عوامل موثر بر اثربخشی سیستم حسابداری مدیریت

عصر بانک؛امروزه در جهان مدام در حال تغییر کنونی و در محیط پیچیده و رقابتی اقتصاد و تجارت، نقش کلیدی اطلاعات، به‌ویژه اطلاعات قابل اتکا بر هیچ‌یک از فعالان اقتصادی پوشیده نیست. همچنین شرایط نامساعد و پایدار رکود حاکم بر اقتصاد کشور، نگاه‌ها را به سمت بازارهای بین‌المللی و استفاده از فرصت‌های رشد و سودآوری جدید متمرکز کرده و بیش از پیش مدیران سازمان‌ها و شرکت‌های داخلی را نیازمند اطلاعات قابل اتکا برای تصمیم‌گیری کرده است. حسابداری مدیریت به‌عنوان بخشی از سیستم‌ اطلاعات مدیریت (MIS) می‌تواند جایگاه ویژه و تعیین‌کننده‌ای در فرآیند تصمیم‌گیری مدیریت داشته باشد که این مهم در معدودی از شرکت‌های بزرگ مورد توجه قرار گرفته است.

عوامل موثر بر اثربخشی سیستم حسابداری مدیریت

در واکاوی این موضوع باید ابتدا تعریفی از حسابداری مدیریت داشته باشیم و آن عبارت است؛ فرآیند شناسایی، اندازه‌گیری، گردآوری، تفسیر و ارائه اطلاعات مالی و سایر اطلاعات کمی و کیفی مرتبط که توسط مدیریت به‌منظور برنامه‌ریزی، کنترل و ارزیابی عملیات در درون یک واحد تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه و برگرفته از تعریف بالا، شناسایی، اندازه‌گیری و جمع‌آوری اطلاعات مالی و غیرمالی شفاف و مرتبط با عملیات، از مهم‌ترین چالش‌های استقرار حسابداری مدیریت هستند، به‌طوری که فرآیند اندازه‌گیری در حسابداری مدیریت مهمترین عامل برای ارزیابی عملکرد تلقی می‌شود، چراکه هر چیزی را نتوانیم اندازه‌گیری کنیم (در قالب اعداد و ارقام) نمی‌توانیم آن را کنترل کنیم و آنچه را که نتوانیم کنترل کنیم نمی‌توانیم مدیریت کنیم.

همچنان‌که می‌دانیم، فرآیند تصمیم‌گیری عمدتا با رویدادهای جاری و آتی سر و کار دارد. این رویدادها به نوبه خود با موضوعاتی از قبیل پیش‌بینی و برآورد همراه هستند و در مباحث مربوط به پیش‌بینی‌ها، رویدادهای گذشته، به‌ویژه در خصوص مفاهیمی همچون گرایش‌های اقلام هزینه، نقشی بسزا و مهم ایفا می‌کنند. نکته حائز اهمیت اساسی در اینجا، اطمینان از صحت اطلاعات مالی مندرج در حساب‌ها و عاری از اشتباه بودن آنها است و نقش حسابرس مستقل در حسابرسی و اطمینان بخشی و اعتباردهی به اطلاعات مالی مندرج در صورت‌های مالی شرکت‌ها را آشکار کرده و اهمیت ویژه آن را متذکر می‌شود.

به این ترتیب، سودمندی اطلاعات حسابداری مدیریت، به‌خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری اعم از مربوط بودن، قابل اتکا بودن، قابل مقایسه بودن و ویژگی‌های دیگری از جمله قابلیت اندازه‌گیری اطلاعات (اعم از تاریخی، جاری و آتی) و به موقع بودن آنها بستگی دارد که این امر ایجاد زیرساخت‌های اطلاعاتی و عملیاتی لازم را در شرکت‌ها ضروری کرده و به‌عنوان اولویت و پیش‌نیازی برای دستیابی به اطلاعات قابل اتکا و اثربخشی کار حسابداری مدیریت محسوب می‌شود.

از طرفی با فرض وجود زیرساخت‌های اطلاعاتی و عملیاتی لازم، بسیاری از شرکت‌های داخلی به ابزارهای لازم در این زمینه مجهز نیستند و اطلاعات مورد نیاز حسابداری مدیریت را به دست نمی‌آورند. از دیگر چالش‌های پیش روی شرکت‌ها در استقرار حسابداری مدیریت و دستیابی به اطلاعات قابل اتکا، کمبود نیروی انسانی متخصص و متعهد است؛ افرادی که قابلیت‌های حرفه‌ای لازم و دانش کافی برای طراحی سیستم‌های اطلاعات مدیریت یا حتی تصدی عنوان حسابدار مدیریت را ندارند. از این‌رو توجه به جذب و پرورش نیروی انسانی ماهر و آشنایی ایشان با مباحث مربوط به این حوزه از دیگر اولویت‌های ورود به عرصه مباحث تکنیکی و جدید حسابداری مدیریت است.

نکته مهم دیگر در اثربخش نبودن یک سیستم حسابداری مدیریت، مقاومت بعضی مدیران عملیاتی و کارکنان شرکت‌ها در مواجهه با تغییر و حتی مقابله با آن بوده که می‌توان از آن به‌عنوان آفتی برای اجرای صحیح و محتوایی سیستم حسابداری مدیریت نام برد. علاوه‌بر اراده قاطع مدیریت ارشد شرکت‌ها، بالا بردن سطح آگاهی مدیران از طریق توصیف دقیق مزایا و نتایج مفید حسابداری مدیریت و نقش ویژه آن در بهبود کارآیی عملیات و ارزیابی عملکرد، می‌تواند راهی برای گذر از مشکلات موجود در مسیر دستیابی به اطلاعات قابل اتکا جهت تصمیم‌گیری باشد.با وجود اینکه مباحث مربوط به حسابداری مدیریت از گذشته به‌صورت تئوریک در دروس دانشگاهی و در سایر مراکز و محافل علمی و آموزشی در داخل کشور تدریس و ارائه شده و عملا نیز مورد توجه بیشتری در میان بعضی شرکت‌ها و مدیران ارشد آنها قرار گرفته، لیکن ممکن است چالش‌های پیش‌رو در عرصه عمل موجبات عدم کفایت و فقدان اثربخشی آن را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، حرکت به سمت شفافیت بیشتر اطلاعات و مرتفع کردن چالش‌ها و غلبه بر مشکلات (پیش گفته) باید مورد توجه جدی فعالان و مشارکت‌کنندگان در عرصه اقتصاد و تجارت قرار گیرد و به‌عنوان نقطه شروعی برای رقابت‌پذیری و مشارکت در بازارهای بین‌المللی و حتی پیش نیازی برای استقرار سیستم‌های جامعی نظیر برنامه‌ریزی منابع سازمان (ERP) تلقی شود.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

شرکت‌ها و فعالان اقتصادی برای ماندن در عرصه تجارت و اتخاذ استراتژی‌های مناسب و رقابت در کسب سهم خود از بازار کالاها و خدمات نیازمند اطلاعات قابل اتکا برای تصمیم‌گیری هستند. برای دسترسی به این‌گونه اطلاعات، آمادگی و آشنایی آنها با چالش‌های پیش‌رو و فراهم آوردن زمینه‌های لازم جهت استقرار سیستم حسابداری مدیریتِ اثربخش، مهم‌ترین اقدام در جهت کسب موفقیت و دستیابی به اهداف سازمان بوده و از هدر رفتن منابع جلوگیری خواهد کرد. بررسی و اعتباردهی صورت‌های مالی از منظر حسابرسی مستقل، ایجاد زمینه‌های لازم جهت دسترسی به اطلاعات شفاف و پایه‌ای مورد نیاز حسابداری مدیریت، اعم از اطلاعات مالی و غیرمالی مرتبط، دسترسی به پایگاه داده‌ها و سیستم‌های نرم‌افزاری متناسب با فعالیت شرکت‌ها، دسترسی به افراد با صلاحیت حرفه‌ای لازم در مرحله ایجاد و طراحی زیرساخت‌ها و دسترسی به نیروی انسانی متخصص در مرحله اجرا، عزم و اراده مدیریت ارشد شرکت‌ها، آشنایی با نتایج مفید استفاده از سیستم حسابداری مدیریت و کنترل عوامل مواجهه با تغییر در درون سازمان‌ها را می‌توان از مهم‌ترین عوامل موثر و زمینه‌ساز برای دستیابی به اطلاعات قابل اتکا از طریق استقرار سیستم حسابداری مدیریت خواند. تجهیز شرکت‌ها و مدیران آنها به این ابزارها می‌تواند موجبات اتخاذ بهترین تصمیمات مدیریت را فراهم آورده و آنها را در رسیدن به اهداف وآرمان‌های سازمانی خویش نایل گرداند.

/دنیای اقتصاد