رقابت نفس‌گیر کسب و کارهای سنتی با «صفر و یک»
عصر بانک؛شکایت اتحادیه تاکسیرانی از برنامه‌های آنلاین تاکسی‌یاب، شکایت صدا و سیما از تولیدکنندگان محتوای دیجیتال و نیز شکایت اتحادیه مشاوران املاک، شکایت بانک مرکزی، شکایت فروشندگان خودرو، اعتراض فعالان بازار رایانه نسبت به فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی و… موارد درگیری این‌روزهای فعالان کسب و کار نوپا با جریان مقابلشان یعنی کسب و کارهای قدیمی است. در حالی که کسب وکارهای نوپای کشور باید تمام تمرکز خود را روی بهبود خدمات و ارائه سرویس‌های جدید به بازار بگذارند اما حالا بخش عظیمی از کارشان به بررسی و حل شکایت‌هایی می‌گذرد که از سوی نهادهای قدیمی مختلف تقدیم دادگاه‌های قضایی شده است. شکایت یا مقابله جریان قدیمی بازار با کسب و کارهای نوپا مخصوص ایران نیست و در کشورهای دیگر دنیا نیز دیده می‌شود. برای مثال سال‌هاست که یک سرویس‌دهنده امریکایی تاکسی‌یاب، با شکایت‌های حقوقی اتحادیه آژانس‌ها روبه رو است یا سرویس دهنده‌ای که در آن مردم به صورت آنلاین مکان‌های اقامتی خود را در اختیار دیگران می‌گذارند چند سالی است که با شهرداری شهرهای مختلف در امریکا درگیر حل شکایت‌های حقوقی است. اما آنچه شکایت‌های جریان قدیمی بازار از جریان‌های کسب و کار نو در ایران را از دنیا متمایز می‌کند نبود قانونگذاری های مشخص، به روز و قابل اتکا برای فعالان استارتاپی است. تا جایی که بسیاری از فعالان کسب و کارهای نوپا بر این باورند که برخوردهای سلیقه‌ای و قدرت بالاتر برخی از نهادها نسبت به قانون باعث می‌شود فعالیت در این بازار پیوسته برای آنها همراه با ترس باشد.
تقابل کسب و کارهای قدیم با نوپا
فعالیت کسب وکارهای نوپا یا همان استارتاپی در سه-چهار سال گذشته با وجود مشکلات مختلف، با رشد قابل توجهی همراه شده است. در حالی که تا همین چند سال پیش وقتی پای صحبت مدیران باسابقه بازار فناوری اطلاعات می‌نشستید اکثر آنها با خنده فعالیت‌های شرکت‌های استارتاپی را یک موج به تقلید از آنچه در سیلیکون‌ولی امریکا اتفاق افتاده می‌دانستند یا توصیف‌شان از فعالیت این شرکت‌ها یک «حباب» بود که بزودی خواهد ترکید، اما حالا بخش قابل توجهی از فضای کسب و کار کشور در اختیار همین شرکت‌های استارتاپی است و به گفته وزیر ارتباطات و معاونانش نیز این شرکت‌ها سهم قابل توجهی در اشتغالزایی کشور داشته‌اند. اگر تا چند سال پیش اکثر مدیران با سابقه صنعت ICT نگاه تردیدآمیز به فعالیت شرکت‌های نوپا داشتند حالا همین مدیران می‌خواهند بخشی از این جریان باشند.
برای مثال در دو سال گذشته شرکت‌های IT بزرگ ایرانی با راه‌اندازی «شتاب‌دهنده» سعی در ایجاد فضای کاری مناسب برای استارتاپ‌ها داشته‌اند یا تمام تلاششان را کرده‌اند تا با در نظر گرفتن جایگاهی خاص در تنها‌ترین نمایشگاه رایانه‌ای کشور یعنی الکامپ، شرکت‌های استارتاپی و مجموعه فعالیت‌هایشان را به جامعه معرفی کنند. توجه جامعه و نقش داشتن استارتاپ‌ها در اقتصاد کشور حالا فعالان این کسب و کارها را با چالش جدیدی روبه رو کرده است، چالشی به نام مقابله با کسب و کارهای قدیم. کسب و کارهای قدیمی که در سال‌های گذشته نتوانسته‌اند خدمات خود را با کمک تکنولوژی‌های روز بهبود ببخشند و حالا که بازارشان را با حضور کسب‌وکارهای نوپا در خطر از دست دادن می‌بینند، تنها راه‌حلشان برای پس گرفتن سهمشان از بازار را حذف استارتاپ‌ها می‌بینند. اوج مقابله بازار قدیمی با استارتاپ‌های ایرانی در حوزه‌های مختلف خدماتی مانند ارائه خدمات نوین بانکی، فروش خودرو، تولید محتوا، خرید ملک، درخواست تاکسی، خرید محصولات مختلف به صورت اینترنتی و… در یک سال گذشته دیده شده است.
راه‌هایی برای فرار
ایجاد محدودیت برای کسب و کارهای نوپا در حالی رخ می‌دهد که وزارت ارتباطات درچند سال گذشته سیاستگذاری‌های مختلفی از جمله ارائه وام وجوه اداره شده، راه‌اندازی مرکز توانمندسازی برای کسب وکارهای نوپا، تسهیلات ویژه برای شرکت‌های دانش‌بنیان و… در نظر گرفته است. هرچند که برخی از این سیاست‌ها مورد انتقاد و اعتراض بسیاری از فعالان و کارشناسان صنعت فاوای کشور قرار گرفته است اما با تمام این انتقاد‌ها اکثر آنها براین باورند که فعالیت شرکت‌های استارتاپی در دو سال گذشته و با رویکرد وزارت ارتباطات دولت تدبیر و امید رشد قابل توجهی داشته است.
کارشناسان و فعالان بازار فاوای کشور راه‌های مختلفی برای خروج از بحران اخیر پیش روی شرکت‌های استارتاپی می‌گذارند. محسن ملایری مدیرعامل یکی از شتاب‌دهندگان کشور، بهترین راه برای پشت سر گذاشتن این مشکلات را تعامل دو طرف بازار با یکدیگر می‌داند. او با اعلام اینکه در تمام دنیا تقابل بین بازار قدیمی و نوپا وجود دارد چنین جریانی را طبیعی دانسته و می‌گوید: «درحال حاضر بواسطه پیشرفت تکنولوژی تنها فعالان قدیمی بازار نگران نوآوری‌ها در بازار نیستند بلکه شرکت‌های بزرگ و بنام هم نگران فعالیت شرکت‌های استارتاپی هستند که بواسطه نوآوری تکنولوژی در بازار دچار ورشکستگی نشوند.» به باور وی هر شرکتی که خودش را همپای تغییرات دنیای تکنولوژی نگه ندارد محکوم به شکست است و این تنها محدود به شرکت‌های قدیمی نمی‌شود.
وی در ادامه می‌افزاید: «شرکت‌های قدیمی از تحولاتی که شرکت‌های نوپا به کمک تکنولوژی ایجاد می‌کنند نباید بترسند بلکه باید از آنها به‌عنوان یک زنگ بیداری استفاده و خود را همپای تغییرات بازار متحول کنند. بهترین راهکار این است که بخش کسب وکارهای قدیمی از تیم‌های جوان استارتاپی حمایت کنند و از کمک آنها برای بهبود شرایط صنعت خود بهره ببرند.» ملایری همچنین بر این باور است که برای بهبود شرایط کاری برای هر دو بخش بهتر است بخش‌های قانونگذاری کشور نیز با بهبود و به روز‌رسانی همراه شود.
علی تهرانی‌نصر، فعال حوزه استارتاپی نخستین راه برای حل تقابل بین کسب و کارهای قدیمی و نوپا را به‌روزرسانی قانون و سیاستگذاری‌های مشخص عنوان می‌کند و می‌گوید: «مشکل اصلی که باعث شده کسب‌وکارهای قدیمی به شکایت از کسب و کارهای جدید بپردازند خلأ قانونی یا سکوت قانون است که این موضوع نیز به دلیل جدید بودن فعالیت کسب‌وکارهای نوپا کاملاً طبیعی است. اما بهتر است قانونگذار برای حل چنین مشکلاتی قانون‌های فعلی را به روز و سیاست‌های مشخصی در نظر بگیرد. بسیاری عنوان می‌کنند این حوزه نیاز به قانون جدید دارد و این درحالی است که قانون جدید نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه جلوی فعالیت شرکت‌های نوپا را گرفته و آنها را محدود‌تر می‌کند.» به باور تهرانی نصر، فضای کسب وکارهای نوپا در ایران نیازمند سیاستگذاری کلان و درست است و دولت باید از فعالان کسب و کارهای نو برای تدوین این سیاستگذاری‌ها کمک بگیرد.
تهرانی‌نصر در ادامه می‌افزاید: «رقابت سالم در بازار بدون تعامل امکان پذیر نیست بنابراین اگر کسب و کارهای قدیمی نمی‌خواهند بازار خود را از دست بدهند بهتر است که با فعالان کسب و کار نو وارد تعامل شوند. برای مثال در آلمان انجمن تاکسیرانان به جای بردن شکایت خود علیه اوبر به اتحادیه تاکسیرانان، با این شرکت وارد تعامل شدند تا هر دو طرف از این بازار سود ببرند.» این فعال حوزه استارتاپی تأکید می‌کند که در حال حاضر کسب و کارهای قدیمی به بهانه‌های امنیتی و اینکه استارتاپ‌های ایرانی تابع قانون ایران نیستند شکایت‌هایی تقدیم دادگاه کرده‌اند بنابراین یکی دیگر از توصیه‌‌هایی که می‌توان به فعالان استارتاپی ارائه کرد تا از این شکایت‌ها پیروز بیرون بیایند، مسئولانه عمل کردن نسبت به مسائل امنیتی و حریم خصوصی کاربران است. تهرانی نصر تأکید می‌کند که شرکت‌های نوپای ارائه‌کننده خدمات باید نسبت به حریم خصوصی و بخش‌های امنیتی سرویس خود با حساسیت و سختگیری بیشتری رفتار کنند. فعالان بازار استارتاپی براین باورند که بازار ایران آنقدر بزرگ و بکر است که فضا برای فعالیت و فرصت برای موفقیت همه وجود دارد بنابراین بهتر است کسب وکارهای قدیمی به جای قرار دادن خود مقابل کسب‌وکارهای نو با آنها هماهنگ شده و از مزیت‌هایی که آنها به کمک تکنولوژی و نوآوری برای صنعتشان به وجود آورده‌اند برای توسعه بازار خود استفاده کنند.
/ ایران