نقش تعهد در نگرش سازمانی ابعاد و چارچوب‌ها
عصر بانک؛نگرش، ارزیابی یا برآوردی است که به‌صورت مطلوب یا نامطلوب، درباره شیء، فرد یا رویداد صورت می‌گیرد. نگرش، بازتابی از شیوه احساس فرد نسبت به یک چیز یا موضوع است. زمانی که می‌گوییم کاری را دوست داریم، در واقع نگرشمان را نسبت به آن کار بیان کرده‌ایم. یک شخص می‌تواند هزاران نگرش داشته داشته باشد؛ ولی در رشته بهبود سازمانی به آن دسته از نگرش‌ها که مربوط به شغل و سازمان است، توجه می‌شود. مدیران به نگرش‌های مهم کارکنان توجه کرده و عملکرد ضعیف آنان را به نگرش منفی‌شان نسبت به‌کار نسبت می‌دهند.
نگرش از سه جزء متمایز ولی مرتبط به هم تشکیل شده است:
• جزء شناختی1: ادراک فرد از ویژگی‌های متمایز شیء
• جزء عاطفی2: احساس تمایل یا عدم تمایل فرد به شیء
• قصد رفتاری3: رفتار فرد نسبت به شیء و اینکه فرد درباره آن شیء چه می‌گوید.
شکل‌گیری نگرش
باورها و میزان و نوع اطلاعات فرد درباره شیء نقش مهمی در شکل‌گیری نگرش ایفا می‌کند. باورهای افراد به چندین طریق شکل می‌گیرد: تربیت خانوادگی، گروه‌های اجتماعی مثل گروه همتایان و گروه‌های کاری.اگر باورهای مثبت درباره شیء داشته باشیم نگرش ما نسبت به آن شیء مثبت خواهد بود. اطلاعات در مورد یک شیء، از منابع عمده‌ای همچون مشاهده یا از منابع دست دوم همچون رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجلات به‌دست می‌آید. اگر اطلاعات به‌دست آمده، باورهای مثبتی را در مورد شیء شکل دهد، ممکن است نگرش مثبتی را در رابطه با آن شیء پیدا کنیم.
انواع نگرش‌های شغلی
نگرش‌های سازمانی را می‌توان در این موارد طبقه‌بندی کرد:
1- رضایت شغلی: نگرش کلی فرد درباره کارش. کسی که رضایت شغلی او بالاست، نسبت به شغل خود نگرش مثبتی دارد.
2- وابستگی شغلی: درجه و میزانی که شخص کار یا شغل خود را می‌شناسد و به صورت فعال در آن مشارکت می‌کند.
3- تعهد سازمانی: باور قاطع فرد در پذیرش ارزش‌ها و اهداف سازمان و تمایل به تلاش بیشتر و حفظ عضویت در سازمان.
در این بین نقش تعهد سازمانی با توجه به ابعاد پیچیده آن و نیز میزان تاثیرگذاری ویژه آن می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
بنا بر تعریف وایت white تعهد شامل سه عرصه مهم از احساس یا رفتار فردی است که در سازمان مشغول به‌کار است: اعتقاد به سازمان و پذیرش اهداف و ارزش‌هایش، تمایل به سعی و تلاش برای سازمان ورای آنچه در قراردادش با سازمان درج شده است و تمایل به عضویت و ماندن در سازمان. سالانسیک، salaneik تعهد را حالتی می‌داند که در آن فرد با اعمال خویش و از طریق این اعمال اعتقاد می‌یابد که به فعالیت‌هایش تداوم بخشد و مشارکت خود را در انجام دادن آنها حفظ کند، به بیان دیگر تعهد زمانی واقعیت می‌یابد که فرد نسبت به رفتار و اقدامات خود احساس مسوولیت و وابستگی کند. پورتر و همکاران، تعهد سازمانی را حمایت از اهداف سازمان، تلاش برای تحقق اهداف آن و تمایل به عضویت در آن تعریف کرده‌اند (به نقل از براون).
روان‌شناسان صنعتی و سازمانی دو نوع تعهد را مطرح کرده‌اند:
1- تعهد عاطفی یا نگرشی
2- تعهد رفتاری یا متناوب
در تعهد عاطفی، کارکنان با سازمان همانند می‌شوند و ارزش‌ها و نگرش‌های سازمان را درونی می‌کنند و خواسته‌هایشان در سازمان اجابت می‌شود. در تعهد رفتاری، کارکنان با عوامل محیطی مثل حقوق و ارشدیت به سازمان متکی‌اند که در صورت فقدان آنها این نوع تعهد از بین خواهد رفت. دسته بندی دیگر از تعهد سازمانی شامل، تعهد حرفه‌ای و تعهد سازمانی است. برخی از پژوهشگران معتقدند: تعهد حرفه‌ای و سازمانی با هم در تعارض است و رابطه ناسازگاری با یکدیگر دارند. در مقابل، برخی پژوهشگران از جمله محققان اخیر، معتقدند که تعهد حرفه‌ای و سازمانی الزاما سازه‌های متعارض و ناسازگاری نیستند، بلکه می‌توانند همبستگی معنی‌داری با یکدیگر داشته باشند؛ به‌گونه‌ای‌که در سازمان‌ها می‌توان شاهد سطح بالای هر دو نوع تعهد بود.
تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی یا چندبعدی؟
در بررسی‌های اولیه تعهد دارای دو بعد رفتاری و نگرشی بوده، سپس دو بعد مستمر و عاطفی نیز به آن اضافه شد که این دیدگاه را تعهد چند جانبه می‌گویند که شامل:
تعهد رفتاری: در این بعد بیشتر به علل ترک خدمت و افزایش غیبت پرداخته می‌شود. تعهد رفتاری را قصد و نیت کارکنان به ماندن در سازمان تعریف کرده‌اند. این نوع تعهد بهترین شاخص برای پیش‌بینی ترک خدمت به شمار می‌آید. بنابراین عنایت مدیران به بعد رفتاری به علت نقش پیش‌بینی کننده و پیشگیری‌کننده ترک خدمت، بسیار حائز اهمیت است.
تعهد نگرشی: این بعد یکی از مهم‌ترین شاخص‌های پیش‌بینی‌کننده تعهد رفتاری است و منظور از آن متعهد بودن به ارزش‌ها و اهداف سازمانی و سازگاری با آنها است. از ویژگی‌های این تعهد می‌توان به طرفداری فرد از سازمان، تمایل زیاد به عضویت و گرایش کم به ترک خدمت اشاره کرد. تعهد رفتاری، شاخص پیش‌بینی کننده ترک خدمت و تعهد نگرشی شاخص پیش‌بینی‌کننده رضایت شغلی است؛ با این تفاوت که رضایت شغلی بیشتر جنبه مقطعی دارد، ولی تعهد نگرشی به علت توجه به اهداف و ارزش‌های سازمانی بیشتر جنبه درازمدت و ماندگار دارد.
تعهد عاطفی: این نوع تعهد با تعهد نگرشی رابطه بسیار نزدیکی داشته و به‌صورت وابستگی و تعلق خاطر به سازمان از طریق قبول ارزش‌های سازمانی و میل به ماندن در سازمان تعریف می‌شود. این نوع تعهد شاخص پیش‌بینی‌کننده ترک خدمت و غیبت است.
تعهد مستمر: این تعهد مبتنی بر هزینه‌های مربوط به ترک خدمت است. هرچه سرمایه‌گذاری فرد در سازمان بیشتر باشد احتمال ترک خدمت کم می‌شود. به‌طور مثال هرچه سابقه خدمت بالاتر رود، احتمال ترک خدمت کاهش می‌یابد.
پاورقی:
1- Cognitive
2- Affective
3- Behavioral Intention
رسول رحمتی نودهی
رئیس اداره آموزش شرکت بیمه آسیا
/دنیای اقتصاد