11 روند آتی در بانکداری باز
عصر بانک؛فناوری‌های نوظهور در سال‌های آتی تاثیرات جدی بر نظام‌های مالی و بانکی خواهند داشت.بانکداریِباز نیز موجی از تغییرات را به همراه خود می‌آورد که در کنار تهدیدهای بالقوه، فرصت‌های راهبردی متعددی را نیز فراهم می‌کند. در این شرایط بسیاری از موسسات مالی، بانک‌ها و کارآغازیان می‌توانند با شناخت فرصت‌ها و روندهای آتی در بانکداریِباز به الگوهایی موفق تبدیل شوند.
در این مسیر و با تحلیل گزارش‌های منتشر شده در خصوص آینده‌ی بانکداری، می‌توان روندهای یازده‌گانه زیر را در مورد بانکداریِباز شناسایی کرد:
بازی‌گران جدید، وارد می‌شوند
با فرصتی که بانکداریِباز و اکران عمومی اطلاعات در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار می‌دهد و همچنین با توجه به اینکه دیگر لازم نیست همه خدمات مالی زیر یک سقف و توسط موسسات مالی ارائه شوند، شاهد تفکیک خدمات و ورود تعداد زیادی فین‌تک تازه‌وارد به عرصه خدمات بانکی خواهیم بود که بانک‌های سنتی را به چالش می‌کشند و به چابکی نیازهای مختلف مشتریان را برآورده خواهند ساخت. این تازه‌واردان دربرگیرنده طیف متنوعی از فین‌تک‌ها، بانک‌های مجازی و یا شرکت‌های بزرگ عرصه فناوری خواهند بود که هر یک گوشه‌هایی از خدمات متنوع بانکی و مالی را ارائه خواهند داد.
” طبق گزارش KPMG سرمایه‌گذاری در فین‌تک در طی سال‌های 2010 تا 2016 سه برابر شده و از 9 میلیارد دلار به 25 میلیارد دلار رسیده است.“
اتحادهای نوین، شکل می‌گیرد
در آینده‌ی نزدیک، بانک‌های سنتی چاره‌ای ندارند جز اینکه دست از شیوه‌های سنتی ارائه خدمات و توسعه‌ی محصول بردارند و به جای رقابت با فین‌تک‌های چابک تلاش کنند بر پایه‌ی بانکداریِباز با آن‌ها مشارکت‌های پایدار و رابطه‌های برنده – برنده شکل دهند و از این طریق مزیت رقابتی خود را حفظ کنند. لذا آینده‌ی خدمات مالی حاصل مشارکت غول‌های مهربان با تازه‌واردهای چابک خواهد بود.
” گزارش Business Insider در سال 2016 نشان می‌دهد که 60 درصد بانک‌هایی که در سراسر دنیا مورد پرسش قرارگرفته‌اند، تمایل خود را برای همکاری با فین‌تک‌ها ابراز داشته‌اند.“
نجات بر روی سکوها، ممکن می‌شود
در زیست‌بوم بانکداریِباز، بانک‌های بزرگ باید مدل کسب‌وکار خود را به نحوی تغییر دهند که بتوانند به عنوان سکو و پلت‌فرم برای تعامل سایر بازی‌گران عمل کنند و تا حد زیادی از ارائه‌ی خدمات مستقیم و توسعه‌ی محصولات فاصله بگیرند و این حوزه را به شرکای استراتژیک و چابک‌تر خود واگذار کنند.
در فضای جدید مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر پلت‌فرم قابل توسعه است که بر مبنای تاثیرات شبکه، روش‌های کسب درآمد مختلفی را با خود به همراه می‌آورند. از روش‌های مستقیم درآمدزایی مانند ارائه ابزارهای نوین یا مجوزدهی به فین‌تک‌ها و یا شارژ آن‌ها بر اساس استفاده حجمی از داده‌ها تا روش‌های غیرمستقیمی مانند دریافت سهمی از تراکنش فین‌تک‌ها با مشتریان نهایی و یا افزایش درآمد خدمات سنتی به دلیل افزایش ترافیک اکوسیستم قابل تعریف است.
” بانک Capital One پلت‌فرم مبتنی بر واسط‌های‌برنامه‌نویسیِ‌باز خود را با عنوان DevExchange ایجاد کرده که توسعه‌دهندگان نرم‌افزار می‌توانند با کمک آن برنامه‌های مدیریت حساب و برنامه‌ریزی مالی را برای مشتریان بانک توسعه دهند و این سایت اساس پروژه‌های منبع باز بانک در آینده است. همچنین بانک Citi نرم افزار موبایلی بر اساس معماری باز ایجاد کرده است که بهترین امکانات فین‌تک‌ها را در اختیار مشتریانش قرار دهد.“
کارآمدسازی مقررات، ناگزیر است
نوآوری‌های ساختارشکن نظیر بانکداریِباز و فناوری‌های نوظهور مالی به دنبال خود نظام جدیدی از ارتباطات میان بازی‌گران را ایجاد می‌کنند که الزامات و مقررات خاص خود را می‌طلبد. فناوری تنظیم مقررات در آینده به یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظارتی برای بانک‌های مرکزی و سازمان‌های تنظیم مقررات بدل خواهد شد که بر زیست‌بوم مالی تاثیر می‌گذارد و خود نیز از آن تاثیر می‌پذیرد.
” گزارش Business Intelligence نشان می‌دهد که در اروپا و خاور دور تصویب قوانین مرتبط با بانکداریِباز به طور جدی در دستور کار قرار گرفته است و مقررات موسوم به PSD2 که بخش‌های مهمی از آن الزامات برقراری دسترسی باز به اطلاعات بانکی است از سال 2018 در منطقه اقتصادی اروپا به صورت اجباری به اجرا درمی‌آید و کشورهای عضو موظف به رعایت و تصویب جرایم برای بانک‌های خاطی هستند.“
دزدان سایبری، تلاشی دوچندان خواهند کرد
با ایجاد دسترسی باز به اطلاعات بانک‌ها، هکرها و دزدان سایبری نیز حمله‌های خود را گسترش خواهند داد و لذا برای مقابله با آن‌ها سرمایه‌گذاری در سیستم‌های امنیت سایبری و اقدامات پیش‌گیرانه افزایش چشم‌گیری خواهد یافت و روش‌های جدید احراز هویت مشتریان مبتنی بر مشخصات زیستی آن‌ها توسعه می‌یابد.
” پژوهش Accenture نشان می‌دهد که بیش از 80 درصد فعالیت‌های مدیریت ریسک در موسسات مالی مرتبط با امنیت سایبری و جلوگیری از حمله به حساب‌های مشتریان است و با باز شدن هر یک از درهای دیجیتال در بانک‌ها این حمله‌ها افزایش می‌یابد.“
اشیای زنده، به کمک بانکداری می‌آیند
ظهور اینترنت اشیا و واقعیت افزوده در حال تغییر تجربه مشتری از واقعیت و نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات است. حسگرسازی را سومین انقلاب در اتوماسیون، پس از مکانیزاسیون و اطلاعات‌محوری می‌دانند. در این تحول، محصولات جدید مانند موبایل‌های هوشمند، تبلت‌ها، تلویزیون‌ها و لوازم خانگی با سنسورها و حسگرهای متعدد و یا فناوری‌های حسی ترکیب می‌شوند تا زیرساخت ارائه‌ی خدمات را فراهم سازند. اینترنت اشیا و واقعیت مجازی تبلور حسگرسازی در محیط پیرامونی ماست که ترکیب آن‌ها با خدمات بانکی انقلاب سوم اتوماسیون را در نظام بانکی نیز به پیش خواهد برد. در آینده‌ای نه چندان دور، مشتریان یک‌پارچگی خدمات بانکی با گجت‌ها و سایر ابزارهای خود را طلب خواهند کرد و بانکداریِباز این امکان را به فین‌تک‌ها می‌دهد که در این مسیر، هر روز طرحی نو دراندازند.
” در یک گزارش آینده‌پژوهی Deloitte برآورد کرده است که تا سال 2020 از کل تعداد سنسورهای مورد کاربرد در صنایع مختلف حدود نیمی از آن در بخش مالی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. “
ربات‌های هوشمند، کارها را بدست می‌گیرند
در آینده، ظهور فین‌تک‌های چابک مبتنی بر بانکداریِباز، بانک‌های سنتی را وادار می‌کند برای باقی ماندن در میدان رقابت، در کنار ایجاد تمایز به کاهش هزینه‌ها نیز روی بیاورند. یکی از اساسی‌ترین راه‌کارها در این مسیر به‌کارگیری هرچه بیشتر ربات‌هاست و در آینده، بسیاری از فرایندها و فعالیت‌های محوری و پشتیبان در نظام بانکی توسط هوش مصنوعی و ربات‌ها انجام می‌شود. هوش مصنوعی در زمینه‌هایی نظیر مشاوره‌ی هوشمند، شناسایی مشتریان بالقوه، اعتبارسنجی مشتری، قیمت‌گذاری، احراز هویت، جلوگیری از تقلب و کشف پول‌شویی نقشی پررنگ خواهد یافت.
” بزرگ‌ترین بانک ژاپن، MUFJ، رباتی با نام Nao با 58 سانتی‌متر قد و 4 کیلوگرم وزن به کمک گرفته است که در شعب بانک با مشتریان ارتباط برقرار کند و به پرسش‌های آنان پاسخ دهد. بانک‌های دیگر نظیر Bank of America و Royal Bank of Scotland نیز ربات‌های سخنگو را برای گفتگوی تلفنی با مشتریان و پاسخ‌دهی به کار گرفته‌اند.“
یاخته‌های خاکستری، اهمیت می‌یابند
شناخت و الگوبرداری از نحوه‌ی کار مغز ما در قالب فناوری‌های شناختی، آینده بشر را دگرگون می‌کند. بانکداریِباز این امکان را می‌دهد که با تلفیق داده‌کاوی و فناوری‌های شناختی، بانک‌ها و فین‌تک‌ها بیش از پیش به سمت شبیه‌سازی ذهن مشتریان و تلاش برای تاثیرگذاری بر تصمیمات آن‌ها بپردازند.
”هم‌اکنون Citibank از فناوری‌های شناختی برای تصمیم‌سازی مشتری استفاده می‌کند و بانک ASB از این ابزار برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مرتبط با وام‌دهی بهره می‌برد. IBM نیز در گزارشی بانکداری شناختی را آینده‌ی خدمات مالی می‌داند. “
برفراز ابرها، خدمات گسترش می‌یابد
با ظهور بانکداریِباز و افزایش تعداد بازی‌گران، دسترسی همزمان همه آن‌ها به داده‌ها و اطلاعات از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود و در آینده نیاز به دسترسی مداوم و به‌روز بودن تجهیزات، بانک‌ها را به سمت برون‌سپاری مدیریت زیرساخت‌ها و تمرکز بر استفاده از رایانش ابری سوق خواهد داد. ارائه‌دهندگان خدمات رایانش ابری، در این فضا امکان ارائه خدمات زیرساختی خود را بیش از پیش پیدا می‌کنند.
” اتحادیه‌ی اروپا در ادامه‌ی سیاست‌های خود در حیطه‌ی بانکداری به دنبال حذف موانع رایانش ابری است. شرکت فناوری Capgemini نیز راه‌کار خود در خصوص بانکداریِباز را بر روی سرویس رایانش ابری آمازون معرفی کرده است. “
اجتماعی متفاوت، خدمات متمایز می‌خواهد
شبکه‌های اجتماعی چهره ارتباطات انسانی را دگرگون کرده است و به زودی تبادلات مالی ما را نیز درخواهد نوردید. جابجایی پول و دریافت خدمات در شبکه‌های اجتماعی گسترش روزافزونی خواهد یافت. بانکداریِباز این امکان را می دهد که فین‌تک‌ها به راحتی در این عرصه ورود کنند و بتوانند خدمات خود را در بستر شبکه‌های اجتماعی نیز ارائه دهند ضمن اینکه شبکه‌های اجتماعی و کسب‌وکارهای پرمخاطب، خود نیز وارد خدمات مالی خواهند شد.
” شبکه اجتماعی Facebook امکان پرداخت مستقیم را برای کاربران خود در امریکا راه‌اندازی کرده و پرداخت‌های درون نرم‌افزار را برای محصولات و خدمات طرف‌های سوم فراهم کرده است. هم‌اکنون امکان انتقال پول از طریق Google فراهم است و این شرکت در ایالت‌های امریکا مجوز ارائه‌ی خدمات بیمه به کاربرانش را دارد. “
زنجیره‌ی بلوک‌ها، تعاملات مستقیم را فراگیر می‌کند
فناوری زنجیره بلوک و دفاتر توزیع شده، انقلابی در تبادلات و قراردادها میان طرفینی که لزوما به هم اعتماد ندارند ایجاد خواهد کرد. این فناوری در قالب قراردادهای هوشمند و رمزارزها می‌تواند نهادهای واسط مالی را که با ظهور بانکداریِباز بخشی از ارتباطات مستقیم با مشتری را از دست می‌دهند باز هم محدودتر کند و تعاملات مستقیم و دوطرفه را گسترش دهد. این امر جایگاه سنتی بانک‌ها و تنظیم‌کنندگان مقررات، نظیر بانک‌های مرکزی را به صورت جدی به چالش خواهد کشید و از هم‌اکنون آن‌ها را به تکاپو انداخته است.
” اخیرا Mastercard بلاک چین خود را معرفی و اعلام کرده است که از این طریق، کسب‌وکارها و موسسات مالی می‌تواند بر اساس فناوری دفاتر توزیع شده انتقال وجوه خود را انجام دهند و طرف‌های سوم شامل بانک‌ها و خرده فروشان به بلاک چین این شرکت دسترسی آزاد دارند و Mastercard آن‌ها را به استفاده از این امکانات تشویق می‌کند. Visa نیز به تازگی توسعه بلاک چین خود را در زمینه تعاملات بین بانکی و پرداخت‌های بین شرکت‌ها اعلام کرده است. “
روندهای فوق و ترکیب آن‌ها با یک‌دیگر توان تاثیرگذاری شگرفی در زیست‌بوم مالی و بانکی را دارند. بسیاری از این تاثیرات از هم اکنون قابل مشاهده است و فین‌تک‌های نوآور به همراه بانک‌های پیش‌رو بهره‌برداری از این فناوری‌های نوین را آغاز کرده‌اند.
مهدی اسماعیلی رخ
معاون مشاوره شرکت مشاوره مدیریت و فناوری ره نما