صفر تا صد بیت‌کوین
عصر بانک؛مطابق بررسی‌ها، اعتمادسازی و پشتوانه‌سازی، دو عنصر موفق یک سیستم پولی است، بیت‌کوین عنصر اعتماد را به‌واسطه امنیت شدید، ناشناس بودن تراکنش‌ها، شفافیت کافی و توانایی اثبات‌شده‌اش در برطرف کردن نیاز‌های جدید و معایب سیستم بانکداری سنتی و محدود بودن را به ارمغان آورده و پشتوانه‌سازی را با ایجاد سقف عرضه و مکانیزم پیچیده استخراج به‌وجود آورده است. «دنیای اقتصاد» در گزارشی ضمن بررسی مکانیزم رمزنگاری ارزدیجیتالی، مزیت‌های آن نسبت به ارزهای سنتی و روند پذیرش آن را در یک دهه اخیر بررسی کرده است.
صفر تا صد بیت‌کوین
تولد ارزهای دیجیتالی
از ابتدایی‌ترین شیوه‌های مبادله که به بیش از 9 هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردند، تا پیدایش چند هزار ساله سکه‌های فلزی، تاسیس اولین شبه‌بانک‌ها که به‌واسطه اعتبارشان میانجی مبادلات پرارزش می‌شدند و شکل‌گیری اولین بانک‌ها در لندن و آمستردام، پول در کالبد‌های متفاوتی خدمات مبادلاتی خود را برای جوامع ارائه داده است. حجم گسترده و لجام‌گسیخته پولریخته شده در بازار به کنترل خاص و علمی نیاز داشت و این نیاز به مرور بانک‌های مرکزی را به‌عنوان کنترل‌کننده پولی در کشور‌های مختلف رایج کرد. قرن بیستم با سیل عظیم مدرنیزاسیون، تحولات شدیدی در مکانیزم پولی و بانکی ایجاد کرد. پدیدهاینترنت که جزو آخرین و نیرومندترین امواج تکنولوژی در اواخر قرن بیستم بود، پیش‌زمینه بانکداری الکترونیک را پدید آورد. در ادامه با گسترش هوش مصنوعی و پیشرفت تلفیق علوم کامپیوتر – ریاضیات – اقتصاد شبکه سراسری اینترنت به‌عنوان زیرلایه بانکداری تحکیم شد.
در این بین، پیدایش شبکه بلاک‌چین (زنجیره بلوکی) منجر به بروز پدیده‌ای به نام «ارز رمزنهاد» (ارز رمزینه، ارز رمزدار، ارز دیجیتالی) شد. «بیت‌کوین» (Bitcoin) برجسته‌ترین عضو این خانواده است که مدعی جایگزینی با سیستم پولی دنیا است. کارشناسان بسیاری معتقدند چرخشی که از سکه به حواله و از حواله به اسکناس در طول تاریخ ثبت شده است، احتمال وقوع دگردیسی جدیدی به سمت و سوی محوریت یافتن ارز رمزنهاد را محتمل‌تر می‌کند. شناخت و درک پدیده بیت‌کوین و چگونگی عملکرد آن، نیازمند گذراندن دو پیش‌نیاز مفهومی است. اولین پیش‌نیاز، شناخت ساختار پایگاه داده‌های اینترنتی است و شناخت سازوکار بلاک‌چین یا همان زنجیره بلوکی، دومین پیش‌نیاز آشنایی با پدیده بیت‌کوین است.در سال 1991 میلادی «استوارت‌هابر» و «اسکات استورنتا» شبکه‌ای را معرفی کردند که در آن اطلاعات تحت امنیت کامل، به‌وسیله امضای الکترونیکی غیرقابل نفوذ، جابجاپذیر شوند. این شبکه زنجیره بلوکی نام گرفت.
فرآیند رمزنگاری داده‌ها
«بلاک‌چین» یا زنجیره بلوکی، شبکه‌ای است که تحت اینترنت عمل می‌کند و شباهت‌های زیادی با آن دارد. اینترنت با داده‌هایی که می‌توانند به متن، عدد، عکس، صدا و تصویر تبدیل شوند سروکار دارد، اما بلاک‌چین برپایه مقادیری استوار است که می‌توانند تراکنش‌های مالی را تبادل و ذخیره کنند. زمانی که شخص یا نهادی کالای دیجیتال خود را به اشتراک می‌گذارد، در واقع داده‌های خود را از طریق شبکه معمول و نفوذ‌پذیر اینترنت جابه‌جا می‌کند. زمانی که این شخص یا نهاد به اثبات مالکیت خود بر آن کالای دیجیتالی نیازمند شود، معضلات همیشگی اینترنت یعنی نفوذ‌پذیری، ناامنی محتمل و تغییرپذیری اطلاعات ثبت‌شده در گذشته، به میان می‌آیند. شبکه بلاک‌چین چنین مشکلاتی را از بین برده است. در واقع سازوکار و الگوریتم این زنجیره بلوکی، اجازه نفوذ هکر‌ها را از میان می‌برد. زنجیره بلوکی همانطور که از نامش مشخص است، از یک شبکه تودرتوی بلوک‌های اطلاعاتی تشکیل می‌شود. این بلوک‌ها که از مقادیر رمزگذاری شده تشکیل می‌شوند در جهات مختلف به یکدیگر متصل هستند. در واقع امکان قطع شدن زنجیره اتصال، در این شبکه وجود ندارد. یک بلوک جدید زمانی تولید می‌شود که چندین کد جدید و شناسایی شده به شبکه اضافه شوند. کد‌هایی که برای الحاق به یک بلوک آماده می‌شوند باید از چند فیلتر عبور کنند تا برای ملحق شدن به داده‌های بلاک‌چین استاندارد شوند.
برای مثال یک تراکنش به نام شخص خاصی قرار است از این فیلتر‌ها عبور کند. در ابتدا این اطلاعات باید به کد‌های منحصر به فردی تبدیل شوند که توسط تابع «درهم‌سازی» (Hash، هش‌سازی، مقدار هش یا به اختصار هش) ساخته شده‌اند. این تابع نام شخص و اطلاعات تراکنش وی را به یک کد یکتا تبدیل می‌کند. «هش»ها می‌توانند داده‌های طویل و بعضا نامحدود را به یک عدد طبیعی طولانی نیز مبدل کنند. در مثال تراکنش، کلیه اطلاعات در کد طولانی که می‌تواند شامل اعداد، حروف و سمبل‌ها شود، ثبت می‌شوند. نکته حایز اهمیت در تابع هش، یکتا بودن آن است. هرچند این کد یکتا است، اما افزایش امنیت همواره مورد توجه بلاک‌چین نویسان بوده است، به‌طوری که کاربرد علم «کریپتوگرافی» یا رمزنگاری، به تابع درهم‌سازی افزوده شد. رمزنگاری تابع هش را با نام جدیدی همراه کرد که «تابع رمزنهاد هش» خوانده می‌شود.
سه آزمون مقاومت‌سنج
تابع رمزنهاد هش، کد‌های یکتایی را که تابع هش تولید کرده را با یک امضای دیجیتالی ترکیب می‌کند. در اصل کدی که قرار است به بلوک‌ها افزوده شود باید از فیلتر رمزنهادینگی نیز عبور کند. این تابع به منظور تصدیق اصالت کد تولید شده (با امضای دیجیتالی) و شناسایی صحت اطلاعات هش قبلی طراحی شده است. این تابع سه آزمون مقاومتی را پشت سر می‌گذارد تا یک کد را تایید و به زنجیره بلوک‌ها بفرستد. اولین آزمون، مقاومت پیشاتصادم، سختی لازم برای تولید هش را می‌سنجد. در این سنجش، سختی یافتن یک کد برابر با هش تولید شده، بررسی می‌شود و اگر دستیابی به هش سختی لازم را داشته باشد، آن را تایید و به آزمون مقاومت تصادم ضعیف می‌فرستد. در آزمون دوم که مکمل آزمون پیشین است، برابری یک هش با هش‌های دیگر بررسی می‌شود. در واقع آزمون اول تا حدودی تکراری بودن هش‌ها را غیرممکن ساخته است، اما در آزمون تصادم ضعیف، احتمال وجود دو کد مشابه کمتر از قبل می‌شود تا آمادگی لازم برای ورود به آزمون نهایی به‌دست آمده باشد. تا اینجا امکان وجود دو تراکنش مشابه در خروجی تابع از بین رفته است، اما آزمون تصادم قوی، تنها حالت باقی‌مانده برای تولید دو هش به‌صورت همزمان را نیز بررسی می‌کند. برای مثال اگر یک هکر بتواند در یک زمان مشخص دو تراکنش مشابه را به منظور برداشت دوبرابری ثبت کند، آزمون تصادم قوی، ضمن بررسی هر دو زوج هش موجود، احتمال بروز این اختلال را نیز از میان می‌برد. با این تفاسیر احتمال تکراری بودن هش‌ها به صفر میل می‌کند.
پس از تایید هش‌ها توسط توابع مخصوص، آنها وارد یک «درخت مرکل» (درخت هش یا Merkle Tree) می‌شوند. در این مرحله به‌عنوان مثال، دو هش با یکدیگر ترکیب شده، هش جدیدی را تولید میکنند و این چرخه درختی همین‌طور ادامه پیدا می‌کند تا آنجا که این هش‌های ترکیب شده به‌عنوان تراکنش‌های تایید شده، بلوک جدیدی را به زنجیره اضافه کنند. بلوک جدید روی بلوک پیشین سوار می‌شود، یعنی هش‌های ثبت‌شده در طول تاریخ بلوک‌ها، همواره با یکدیگر سنجیده خواهند شد تا احتمال تصادم، نزدیک به صفر باقی بماند. یک بلوک جدید با آمیختن هش‌های جدید به بلوک پیشین، به چرخه بلاک‌چین افزوده می‌شود. بیت‌کوین با استفاده از مکانیزم زنجیره بلوکی پا به عرصه ارزی نهاده است. ورود یک ارز رمزنهاد، به دنیای بانکداری اسکناس محور، دلایل خاص خود را دارد. بررسی این دلایل، نیاز جامعه بشری را برای عبور از نظام سالخورده بانکی منعکس می‌کند.
مکانیزم انتقال پول به‌وسیله بیت‌کوین
هر فرد می‌تواند در سایت‌های مختلفی یک کیف دیجیتالی برای خود باز کند. زمانی که یک حساب بیت‌کوین باز می‌شود به فرد صاحب حساب یک کلید عمومی یکتا تعلق می‌گیرد. زمانی که یک تراکنش از طرف فرد با وارد کردن کلید عمومی یا همان امضای دیجیتال انجام می‌شود، کلیه اطلاعات مربوط به این تراکنش، تحت تابعی رمزنهاد، هش‌گذاری می‌شوند. هش‌ها یا کد‌های یکتا در درخت مرکل با یکدیگر ترکیب و مقایسه شده، پس از طی مراحل امنیتی شبکه بلاک‌چین، به یک بلوک جدید افزوده می‌شوند. هر بلوک جدیدی که ساخته می‌شود همزمان توسط بسیاری از کاربرانی که در حال حل کردن معما‌های پیچیده (به‌منظور استخراج بیت‌کوین) هستند، اعتبارسنجی می‌شود و در صورت تایید امنیت، ظرف مدت 10 دقیقه، یک بلوک جدید با افزوده شدن تراکنش‌های تایید شده، پدید می‌آید. پدید آمدن یک بلوک جدید به معنای ثبت عملیات موفق تراکنش‌های انجام شده است.
کمیاب و قابل‌اعتماد
در طول تاریخ از دوره مبادله کالا به کالا، سکه‌های گرانبها، حواله‌های بانکی تا دوره بانکداری نوین، دو اصل ریشه‌دار، ضامن واسطه‌های پولی بوده‌اند. یک سوی ماجرای ضمانت، اعتماد به نهاد، کالا، شخص و نهاد نظارتی است. در حال حاضر به علت اعتماد عمومی به نظام بانکداری، این موسسات پولی نبض پولی و مالی دنیا را در دست گرفته‌اند. بنابراین یک سمت موفقیت یک سیستم پولی، اعتمادسازی است. در سوی دیگر سناریوی پولی، پشتوانه‌هایی قرار دارند که معمولا از طریق فلزات گرانبها و کالا‌های پرارزش فراهم شده‌اند. به‌عنوان مثال، ذخیره طلای فیزیکی در دوران نابسامانی اقتصادی، به‌عنوان یک استراتژی حفظ‌کننده اقتصاد کشور‌ها است. در واقع وجه اشتراک همه این کالا‌های گرانبها، کمیاب بودن آنها و وجود سقف عرضه در ذات این کالاها است. بنابراین در سمت دیگر سناریوی پولی، عرضه محدود، به معنای کمیاب بودن، قرار می‌گیرد. بیت‌کوین یا هرگونه سیستم پولی دیگر باید هر دو سمت ماجرای پولی را پوشش دهد تا بتواند مکانیزم جدیدی در دنیای اقتصادی به راه اندازد. بیت‌کوین عنصر اعتماد را به‌واسطه امنیت شدید، ناشناس بودن تراکنش‌ها، شفافیت کافی و توانایی اثبات‌شده‌اش در برطرف کردن نیاز‌های جدید و معایب سیستم بانکداری سنتی، به چنگ آورده است. در آن‌سوی میدان، این ارز دیجیتالی با سقف عرضه 21 میلیونی که در الگوریتم آن لحاظ شده، عنصر کمیابی را نیز کسب کرده است. بیت‌کوین رقابت شدیدی با سیستم بانکی رایج در پیش خواهد داشت. مطابق آخرین آمارها، 16 میلیون و 677 هزار بیت‌کوین تا به اکنون استخراج شده است.
نیاز به عبور از بانکداری سنتی
پیشرفت علوم کامپیوتر و رمزنگاری در چند دهه اخیر، زمینه لازم برای تولید ارز دیجیتالی را فراهم کرده است. برخلاف دیدگاه عمومی، بیت‌کوین اولین ایده پول الکترونیکی نیست. پیش از اینکه «ساتوشی ناکاموتو» در مقاله معروف خود، بیت‌کوین را معرفی کند، «دیوید چام» طی مقاله‌ای که در سال 1980 منتشر کرده بود، از نیاز به یک پول الکترونیکی که تراکنش‌های آن بدون هویت انجام شود، خبر داده بود. چام، پروتکل مربوط به ایده خود موسوم به ای-کش (ecash) را بر اساس تابع هش رمزنهاد در دهه 90 میلادی به‌کار گرفته بود. پس از آنکه ایده ای‌کش، نتوانست با اقبال عمومی همراه شود، فرد یا گروهی با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» پس از بحران جهانی بین سال‌های 2009-2007، با تکیه بر بی‌کفایتی بانک‌های مرکزی و دولت‌ها برای کنترل وضعیت اقتصاد و پول، تکنولوژی بیت‌کوین را به جامعه جهانی معرفی کرد.
ناکاموتو با انتشار «مقاله سفید» با نام «بیت‌کوین: یک سیستم پول الکترونیکی نظیر به نظیر»، دلایل نیاز به پول الکترونیکی، الگوریتم استفاده شده، امنیت شبکه بیت‌کوین و سایر ویژگی‌های این ارز رمزنهاد را تشریح کرده است. وی در مقدمه مقاله بیت‌کوین، از حذف واسطه مالی ناتوان و قدرت‌هایی که با بازی‌های سیاسی-اقتصادی، بحران‌آفرینی میکنند، به‌عنوان زمینه ابتدایی یاد کرده که بیت‌کوین آن را حل خواهد کرد. نگاه به تاریخ بانکداری مشکلات اقتصادی که خطا‌های این نهاد‌ها ایجاد کرده‌اند را به وضوح نشان می‌دهد. از «هراس بانکی» 1907 تا دوران «رکود بزرگ»، بانک‌ها متهم‌های ردیف اول بحران‌های مالی دنیا لقب گرفته‌اند. اولین نرم‌افزار «متن‌باز» (نرم‌افزار‌هایی که علاوه‌بر رایگانی، اجازه دانلود و تغییر در کد‌های خود را می‌دهند) برای استخراج بیت‌کوین، در ماه ژانویه سال 2009 میلادی معرفی شد.
هسته بیگ‌بنگ بیت‌کوین
پس از معرفی این نرم‌افزار، اولین بلوک بیت‌کوین موسوم به «بلوک پیدایش» (Genesis Block)، ازسوی ساتوشی ناکاموتو تحت شبکه بلاک‌چین ساخته شد و ارزش جایزه حل شدن «معمای ریاضیاتی» این بلوک 50 بیت‌کوین قرار داده شد. «هال فینی»، برنامه‌نویس و متخصص شبکه بلاک‌چین در روزی که نرم‌افزار بیت‌کوین در دسترس قرار گرفت، آن را دانلود کرده، اولین معمای حل شده تراکنش بیت‌کوین را با دریافت 10 بیت‌کوین، به نام خود ثبت کرد. در ابتدای کار، تنها فعالان حوزه بلاک‌چین از این ارز دیجیتالی حمایت کردند. نظریه‌پردازان دیگری که پیش از ناکاموتو تلاش‌های زیادی برای راه‌اندازی یک شبکه پول دیجیتالی کرده بودند، اولین حامیان بیت‌کوین را شکل می‌دادند.
به‌عنوان مثال، «وی‌دای» و «نیک زابو» رمزنگاران دیجیتالی مشهور، به استخراج بیت‌کوین پرداخته، این شبکه را با راه‌اندازی سایت‌های گوناگونی در زمینه‌های کارپردازی، مبادله‌ای، کیف پول دیجیتالی، استخر استخراج و راهنمایی کاربران، به عموم شناساندند. تراکنش‌های ابتدایی که بلوک‌های بیت‌کوین را به سرعت گسترش می‌دادند، به فعالان بلاک‌چین‌ها و کسانی که تحت تاثیر این دسته از کرم‌های کامپیوتری بودند، مربوط می‌شد. ارزش هر بیت‌کوین در این مدت، با فعالیت‌های اندک این دسته، کسر ناچیزی از دلار بود. قیمت هر بیت‌کوین در ماه جولای سال 2010 میلادی به حدود 4صدم دلار یا 4 سِنت رسیده بود. افزایش تراکنش‌های ناشناس (در اینجا به معنای بدون ثبت هویت) بیت‌کوین ضمن امیدی که دیجیتالی‌ها به آینده این پول رمزنهاد داشتند، بالاخره توجه گروه‌های دیگر را نیز به این پدیده نوظهور جلب کرد.
چهار موج پذیرش بیت‌کوین
تراکنش‌های مخفیانه که بدون ثبت هویت فرد پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده تحت شبکه بیت‌کوین انجام می‌شد، طرفداران جدیدی برای آن ایجاد کرد. فعالان بازار سیاه شامل دلالان اسلحه و مواد مخدر، همچنین شرکت‌ها و نهاد‌هایی که به‌دلیل تحریم‌های مالی، توان خرید و فروش از طریق شبکه معمول بانکی را نداشتند، به بازار بیت‌کوین اضافه شدند تا موج اول تقویتی ارز دیجیتالی تولید شود. در کنار خلافکاران، افراد کنجکاوی که ماهیت ناشناخته بلاک‌چین را بررسی می‌کردند، نیز برای محک زدن این پول الکترونیکی وارد تراکنش‌های بیت‌کوینی شدند. برای مثال در روز 22 ماه مه سال 2010 میلادی که به روز «پیتزایی بیت‌کوین» مشهور شده است، یک شخص حقیقی 10هزار بیت‌کوین برای خرید دو پیتزا پرداخت کرد. این میزان از بیت‌کوین در هفته اول ماه نوامبر سال 2017 بیش از 70 میلیون دلار ارزش دارد. پس از موج اول، موجی از شرکت‌های مبلغ و کارگزار بیت‌کوین شکل گرفت. این شرکت‌ها موسسات زیادی را به پذیرش انجام تراکنش‌های بیت‌کوینی ترغیب کردند. افزایش خدمات ارائه شونده توسط ارز دیجیتالی، موج تقویتی دوم را برای بیت‌کوین به همراه آورد. به‌عنوان مثال، سرویس‌های محبوبی مانند «ورد‌پرس» پرداخت کمک‌های مردمی را با بیت‌کوین پذیرفتند.
افزایش مقبولیت تراکنش‌ها با ارز رمزنهاد، افراد بیشتری را به استخراج بیت‌کوین مشغول کرد و از طرفی تراکنش‌های بیت‌کوینی را افزایش داد. موج سوم رشد بیت‌کوین با شکل‌گیری دستگاه‌های خود‌پرداز بیت‌کوین، تعدد کارگزاری‌های ارائه‌دهنده خدمات بیت‌کوین و همچنین شیوع انواع دیگری از پول‌های الکترونیکی مانند «اتریوم»، تولید شد. پس از آنکه خدمات بیت‌کوین در اقصی‌نقاط دنیا پذیرفته شده بود، موج چهارم از راه رسید. موج چهارم بیت‌کوین، کاهش اعتماد عمومی به دولت‌ها و بانک‌ها و مدیران رده‌بالا در سطح جهانی بود. نظرسنجی بنیاد «ادلمن» درخصوص اعتماد عمومی به دولت‌ها، موسسات و مدیران، در سال 2017، از افزایش بی‌اعتمادی‌ها تا 55 درصد حکایت دارد. علاوه‌بر بی‌اعتمادی، شاخص این موسسه که باور به بروز بحران اقتصادی را می‌سنجد نیز از اکثریت جمعیتی خبر می‌دهد که در انتظار وقوع بحران جدیدی در سراسر دنیا هستند. معنای بی‌اعتمادی به سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها، بی‌اعتمادی به ارزهای کاغذی است که با خطای ممکن مدیران، عدم شفافیت و ریسک بالا همراه هستند. آنچه بیت‌کوین به جمعیت بی‌اعتماد ارائه می‌کند، ارائه ارزی است که فارغ از دست‌های پشت پرده و موسسات غول‌پیکر عمل می‌کند و شفافیت از اصول ابتدایی آن است.
ارزش شبه‌ذاتی بدون پشتوانه مادی
ارزهای رایج همواره پشتوانه فیزیکی و اعتباری برای جلب اعتماد و حفظ اطمینان افراد دارند. اما پشتوانه بیت‌کوین چیست؟ و چرا این ارز از قیمت چند سِنتی به قیمت چندهزار دلاری رسید؟، سوالات رایجی هستند که با بررسی ویژگی‌ها و کاربرد‌های خاص بیت‌کوین و شبکه بلاک‌چین قابل پاسخگویی هستند. پشتوانه بیت‌کوین، کد‌های رمزنگاری شده‌ای هستند که هرگز از بین نمی‌روند و به هیچ‌وجه قابل پیش‌بینی نیستند. تراکنش‌های امن که بدون فاش شدن هویت افراد، تحت شبکه نفوذناپذیر بلاک‌چین با کلید مخصوص هر فرد انجام می‌پذیرند، ارزش شبه‌ذاتی بیت‌کوین را شکل می‌دهند. اما محاسن بیت‌کوین تنها به امنیت آن خلاصه نمی‌شود. ویژگی‌های دیگر این ارز نوظهور از طرفی باعث شکل‌گیری آن و از طرفی منجر به محبوبیت و اعتماد به آن شده‌اند. تنظیم بدون مرکز کنترل: بیت‌کوین ازسوی هیچ نهاد، شخص یا گروهی کنترل‌پذیر نیست، این ارز دیجیتالی از دل الگوریتم پیچیده ریاضیاتی بیرون آمده که خودتنظیمی را از ویژگی‌های اولیه این ارز قرار داده بود. بیت‌کوین خودبه‌خود و هوشمندانه، بازارش را به‌صورت اتوماتیک تنظیم می‌کند.
این پدیده الکترونیکی، بالذات دارای مکانیزم کنترل تورم، عرضه و تقاضا است. ناکاموتو از ابتدا حد معینی از تعداد بیت‌کوین‌های موجود برای استخراج مجازی را مشخص کرده بود. عدد طلایی ناکاموتو 21 میلیون است. بنابرین عرضه این پول رمزنهاد محدود است. در طرف دیگر معادله، تقاضای آن روز به روز در حال افزایش است و این امر در وهله اول نگران‌کننده به نظر می‌رسد. اما پیش‌بینی ناکاموتو پرده از این ابهام بر می‌دارد، مانیفست او، کنار گذاشتن سیستم معیوب بانکداری است. بنابرین رشد تقاضای بیت‌کوین باید تا جایی پیش رود که سایر ارزهای سنتی به آن وابسته شوند و طبق پیش‌بینی‌ها، زمانی این اتفاق رخ خواهد داد که همه بیت‌کوین‌های ممکن استخراج شده باشند. زمانی که کارشناسان برای پر شدن کنتور 21 میلیونی بیت‌کوین تخمین زده‌اند بیش از یک قرن دیگر است. با این تفاسیر بیت‌کوین در صورت حفظ ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، در بهترین حالت ممکن، سیستم پولی دنیا را در قرن 22 به دست خواهد گرفت.
البته سایر ارزهای دیجیتالی نیز در حال رقابت با بیت‌کوین هستند و این موضوع شانس آنها را برای سبقت از بیت‌کوین یا حتی چند ارزی شدن جهان دیجیتالی آینده حفظ خواهد کرد. اما چرا توانایی سیستم بانکداری سنتی زیر سوال است؟ پاسخ این پرسش از چند جنبه قابل بررسی است. جنبه اول بحران‌زایی سیستم بانکداری اسکناسی و عدم توان صد درصدی آن برای جلوگیری از بروز بحران‌های آتی است. جنبه دیگر نفوذ سیاست، کنترل‌گری و دست‌های پشت‌پرده در بانکداری سنتی است. جنبه بعدی نابرابری اجتماعی است که به‌واسطه تغییر ارزش پولی کشور‌های فقیر نسبت به کشور‌های غنی، در جریان است. جنبه آخر که گستره وسیعی از ضعف‌های بانکداری نوین را تشکیل می‌دهد در دو مثال قابل تشریح می‌شود. در مثال اول، ضریب فزاینده یا همان ضریب تکاثری نقش اصلی را ایفا می‌کند. ضریب فزاینده نشان می‌دهد نظام بانکی چند برابر سپرده‌ای که داشته است، پول بانکی تولید کرده است. در واقع اگر همه سپرده‌گذاران همزمان خواهان دریافت پول خود شوند (مانند بحران پانیک بانکی 1907 آمریکا)، نظام بانکی نمی‌تواند تمام سپرده‌ها را به مردم بازگرداند، چراکه بانک‌ها معمولا به فرض عدم تقاضای همزمان عموم، گردش‌های مالی را انجام می‌دهند. در واقع حجم پولی که در حال جابه‌جایی از حساب‌ها است، بیشتر از دارایی بانک‌ها است. در مثال دوم، زمان واقعی انتقال وجه در یک عملیات بانکی ممکن است تا چند روز به طول انجامد.
سرعت واقعی انتقال، 10 دقیقه: یک تراکنش بیت‌کوین در نهایت پس از سپری کردن مراحل امنیتی وارد یک بلوک جدید می‌شود. اگر صحت اطلاعات این بلوک ظرف 10 دقیقه تایید شود، انتقال وجوه در طول این مدت انجام گرفته است. با اینکه انتقال وجه از طریق بانک‌ها به ظاهر به‌صورت آنی انجام می‌شود، اما در واقع تسویه‌حساب‌ها ممکن است تا چند روز کاری زمان ببرد. این در حالی است که تسویه‌‌حساب‌های بیت‌کوین ظرف 10 دقیقه با شفافیت تمام انجام می‌شود.
شفاف‌تر از شیشه: کلیه تراکنش‌های بیت‌کوین بدون نیاز به مهارت خاص یا افشای هویت طرفین تراکنش، از زمان «بلوک پیدایش» تا همین لحظه قابل‌رویت هستند. یک شبکه بلاک‌چین در اصل این نوع از شفافیت را لازمه بنیادین خود قرار داده است. تعداد تراکنش‌ها، مبالغ و زمان انجام آنها نیز قابل ردیابی هستند. این در حالی است که در بانکداری سنتی منبعی جز خود بانک، درخصوص میزان سپرده‌ها، مبالغ و زمان قرارداد‌های بانکی موجود نیست.
ارزان‌تر از بانک‌ها، ورای نظام ارزی سنتی: انتقال پول به سایر نقاط دنیا با استفاده از سیستم بانکداری سنتی، کارمزد خاص خود را دارد، اما انتقال پول دیجیتالی چنین هزینه‌هایی را به همراه نخواهد داشت. در واقع هزینه تراکنش بیت‌کوینی نسبت به سرویس‌های PayPal و کارت‌های اعتباری بسیار کمتر، حتی در برخی مواقع رایگان است. ویژگی‌های پرداختی دیگر که بیت‌کوین را به نسبت سایر مکانیزم‌ها جذاب‌تر جلوه می‌دهد، اولویت دادن به تراکنش‌های با مقادیر بیشتر و بی‌اهمیت بودن واحد پولی در این تبادلات است. تراکنش‌هایی که مبالغ بالاتری دارند با فوریت بیشتری از فیلتر‌های امنیتی عبور میکنند و بالطبع سریع‌تر ثبت می‌شوند. از طرفی واحد پولی که پرداخت‌کننده در اختیار دارد برای شبکه بیت‌کوین اهمیتی ندارد؛ بنابرین تراکنش‌ها فارغ از نظام ارزی رایج صورت می‌پذیرند. این ویژگی بیت‌کوین، این ارز دیجیتالی را به ذخیره امنی برای مردم کشور‌هایی که اقتصاد و ارزش پولی آنها در خطر است تبدیل می‌کند.
پناه به ارز دیجیتالی در بی‌اطمینانی‌ها: در سال 2016 میلادی پوند مصر نسبت به ارزهای دیگر دنیا بیش از 58 درصد تضعیف شده بود، بولیوار ونزوئلا نیز در ابتدای بحران رکود تورمی این کشور، حدود 37 درصد افت کرده بود. سیاست‌های ناکارآمد ترکیه‌ای‌ها و دخالت‌های سیاسی رایج رئیس‌جمهوری ترکیه در امور بانک مرکزی، ارز این کشور را نیز با 17 درصد تضعیف مواجه کرد. لیر ترکیهدر سال‌جاری میلادی نیز به افت خود ادامه داد و با توجه به گزارش بلومبرگ بیش از 8 درصد (تا پایان اکتبر سال‌جاری) نسبت به ارزهای دیگر سقوط کرد. افت ارزش ارزهای کشور‌هایی که پیش‌زمینه بحران اقتصادی و سیاسی را دارند، از گستره 60 درصدی به پایین، افت را در این دو سال تجربه کرده‌اند. این در حالی است که بیت‌کوین ظرف 10 ماه ابتدایی سال 2017 میلادی از قیمت 1000 دلاری تا قیمت 7500 دلاری صعود کرد و قیمت آن حدود 5/ 7 برابر شد. واضح است که اگر یک شهروند مصری یا ونزوئلایی به جای پول ملی از بیت‌کوین استفاده می‌کرد، فارغ از سود بیت‌کوینی، ارزش پول او برخلاف جریان ملی حفظ می‌شد. روند ذخیره‌سازی طلای فیزیکی به‌عنوان پشتوانه امن، در صورت افزایش نفوذ ارزهای دیجیتالی دچار تغییر خواهد شد. ذخیره امن فیزیکی به مرور به ذخیره امن دیجیتالی تبدیل خواهد شد. تحریم‌های بانکی معنای خود را با گسترش این پدیده از دست خواهند داد و دیگر نیازی به دور زدن تحریم‌ها نیست، چراکه تراکنش‌های مالی بیت‌کوین بدون ثبت هویت شخص، نهاد یا دولت، واسطه‌گری سودجویانه بانک‌ها و موسسات مالی را منقرض خواهد کرد.
«دیلما»ی آتیه پول دیجیتالی
آینده بیت‌کوین علاوه‌بر گرایش عمومی، در گرو تصمیمات کشور‌ها و ابرشرکت‌های بین‌المللی است. چین استفاده از بیت‌کوین را ممنوع کرده، آمریکا و اروپا تا حدودی راجع‌به این ارز دیجیتالی سکوت کرده‌اند. روسیه موضع نسبتا منفی نسبت به بیت‌کوین بروز داده، در حالی که برخی از شرکت‌ها پرداخت مالیات را به‌وسیله بیت‌کوین مجاز اعلام کرده‌اند. در حال حاضر جامعه جهانی درگیر یک ابر«دیلما» (دوگانگی، دوراهی، Dilemma) است؛ پذیرش عصر پول دیجیتالی، یا مقاومت در برابر آن. برخی از مدیران نظام پولی و مالی دنیا از جمله کریستین لاگارد، رئیس صندوق بین‌المللی پول و آلن گرینسپن، رئیس سابق فدرال‌رزرو، آینده روشنی برای بیت‌کوین متصور شده و پیشنهاداتی به بانک‌های مرکزی و دولت‌ها، درخصوص شیوه انطباق با این پدیده ارائه کرده‌اند. در مقابل جیمی دیمون، مدیر «جی‌پی‌مورگان» و بسیاری از مدیران رده بالای دولتی و شرکتی، بیت‌کوین را بی‌ارزش توصیف کرده‌اند. در چنین شرایطی که اتفاق نظر خاصی درخصوص پذیرش یا رد پول دیجیتالی در دنیا وجود ندارد، آینده بیت‌کوین چندان روشن نیست. از سویی «بورس کالای شیکاگو» وعده آغاز معاملات آتی بیت‌کوین را داده، اما از سویی برخی از شرکت‌ها استفاده از بیت‌کوین را امری ناپذیرفتنی توصیف میکنند. به عقیده کارشناسان، آینده بیت‌کوین به مواضع ابرقدرت‌ها، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی وابسته است و در حال‌حاضر به‌دلیل نوسانات شدید، پذیرش آن در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
/دنیای اقتصاد