبار تراکنش سنجیده شد،برای تایید نهایی به گره‌های تاییدکننده ارسال میشود. این گره‌ها از طریق فرآیند توافق عمومی که پیش‌تر توضیح داده شد، تراکنش‌ها را تایید میکند.
ایران با توجه به ضرورت و اهمیت حذف دلار از مبادلات بین‌المللی خود می‌تواند با استفاده از این فناوری انتقال پول را به گونه ای انجام دهد که علاوه بر کاهش هزینه و ریسک تبادل، امکان تحریم توسط کشورهای سلطه‌گر را از میان بردارد. برای این منظور میتوان از پروتکل منبع باز ILP برای اتصال بانک‌ها به یکدیگر استفاده کرد. این امر سبب میشود که نیاز به واسطه برای برقراری ارتباط بین‌بانکی از بین رفته و تمام مراحل بر مبنای الگوریتم های رمزنگاری انجام گیرد.همچنین تامین نقدینگی برای تبدیل ارزهای گوناگون به یکدیگر توسط بازارسازها و تامین‌کنندگان نقدینگی انجام می شود. میتوان با ایجاد یک ارز مجازی مخصوص بین کشورها، تبدیل ارزها را ساده‌تر کرد. با توافق میان کشورها، تایید تراکنش‌ها نیز می‌تواند بر عهده سازمان های معتمد در این کشورها باشد.
نتیجه‌گیری
ریپل نوآوری بزرگی در عرصه فناوری‌های پرداخت به وجود آورده است. این پروتکل مزیت‌های بسیاری در مقایسه با سیستم‌های سنتی پرداخت ارائه می‌دهد از جمله :امنیت،کارایی و هزینه پایین که به خصوص در حوزه انتقال بین مرزی وجوه گام مهمی به شمار می‌آید.مزیت های فراوان این سیستم روزبه‌روز به شمار کاربران آن ها می‌افزاید و به سرعت جایگزین سیستم‌های سنتی پرداخت می‌گردد. اما پایداری این موفقیت و نتایج آن منوط به پشتیبانی و انعطاف‌پذیری رگولاتوری‌های بین‌المللی و همراهی بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ است.
احمدمحمدزاده، محسن رضائی