خاطرات خواندنی مدیرعامل توسن تکنو؛ از کارت‌های EMV در دهه 80 تا VTMدر دهه 90

مظاهری: من متولد سال 1355 در اصفهان و تقریباً 41 ساله هستم. تا مقطع دیپلم در اصفهان تحصیل کردم. تجربه من در یک خانواده اصفهانی به عنوان یک سبک زندگی و سیستم مدیریتی و تربیتی این بود که پیش از ورود به دانشگاه هفت، هشت حرفه را تجربه کرده بودم؛ از شغل خیاطی و کفاشی گرفته تا صافکاری. اما شغلی که در نهایت مادر من به خاطر حرفه خودش من را به آن سمت هدایت کرد کار هنری و طراحی و نقاشی فرش بود که 9 سال این کار را انجام و در حین تحصیل ادامه دادم و در اواخر دوران تحصیل در آن حوزه هم حرفه‌ای شده بودم. وقتی 18 ساله شدم برای صنعت فرش کار طراحی و نقاشی انجام می‌دادم اما وقتی وارد دانشگاه شدم آن را رها کردم چون در تهران این کار ممکن نبود و کم‌کم هم وارد دنیای فناوری اطلاعات شدم. علاقه من به فناوری اطلاعات برمی‌گردد به دوران دبیرستان یا راهنمایی که به کامپیوتر علاقه داشتم. مقطع کارشناسی را در دانشگاه پلی‌تکنیک و در رشته سخت‌افزار و مقطع ارشد را در همین دانشگاه در رشته هوش مصنوعی  تحصیل کردم. مدتی مشغول به کار و بعد وارد دوره دکتری شدم و در رشته مدیریت کسب و کار ادامه تحصیل دادم. در دوره دکتری تلاش کردم تا موضوع پایانه نامه‌ام را مرتبط انتخاب کنم بنابراین در دوره دکتری روی کارایی بانکداری اسلامی از نگاه اقتصادسنجی مطالعه و تحقیق کردم. این موضوع مقدمه‌ای شد بر این‌که بانکداری دیجیتال را دنبال کنم. به نظرم امروزه مسئله کارایی در بانک‌ها در همه جای دنیا مسئله مهم و مطرحی است. ما این موضوع را دنبال می‌کنیم و در مورد آن مطالعه می‌کنیم. شاید کار ما در افق دو ساله، پنج ساله و ده ساله دیده نشود اما در بلند مدت اثر آن دیده می‌شود. دانشگاه پلی‌تکنیک در آن زمان با دانشگاه شریف تفاوت‌هایی داشت و بچه‌ها صرفاً دنبال درس خواندن نبودند و کارهای دانشجویی زیاد می‌کردند و پروژه هم زیاد انجام می‌دادند، بنابراین زودتر از آن که باید وارد حوزه کار شدیم. پس از هفت ترم مقطع کارشناسی را تمام کردم ولی چند پروژه نرم‌افزاری برای مراکز تحقیقاتی انجام دادم که تجربه‌های خوبی بود. نکته مثبت دانشگاه پلی‌تکنیک این بود که کارهای صنفی و فرهنگی و پژوهشی زیاد انجام می‌دادیم و این زمینه را ایجاد کرد تا در کسب و کار هم این روحیه را ادامه دهیم. من تقریباً در دوران ارشد در سال 79 از مرکز تحقیقات مخابرات جدا و وارد شرکت توسن تکنو شدم.

مظاهری: در آن زمان آقای دکتر فاطمی در دانشگاه پلی‌تکنیک دانشجوی دکتری بودند و شرکت توسن تازه در حال شکل‌گیری بود و این باعث شد که ایشان به برخی از بچه‌های دانشکده، شرکت توسن را معرفی کردند. من برای مصاحبه به توسن رفتم و از مصاحبه‌ای که با من شد بسیار خوشم آمد چون مصاحبه چالشی بود و احساس کردم قرار است چیزی یاد بگیرم. موضوع پروژه‌های مرکز تحقیقات نیرو خوب بود ولی تیم به گونه‌ای نبود که یک فرد ارشد باسوادتری آنجا به شما چیزی یاد بدهد و شما باید خودتان یاد می‌گرفتید؛ اما در توسن نسل دیگری از بچه‌های فناوری اطلاعات را می‌دیدید که یک دهه قبل‌تر وارد شده و محصول تولید کرده بودند و محصولات آنها در صنعت مالی استفاده می‌شد. توسن کار خود را از اواخر سال 78 شروع کرده بود. سال 79 که ما آمدیم یک آپارتمان متوسط بود با 12-13 نفر پرسنل. کار شرکت در حوزه پرداخت‌ها و تخصص اصلی من هم در پرداخت بود و قصد ما تولید سوییچ و توسعه کارت‌خوان و تحقیق و توسعه بود. صنعت پرداخت که در حال حاضر در کشور توسعه یافته در آن زمان بسیار نوپا بود. در آن زمان پروتکل کارت‌خوان را که می‌نوشتیم IP و PPP هم نداشتیم. زمانی در نمایشگاه بانکداری اسلامی تمام تلاشمان این بود که به دکتر نوربخش نشان دهیم می‌توانیم با یک دستگاه کارت‌خوان ساندویچ خریداری کنیم. بعد از چند سال یک کار چالشی با نیروهای خدمات انفورماتیک و ملی انفورماتیک انجام دادیم که ایجاد شبکه شتاب بود. تلاش می‌کردیم بانک‌ها را به هم متصل کنیم. شرکت توسن تلاش می‌کرد به روز باشد و در آن مقطع در دهه 80 کارهای تازه‌ای انجام دادیم که شاید فراموش شده باشد؛ یک تجربه بسیار خوب این بود که با همکاران خدمات انفورماتیک سه ماه کار کردیم. ما سه ماه تست می‌کردیم تا بانک سامان را به بانک ملی و کشاورزی وصل کنیم و این مقدمه ‌ایجاد شبکه شتاب شد. اوایل کار افزودن یک بانک توسنی به شبکه شتاب کار بسیار سختی بود اما به مرور که بچه‌ها کار را یاد گرفتند دو روزه این کار را انجام می‌دادند و موارد را تست می‌کردند و  بانک به شبکه شتاب وصل می‌شد. حتی  در آن زمان بخش پرداخت‌ها آن قدر خوب رشد کرد که به یک صنعت مستقل تبدیل شد و البته هنوز هم از نظر مدل کسب و کار جای کار دارد. یکی دو کار خوب که در حوزه پرداخت تا سال 84-85 در ایران انجام شد و بی‌نظیر بود اما کنار گذاشتیم، یکی این بود که در سال 81-82 بانک انصار 100 هزار کارت مالتوس (Multos) که کارت هوشمند EMV بود و جاوا نبود را تهیه کرده بود و مسئله امنیت برای آنها مطرح بود، ما روی آن EMV و حتی EMV Debit نوشتیم. چون ویزا و مسترکارت نمی‌توانستند وارد ایران شوند ما باید یک اسکیم مثل ویزا و مستر کارت می‌ساختیم. ما با بانک مرکزی کار را پیش بردیم و ISDC را ساختیم. حتی بانک مرکزی در سال 84 با بانک‌ها نامه‌نگاری کرد و اپلیکیشن استاندارد VIS را به عنوان یک استاندارد  EMV معرفی کرد اما شبکه بانکی و شرکت‌های فناوری در آن زمان آماده ارائه کارت  EMVنبودند و اتفاقاتی افتاد که وضعیت را به کارت مغناطیسی برگرداندند. به نظر من اگر بانک مرکزی و کلاً اکوسیستم و زنجیره در رابطه با کاری که آن موقع شروع کرده بودیم و در بانک ملت تعدادی کارت EMV صادر کردیم، همکاری می‌کردند این حجم عظیم کارت مغناطیسی که دست مردم است و امنیت ندارد تا این حد پیش نمی‌رفت. ما در آن زمان می‌گفتیم نیازی نیست کاری که با کارت مغناطیسی شروع کردیم ادامه دهیم و بهتر است پرش کنیم و با EMV پیش برویم. ولی به نظر من چون شرکت‌ها، قانون‌گذار و بازیگران کسب و کار، دانش آن را نداشتند، کشور عقب‌گرد داشت و به سمت کارت مغناطیسی رفت. فرصت خوبی بود که از دست رفت؛ اما حالا باید مهاجرت آغاز شود و حتی عقب افتاده‌ایم.

صنعت بانکداری مبتنی بر فناوری اطلاعات است و فرصتی که در دهه 80 پیش آمد و آن هم تأسیس بانک‌های خصوصی بود باعث شد موقعیت خوبی برای توسعه فناوری اطلاعات فراهم شود. فضایی که باز شد ظهور بانک‌های خصوصی بود و خود صنعت و صورت مسئله هم چالش‌برانگیز بود و مفاهیمی که در دانشگاه خوانده بودیم، در این صنعت قابل‌اجرا بود. برای نمونه من در سیستم عامل چیزی به نام سمافور (semaphore) خوانده بودم و در طراحی سوییچ به سمافور برخورد و از آن استفاده کرده بودم. در آن زمان هیچ وقت فکر نمی‌کردم این مفهوم جایی عملی شود.

مظاهری: توسن در ابتدا با نام کیش ویر شروع به کار کرد و تا سال 85 به همین نام بود و در آن سال نامش به توسن تغییر کرد. تولید Core Banking یکی از کارهای پرافتخاری بود که توسن در ایران انجام داد. ما در این صنعت یک محصول با تکنولوژی بالا تولید کردیم. نقد و صحبت زیاد است ولی گاهی فکر می‌کنم اگر چنین محصولی تولید نکرده بودیم حالا بانک‌های ما هزینه هنگفتی را باید به شرکت‌های خارجی بابت خدمات و سیستم‌های نرم‌افزاری می‌پرداختند. ما الآن که در توسن تکنو روی فناوری‌های سخت‌افزاری کار می‌کنیم، نرم‌افزارها را کماکان خودمان تولید می‌کنیم اما جایی که مجوز و دانش مال ما نیست، وقتی می‌خواهیم از کشورهای دیگر دانش فنی را بگیریم خیلی سخت‌گیری می‌کنند و گران می‌فروشند. شرکت توسن تکنو در سال 90 تأسیس شده و اوایل قرار بود که کار شرکت در گروه توسن، خدمات پس از فروش عابر بانک باشد اما به جایی رسیدیم که دیدیم شرکت توسن بهتر است روی Core Banking  تمرکز کند و در زمینه نرم‌افزاری حرفه‌ای شود و کسب و کارهایی که مثل کارت‌خوان مربوط به پرداخت بود را به توسن تکنو انتقال دادیم. از سال 92 تیمی از شرکت توسن آمد و سعی کردیم یک شرکت حرفه‌ای تأسیس کنیم که در زمینه پرداخت و بانکداری و سخت‌افزار و نرم‌افزار کار کند. Core Banking در حیطه کار ما نیست و بیشتر روی کانال‌ها کار کرده‌ایم. البته در حوزه پرداخت‌ها همه جوانب را تحت پوشش قرار داده‌ایم. در بانکداری تفاوت ما این بود که هرگز دوست نداشتیم شرکت فروشنده دستگاه عابر بانک باشیم، بنابراین در حوزه تحقق و توسعه کار کردیم و عابر بانک را به سمت ATM Recycler بردیم. در حال حاضر بسیاری از کشورها حتی کشورهای همسایه ما صرفاً از دستگاه ATM Recycler  استفاده می‌کنند. در شرق کشورهایی مثل کره و ژاپن صددرصد Recycler  نصب می‌کنند. چند پروژه خوب در این زمینه انجام داده‌ایم. در حال حاضر از نظر تعداد ارائه عابر بانک و Recycler در کشور در رتبه اول هستیم و بیش از 500 دستگاه Recycler  را با بانکهای مختلف قرارداد بسته‌ایم و در بانک شهر بالای 300 دستگاه از آن را اجرایی کرده‌ایم و پروژه‌های بانک آینده، ملی و انصار در شرف آغاز است.

همچنین به سبب شناخت خوب از Core Banking، کار مهم‌تری انجام داده‌ایم و سعی کرده ایم تحویلدار را از شعبه بیرون بیاوریم. بیرون از شعبه چیزی که روی Self Service می‌بینید، خدمات کارتی است مگر اینکه وارد بانکداری اینترنتی شوید. بحث ما این است که اگر مشتری به خدمات شعبه نیاز داشت تا حساب باز کند، کارت اعتباری بگیرد و امور بانکی دیگرش را انجام دهد، بهتر است مجبور نباشد به شعبه مراجعه کند و به نظرم این نقطه عطف تحول شعب بانکی در ایران بود. بنابراین در سال 93 در بازار نیاز به تحول شعب شکل گرفت و این کار در بانک شهر آغاز شد و در حال حاضر توسن تکنو تنها شرکتی است که تجربه راه‌اندازی 5 شعبه مجازی آنلاین و 200 خودبانک را دارد. این یکی از نقاط شروع تحول در بانکداری است یعنی نقطه عطف تحول بانکداری الکترونیک به سمت بانکداری دیجیتال.

مظاهری: سرعت فناوری بسیار بالاست. اگر به چرخه عمر این خدمات نگاه کنیم، من برای آنها یک عمر 5 ساله تعریف می‌کنم. البته ما دو کار انجام می‌دهیم. VTM را مردم می‌بینند اما شعبه مجازی را نمی‌بینند. ما به زودی موبایل را به شعبه مجازی وصل می‌کنیم یعنی از طریق اپلیکیشن موبایل می‌توانید به ویدیو وصل شوید و خدمات مشاوره‌ای بگیرید. ما به سمت بانکداری ویدیویی حرکت می‌کنیم و به همین خاطر می‌گوییم شعبه مجازی آنلاین. شعبه مجازی مستقل از VTM است. شعبه مجازی بلندمدت‌تر است و کانال‌های آن تغییر می‌کند و بیشتر می‌شود ولی VTM چرخه عمر 5 ساله دارد. البته بر اساس تحقیق اخیر ما، دهه به دهه رفتار مشتریان بانکی تغییر می‌کند. جمعیت زیادی از کشور هم از دهه 60 به بعد متولد شده‌اند و آشنایی بیشتری با فضای دیجیتال دارند. به نظر من در شهرنت های بانک شهر به میزان خوبی تراکنش انجام می‌شود. اگر بخواهیم به خودمان نمره بدهیم که کجای مسیر قرار داریم، من از مسیری که باید برویم نمره 40 از 100 را می‌دهم. تمام تمرکز ما در سال جاری این است که سیستم‌های ارزشمندتر و پیچیده‌تر را روی VTM بیاوریم. اخیراً چک را برای اولین بار روی VTM پذیرفتیم. این کار در ایران برای اولین بار انجام ‌شد. هنوز مردم برای بسیاری از خدمات باید به شعبه مراجعه کنند. ما در حال توسعه خدمات هستیم و در دو ماه آتی یکی دو خدمت بهتر ارائه می‌کنیم. مهم این است که فرهنگ و سازوکار در بانکداری نوین در حال شکل‌گیری است. در بعضی بانک‌ها، این موضوع تا حدی پیش رفته که اداره بانکداری مجازی ایجاد شده است. این البته در ادبیات بانکداری دیجیتال بخش کوچکی از ماجراست. در اروپا و آمریکا اتفاق بسیار رایج در بانکداری مشاوره ویدئویی نام دارد و الزاماً شما نام VTM را نمی‌شنوید و این اسم در این صنعت اسم استانداردی نشده است. البته مفهوم همان است؛ اما به طور مثال در شرق به VTM، عابر بانک هوشمند گفته می‌شود. کلمه دیجیتالی نسبت به هوشمند و مجازی واژه کامل‌تری است اما کلاً ویدیو جزو فناوری‌هایی است که در بانکداری دیجیتال بسیار مفید است زیرا به ما اجازه ارتباط تصویری می‌دهد.

ادامه گفتگو با آقای محمد مظاهری، مدیر عامل توسن تکنو با موضوع تحول شعب، شعبه مجازی و بانکداری دیجیتال در مطلب جداگانه بعدی منتشر می شود.